Сталинград шайқасы (1942 ж. шілде- 1943 ж. ақпан).

Москва шайқ асының тарихи маң ызы: - Гитлершіл басқ ыншылардың Москва тү бінде талқ андалуы жау ә скерлерінің рухын тү сірді, - Гитлердің қ ауырт соғ ыс жоспары «Блицкриг» біржола кү йреді, - Қ енес армиясы стратегиялық бастаманы қ олғ а алып, тү бейгейлі бетбұ рыс басталды. - Ленинград шайқ асы (1941ж. -1943 ж. -қ антар).

Қ азақ стандық ә скери қ ұ рамалардың ү штен бірі Ленинград тү бінде соғ ысты. 316-атқ ыштар дивизиясы (1941 ж. 9 қ ыркү йек) жә не 314-дивизия Ленинград облысының 22 елді мекенін азат етуге, «ө мір жолын» салуғ а қ атысты.

Балтық флотындағ ы «Киров» Қ ызыл Тұ лы крейсерінде 156 қ азақ стандық шайқ асып, ерліктері ү шін ордендер мен медальдармен марапатталды.

Ленинград шайқ асына қ атысқ ан қ азақ стандық тар:
1. Партия ұ йымдастырушысы Султан Баймағ анбетов А. Матросовтың ерлігін қ айталап жау дзотын кеудесімен жауып, Батыр атанды.
2. 372-атқ ыштар дивизиясының 1236-атқ ыштар полкі 5-атқ ыштар ротосының бө лімше командирі Қ ойбағ аров ұ рыста неміс траншеяларына бірінші болып кіріп, ержү ректілік кө рсетті.
3. 48-атқ ыштар дивизиясының атақ ты мергені Дү йсенбай Шыныбеков шайқ асты. Қ азақ стандық ә скери қ ұ рамалардың ү штен бірі Ленинград тү бінде шайқ асты. 314-дивизияның мергендер қ озғ алысын Солтү стік Қ азақ стан облысындағ ы Степан Разин атындағ ы ауылшаруашылық артелінің бұ рынғ ы колхошысы, қ атардағ ы жауынгер Г. П. Зубков бастады.
4. Ленин қ аласы ү шін болғ ан шайқ астарда артеллериялық бақ ылау аэростаттарының дивизион командирі С. Жылқ ышев та ерекше кө зге тү сті.

Ленинград қ оршауының аса қ иын кездерінде оны қ орғ аушылар бү кіл Кең ес мемлекеті халық тары тарапынан қ олдау жасалғ анын ү немі сезеніп отырды.

1941 жылғ ы қ ыркү йектің ауыр кү ндерінда қ азақ тың халық ақ ыны Жамбыл ленинградтық тарғ а «Ленинградтық ө ренім» деген жырын арнап, онда кө п ү лттық еліміздің бү кіл енбекшілірінің ойпікірін, сезімі мен аландатушылығ ын білдірді. Ақ ын жыры достық тың шынайы ә н ұ ранына айналды. Қ оршау жылдарында 850 мың ғ а жуық бейбіт тұ рғ ын қ аза тапты. 1943 жылы қ аң тарда 900 кү нге созылғ ан Ленинград қ оршауы бұ зылды, ал 1944 жылы Ленинград басқ ыншылардан толық азат етілді.

Ленинград шайқ асының тарихы маң ызы
- Гитлершіл Германияның ірі жең ілісі болды,
- Халық тар достығ ы мен ерлігінің кө рінісі болды.

Сталинград шайқ асы (1942 ж. шілде- 1943 ж. ақ пан).

1942 жылы 17 шілде Сталинград тү біндегі кескілескен ұ рыстар басталды. 1942 жылы кү зде Сталинград шайқ асының жалыны Батыс Қ азақ стан даласына жетті. 1942 жылы кү зде КСРО жоғ арғ ы Кенесі Тө ралқ асының жарлығ ымен Каспий алабында соғ ыс жағ дайы енгізілді, ал 1942 жылғ ы қ ыркү йектің 1-інде Атырау қ орғ аныс комитеті қ ұ рылды. 1942 жылғ ы қ ыркү йектың 15-інде облыстық мемлекеттік қ орғ аныс комитеті соғ ыс жағ дайын енгізді, ал 1942 жылы 26 қ азанда Орал аймағ ы ә уе шабуылынан қ орғ ану бө лімдерінің қ атарына енгізілді.

