Сталинград шайқасының жарығы маңызы.

Сталинград шайқ асының жарығ ы маң ызы.

Сталинград шайқ асы соғ ыс тарихында ерекше орын алды.
-Екінші дуниежү зілік соғ ыстағ ы тү бегейлі бет бұ рысқ а шешуші ү лес қ осты.
-Қ ызыл Армия стратегиялық инициативаны берік қ олғ а алды.
-Гитлерлік Германияның тағ дырының шешілу ұ ақ ытын жақ ындата тү сті.
-Еділдегі (Волгадағ ы) шайқ ас бү кіл дү ниежү зілік тарих шежіресіне ұ мытылмас ерлік беттерін қ осты.

4. Қ азақ стан Ұ лы Отан соғ ысының аяқ талу кезең інде (1944-1945 жж. )

Қ азақ стандық жауынгерлер Украинаны, Белоруссияны, Балтық бойын, Молдовияны азат етуге қ атысты. Мың дағ ан қ азақ жігіттері Кең ес ә скерінің қ ұ рамында Шығ ыс Европа халық тарын Гитлердің тепкісінен азат етуіне ат салысты.

1-Украин майданы учаскелерінің бірінде біздің жауынгерлік қ атарымызғ а фашистік танкілер лап қ ойды. Жаудың біраз танкісі қ иратылды, бірақ фашистік танкілер ілгері ұ мтылуын тоқ татпады. «Жолбарыс» танкісінің қ арсы алдынан сапер Абдолла Усенов қ арсы жү ріп, кеудесіне танкіге қ олданылатын минаны қ ысып, қ аймық пай шынжыр табан астына қ ұ лады, сұ мдық жарылыс жер сілкіндірді.

Ә рқ айсысы 200-ден астам жауынгерлік ұ шу сапарын жасап, бірнеше жү з фашистерді жоқ қ ылғ ан шабуылшы ұ шқ ыштар: Талғ ат Бигельдиновке, Леонид Бедағ а жә не Павловқ а, соң дай-ақ 37 ұ шақ ты жә не топтасып жү ргізілген ұ рыстарда жаудың тағ ы 6 ұ шағ ын (самолет) атып тү сірген Сергей Луганскийге екі мә рте Кең ес Одағ ының Батыры атағ ы берілді.

Кең естік Шығ ыс ә йелдері арасынан бірінші болып Ленин орденімен жә не Алтын жұ лдыз медалімен марапатталғ андар-қ азақ қ ыздары: пулеметші Мә ншук Маметова мен 54-атқ ыштар бригадасының Мергені (снайпер) Ә лия Молдағ ұ лова болды.

1945 жылдың қ ысқ ы операцияларда кең ес ә скерлері жаудың «Солтү стік», «Орталық », «Висла», «Оң тү стік» армиларының ірі топтарын талқ андады. Қ ызыл Армия Польшаны азат етуді аяқ тап, Венгрияны жә не Чехословакияның едә уір бө лігін азат етті, Венаны алып, Шығ ыс Пруссияғ а кірді, Одер жә не Нейсе ө зендеріне шығ ып, Померанияғ а, Брандербург пен Силезияғ а терең деп енді.

1945 жылғ ы сә уірдің 16-ында Берлин операциясы басталды. Оғ ан 3, 5 млн. -ғ а жуық адам, 52 мың зең бірек пен миномет, 7750 танкпен ө здігінен жү ретін зенбірек, 10800 ұ рыс ұ шағ ы қ атысты. Балтық тең ізінен Судет тауларына дейінгі 700 км-лік ө ң ірде ұ рыс қ имылдары жү ргізілді. Батыл қ имылдар жасап, Кең ес ә скерлері мамырдың 2-інде Германияның астанасы Берлинді толық бақ ылауына алды. Берлин операциясы барысында Кең ес жауынгерлері ержү ректілік, ерлік жә не жоғ ары шеберлік кө рсетті.

Кең ес Одағ ының батыры, Қ азақ стан республикасының қ орғ аныс министрі Сағ адат Нұ рмағ амбетов те Берлин ү шін ұ рыстарғ а ө з жауынгерлерін бастап кірді. Берлинге шабуыл жасауғ а жерлестеріміз Есжанов, И. Я. Сянов, Х. Қ айдаусов, З. Тұ рарбеков, Х. Кө беков, Т. Бигелдинов, А. Еремеев, Н. Шелихов жә не т. б. кө птеген адамдар қ атысты. Жас офицер Р. Қ анқ арбаев ө зінің досы Г. Булатов пен бірге рейстаг терезелерінің біріне алғ ашқ ыларының бірі болып алқ ызыл Жең іс туын желбіретті, ал Орал ө ң ірінің жас офицерлері Қ. Меденов пен Р. Қ араманов Берлин ратушасының тө бесіне тікті.

