1.3 Жеа жоңышқасын Қазақстанда өсіру

И. Н. Можаев, А. Н. Шестакова, Ә. М. Ысқ ақ ов, Н. А. Нұ рғ алиев, С. Т. Рахымбеков, В. А. Иванниковтардың пікірлерін ескерсек, Итальяндық ғ алымдар Жеа жоң ышқ асын сұ рыптап, элиталық дә режеге жеткізіп қ ана қ оймай, ә рбір тұ қ ымын жеке-жеке иновациялық микробиологиялық нитрагин бактерияларымен жә не ризамикс тамыр саң ырауқ ұ лақ тарымен қ аптағ ан. Жеа жоң ышқ асының егілген тұ қ ымы ө ніп, тамыр шығ ара бастағ анда нитрагин бактериялары мен ризамикс саң ырауқ ұ лақ тары жоң ышқ аның тамырына еніп, бірге ө се бастайды.

Жем-шө п ө сіруге айрық ша кө ң іл бө ліп, озық ғ ылыми жетістіктерді пайдаланғ ан жө н. Соның бірі – итальяндық «Continental Semences» тұ қ ым фирмасының сұ рыптап шығ арғ ан «Жеа» жоң ышқ асын ө сіру.

Нитрагин. Бізді қ оршағ ан атмосфералық ауаның қ ұ рамында азот (N₂) 78%-ғ а жеткенімен, оны ешқ андай да ө сімдік ө зіне ала алмайды. Ал, нитрагин бактериялары ө зінің ө сіп-кө бейуіне қ ажетті азотты (N₂) ауадан алып қ ана қ оймай жоң ышқ аны азотпен қ оректендіреді. Жоң ышқ аның тамыр тү йіршіктерінде, егістіктің ә р бір гектарына шақ қ анда, 400-500 кг азот қ орын қ алыптастырады. Нитрагин бактерияларының жоң ышқ амен бірлесіп ө суін ғ ылымда: “симбиоз”, - деп атайды. Қ арапайым тілмен айтқ анда “Симбиоз”, - дегеніміз жоң ышқ а ө сімдігі мен нитрагин бактерияларының бір-бірімен бартер жасауы. Нитрагин бактериялары жоң ышқ ағ а азот береді де, ө зіне қ ажетті қ оректік заттарды алады.

Ризамикс. Ризамикс қ азақ тілінде: “тамырсаң ырауқ ұ лақ ”, - деген мағ ынаны білдіреді. Ризамикс тамыр саң ырауқ ұ лағ ы, жоң ышқ а тұ қ ымы ө ніп, тамыр шығ арғ анда жоң ышқ аның тамырына еніп, жердің астында қ алың тор тастайды. Кейде тамыр саң ырауқ ұ лақ тың ұ зындығ ы жү здеген метрге, ал терең дігі 10-15 метрге жетеді. Ө те ү лкен кө лемді топырақ ты қ амтығ ан тамырсаң ырауқ ұ лағ ы жоң ышқ а ө сімдігін сумен қ амтамасыз еткендіктен, жоң ышқ а қ атты ыстық тарда шө лдемей ө те жақ сы ө седі. Сонымен қ атар, тамыр саң ырауқ ұ лағ ы ө зінің ө те қ уатты ферментативтік аппаратының арқ асында, жоң ышқ аны белоктармен, витаминдермен, ө суді ынталандырушы заттармен, фосфор, калии тың айтқ ыштарымен қ амтамасыз етеді де, ө зінің ө суіне қ ажетті глюкозаны жоң ышқ адан алады. Жоң ышқ а мен тамырсаң ырауқ ұ лағ ының бір-бірімен зат алмасып ө суін: “Микориза”, - деп атайды. Микориза – жоң ышқ а ө сімдігі ү шін ө те қ уатты су кө зі болып табылады. Сондық тан да, Жеа жоң ышқ асы судан тарық пай жақ сы ө седі. Жеа жоң ышқ асы микоризаның арқ асында, кә дімгі жоң ышқ ағ а қ арағ анда 2-3 есе кө п ө нім береді. Ауыспалы егістікте 3-5 жыл ө сіруге болады. Сабағ ы 1 метр шамасында, жің ішке, жапырағ ы ірі, азық тық қ ұ нары кү шті болады жә не де қ алың тү птейді. Бірінші жылдың ө зінде 2-3 рет, ал

кейнгі жылдары 5-6 рет оруғ а болады. [3]

3-сурет. Жеа жоң ышқ асы

Жоң ышқ аның сорттары: Береке, Капчагайская- 80, Красноводападская, Дархан-90, Карагандинская -18, Кокше, Семиреченская местная, Уральская синяя, Шортандинская – 2, Карабалыкская – 18, т. б.

Қ ызылорда облысында аудандастырылғ ан сорттар:

Дархан – 90, жетісулық жергілікті, « Тү ркістан – 15» ( Қ азақ кү ріш шаруашылығ ы ғ ылыми- зерттеу институты ) шығ арғ ан. Облысымыздың колайсыз жағ дайына бейімделген. Жоң ышқ аны ерте кө ктемде, ү йдің алдына болса, кө ктемде жазда егіле береді. Жылына (жақ сылап қ арап, кө бірек суғ арса) 4- 5 рет оруғ а болады. Ә ртү рлі химиялық препараттар хлораты магния, нитрафен, карбоменеум т. б. зиянкестерге, ауруларғ а қ олданылады. [4]

⇐ Предыдущая 1 234 5 Следующая ⇒