1943 жылғ ы желтоқ санда белгіленген шекара бойынша Қ азақ стан Сталинград облысымен шектесті (Каспий тең ізінен Александров – Гайғ а дейнгі 500 км. )

1942 жылы 9 қ азанда Қ азақ КСР ү кіметі Сталинград майданының ең жақ ын тылы Қ азақ стан екенін, сондық тан бұ дан артық шегінетін жер жоқ екенін айтып, Сталинградты қ орғ аушы жерлестеріне ү ндеу тастады.

Батыс Қ азақ стан жерінде алты қ орғ аныс шебі, Сайхан, Орда, Чапаев, Тайнақ аудандарында арнайы аэродромдар салынды. Ақ тө бе облысында да қ орғ аныс қ ү рылыстары салынды.

Сталинград майданының кө птеген ә скери бө лімдері, материалдық, техникалық базалары Батыс Қ азақ станда орналастырылды. Орал қ аласында ә скери байланыс торабы орналасты Батыс Қ азақ стан жерінде 70-ғ а жуық ә скери госпиталь жұ мыс істеді. Гитлерлік ұ шақ тар Сайхан, Жә нібек, Шұ ң ғ ай станцияларына шабуыл жасап, 7 млн. сом шығ ын келтірілді.

Сталинград майданың барлық жағ ынан Қ азақ стан қ амтамасыз еткен. Осында кө птеген ә скери техника жө ндеуден ө тті. Мысалы, бір ғ ана Ақ тө беде ай сайын 30 ұ шақ қ ұ растырылды. Каспий бассейнде орналасқ ан Гурьев майданы Орта Азиямен, Кавказбен байланыстыратын негізгі кө пірге айналды. Қ азақ стан жерінде қ ұ рылғ ан 292, 387-атқ ыштар дивизиясы, 81-атты ә скер дивизиясы т. б. Сталинградты қ орғ ауғ а тікелей қ атысты. Сталинградтың тү бінде кө птеген Қ азақ стандық тар ерліктің небір тамаша ү лгісін кө рсетті.

Жамбылдың ұ лы Алғ адай Сталинград тү бінде ерлікпен қ аза тапты. Г. Сафиулин, М. Баскаков сияқ ты азаматтардың басқ арғ ан ә скери бө лімдері жауды талқ андау барысында кө п ү лес қ осты. Мысалы, М. А. Баскаков басқ арғ ан батареяның 43 зенитшісі трактор заводын қ орғ ап, жаудың 11 танкісін жойып жеберді. 36 зенитші қ аза тапты, бірақ бір адам да шагінбеді. 1942 жылы 19 желтоқ санда қ арағ андылық ұ шқ ыш Нуркен Ә бдіров Боховская-Пономаревка ауданындағ ы ә уе шайқ асында ұ шағ ын жау танкілері шоғ ырына қ ү латып, ерлікпен қ аза тапты. 29 жә не 38-атқ ыштар дивизиясының жауынгерлері жауды Сталинградтың Киров ауданына енгізбей, танкі мен зең біректер жө ндейтін заводттың тоқ таусыз жұ мыс істеуін қ амтамасыз етті. 1943 жылы бұ л дивизиялар 72 жә не 73-гвардиялық дивизияларғ а айналып, «Сталинград дивизиясы» қ ұ рметті атағ ына ие болды. Оң тү стік Қ азақ стандық жауынгері Толыбай Мырзаев «Павлов ү шін» қ орғ ауғ а ерлік кө рсетті.

Сталинград тү бінде қ азақ стандық тар К. Сатпаев пен А. А. Бельгин ө здерінің ерлігі нә тижесінде Кең естер Одағ ынын батыры атағ ына ие болды.

116-атқ ыштар дивизиясы, 565-атқ ыштар полкінің 7-ротасының жаунгерлері Сталинград кө шелерінде ерлікпен шайқ асты. Олардың ерлігі қ ұ рметіне Сталинградта «Қ азақ » кө шесі ашылды. 11 жауынгер 300 фашистке қ арсы шайқ асып, тү гел қ аза тапты (араларында Лениногорскілік комсомол Кә міл Хузин болды). Ержү рек жауынгерлер қ орғ ағ ан тө бе «Шығ ыстың 11 батырының тө бесі» деп аталады. Қ азақ стандық Т. С. Позолотин басқ арғ ан 17-гвардиялық танк полкі Еділ жағ асындағ ы ірі операцияларда шешуші роль атқ арды. Сө йтіп, 1943 жылғ ы қ ыста Сталинград тү бінен жау 600-700 км. жерге қ уылды.

⇐ Предыдущая 1 234 Следующая ⇒