Қ азақ стандық тар партизандық қ озғ ылысқ а белсене қ атысты. Толық емес мә ліметтерге қ арағ анда Украинаның партизандық қ ұ рамалары мен отрядтарында 1500, Ленинград облысында 220-дан астам қ азақ жігіттері соғ ысқ ан. Белоруссияның ә р тү рлі аудандарында ә рекет еткен 65 партизандық бригадалар мен шоғ ырларда 1500-ден аса қ азақ стандық тар болғ ан. Партизан қ озғ алысына қ атысқ ан даң қ ты қ азақ жігіттері: Ғ. Ахмедьяров, Ғ. Омаров, В. Шарудов, Қ. Қ айсенов, Ә. Шә ріпов, Ә. Жангелдин, Ж. Саин, Н. Кө шекпаев т. б. есімдері бү гінде зор қ ү рметке ие болды.

-1945 жылы 2 мамырда Берлин қ аласы алынды. -1945 жылғ ы 8 мамыр-фашистік Германияның тізе бү ккендігі туралы шартқ а қ ол қ ойылды. -1945 жылғ ы 9 мамыр-Қ ызыл Армия жең іске жетіп, Ұ лы Отан соғ ыс аяқ талды.

1945 жылғ ы 9 тамыз-одақ тастық міндеттемелерге сә йкес КСРО соғ ыстың соң ғ ы ошағ ы Жапонияғ а қ арсы соғ ыс басталды. Қ иыр шығ ыста Жапониянияғ а қ арсы соғ ысқ а аттанғ ан ә скери бө лімдер арасында қ азақ стандық қ ұ рамалары да болды. Тынық мұ хит флоты ә скери-ә уе кү штерінің 12-шабылдаушы авиация дивизиясының звено командирі, кө кшетаулық Михаил Янко 1945 жылғ ы тамыздың 10-ында Гастэллоның ерлігін қ айталады.

Жапонияғ а қ арсы шайқ астарғ а Ақ тө беде қ ұ рылғ ан 74-жеке тең із атқ ыштар бригадасының негізінде ұ йымдастырылғ ан 292-атқ ыштар дивизияның жауынгерлері Кең ес Қ арулы Кү штері дә стү рінің даң қ ын шығ арды. Забайкалье сонан соң 1-Қ иыр Шығ ыс майдандары ә скерлерінің қ ұ рамында қ азақ стандық 129-миномет полкі шайқ ас жү ргізді. Қ азақ стан минометшілері батылдық жә не ерлік кө рсеткені ү шін 2027-жауынгерлік ордендер мен медальдарғ а, соның ішінде 14 адам «Кореяны азат еткені ү шін», 234 адам «Жапонияны жең гені ү шін» медальдарына ие болды.

Қ ызыл Армияның Қ иыр Шығ ыстағ ы соғ ысы 24 кү нге созылды.

1945 жылғ ы 2 қ ыркү йекте Жапония жең ілгендігі туралы шартқ а қ ол қ ойды. Сө йтіп, екінші дү ниежү зілік соғ ыс аяқ талды.

Ұ лы Отан соғ ысындағ ы ерліктері ү шін Кең ес Одағ ының Батыры атағ ын алғ андар:
1. Барлығ ы-11600 адам;
2. Қ азақ стандық тар-497, оның ішінде қ азақ тар-97;
3. Қ азақ қ ыздары-2.

Екі мә ртебе Кең ес Одағ ының Батыры атағ ын алғ андар: Талғ ат Бигелдинов, Леонид Беда, Иван Павлов, Сергей Луганский.

Ү ш мә ртебе Кең ес Одағ ының Батыры атағ ын алғ ан: И. Н. Кожедуб- Шымкентте орналасқ ан Чугуев ә скери авиация училищесі тү легі.

Солдат ерлігі орденінің толық иегері-142 қ азақ стандық. Кең ес Одағ ының орден, медальдарымен марапатталғ анқ азақ стандық тар-96638.

Жалпы екінші дү ниежү зілік соғ ыстағ ы жең іс Кең ес Одағ ына қ ымбатқ а тү сті. Елдің 27 млн астам адамдары соғ ыста қ аза болды. Оның 603 мың ы (400 мың ) қ азақ стандық тар.

Тарихи маң ызы. 1) Гитлерлік Германия мен империяліктік Жапонияны жең уде негізгі ең бек сің ірген Кең ес халқ ы. 2) Кең ес халқ ы ө з Отанының бастандығ ы мен тә уелсіздігін сақ тап қ алды. 3) Кең ес халқ ы ө зінің ерлік кү ресімен Европаның халық тарын фашистік езгіден қ ұ тқ арып қ алды.

Тақ ырып бойынша сұ рақ тар:

1. Герман фашизмнің ү стемдігін орнату жоспарлы туралы айтып беріндер. Гитлеризмнің агрессиялық пиғ ылдарында Қ азақ стан қ андай орын алды?
2. Қ азақ стандық тардың Москва шайқ асына қ атысуы қ алай жү ргізілді?
3. Ленинград шайқ асы кезең інде қ азақ сандық тар қ андай роль атқ арды?
4. Сталинградтық батырлар жайында айтып берің дер. Олар жасағ ан ерліктің адамгершілік мә н-мағ насы неде деп білесің дер?
5. Соғ ыс аяғ ындағ ы батырлар мен тарихи маң ызы атаң ыз.

Ү й тапсырмасы

Шайқ астар	Батырлар аты-жө ні	Мамандығ ы не ерлігі
Брест
Москва
Ленинград
Сталинград
Партизандар

⇐ Предыдущая 1 2 34