Тақырыбы: Еңбек құқығы

⇐ ПредыдущаяСтр 83 из 103Следующая ⇒

3-сабақ

Тақ ырыбы: Ең бек қ ұ қ ығ ы

Ой тү рткі:

1. Ең бек қ ұ қ ығ ы дегенді қ алай тү сінесіз?

2. Ең бек шарты не ү шін керек?

3. Адам неше жасынан бастап жұ мыс істейді?

4. Біздің қ оғ амда неше жастан жұ мыс істеуге рұ қ сат етіледі?

5. Ең бек ету не ү шін қ ажет?

6. Адам мінезін ең бек арқ ылы тә рбиелеуге бола ма?

7. Сізге ең бектің қ ай тү рі ұ найды?

ЖАЗЫЛЫМ

1-тапсырма. Жаң а сө здерді жазып алың ыз жә не есің ізде сақ таң ыз.

ең бек – труд

жетістік – достижение

қ ажеттілік – необходимость

қ анағ аттандыру – удовлетворять

қ алыптастыру – формировать

қ олынан жасалғ ан – сделанро от руки

дү ниеге келу – родиться

рухани қ абілет – духовная способность

жеке ең бек – индивидуальн. работа

жалданбалы ең бек – наемная работа

ең бек қ ұ қ ығ ы – трудовое право

ө нертапқ ыш – изобретатель

2-тапсырма. Берілген сө здермен сө йлемдер қ ұ раң ыз.

Ең бек ету, жақ сы жетістік, ең бек қ ажеттілігі, қ анағ аттандыру керек, ең бек дағ дысын қ алыптастырады, қ олдан жасалғ ан сырғ а, бала дү ниеге келді, рухани қ абілеті жоғ ары, жеке ең бек тә ртібі, жалданбалы ең бекті ұ йымдастыру, ең бек қ ұ қ ығ ын қ арады, жас ө нертапқ ыш.

ОҚ ЫЛЫМ

3-тапсырма. Мә тінді тү сініп оқ ың ыз.

Ең бек адамның ө мір сү руінің материалдық жә не рухани қ ажеттіліктерін, басқ аша айтқ анда, тамақ тануғ а, баспанана алуғ а, киінуге, адамдармен араласуғ а, білімге, ө нерге деген жә не тағ ы басқ а қ ажеттіліктерін қ анағ аттандыруғ а мү мкіндік беретін жә не тә рбие қ ұ ралы. Ең бек адамның ғ ана емес, қ оғ амның да материалдық негіздерін қ алыптастырады.

Қ азіргі қ азақ стандық қ ұ кық салаларының ішіндегі ең бек қ ұ кығ ы басты орындардың бірінде, ө йткені ол қ оғ амдық ең бек қ атынастарын реттейді. Ең бек қ ұ қ ығ ы деп жұ мыс берушімен жұ мысшының арасында туындағ ан қ атынастарды реттейтін қ ұ қ ық тық нормалар жиынтығ ын айтамыз. Тараптардың жеке ең бек жә не ұ жымдық шарттар негізінде белгілі бір ең бек қ ызметін жү зеге асыруы жө нінде туындайтын жұ мыс беруші мен қ ызметкер арасындағ ы қ атынастар ең бек қ атынастары деп танылады. Оларғ а мыналар жатады:

- жұ мысқ а орналасумен байланысты қ ұ қ ық тық қ атынастар;

- ұ йымдастырушылық – басқ арумен байланысты қ ұ қ ық тық қ атынастар;

- ұ жымдық шартпен байланысты туындайтын қ ұ қ ық тық қ атынастар;

- жұ мысшыны кә сіби дайындау жә не біліктілігін арттырумен байланысты қ ұ қ ық тық қ атынастар;

- ең бектің қ орғ алуы жә не ең бек заң дары сақ талуымен байланысты қ ұ қ ық тық қ атынастар;

- ең бек дауларын қ арастырумен байланысты қ ұ қ ық тық қ атынастар.

Жеке ең бек шарты дегеніміз жұ мыскер мен жұ мыс беруші арасында жазбаша формада жасалатын екі жақ ты келісім. Онда жұ мыскер белгілі бір мамандық, кә сіп немесе лауазым бойынша, ішкі ең бек тә ртібіне бағ ына отырып жұ мыс атқ аруғ а міндеттенесе, жұ мыс беруші жұ мыскерге ең бекақ ысын жә не заң намада, ө зара келісімде кө зделген басқ а да ақ шалай тө лемдерді уақ тылы жә не толық кө лемде тө леп тұ руғ а, жұ мысқ а жағ дай жасауғ а міндетенеді.

Ең бек заң намасында жұ мысқ а қ абылданатын ең кіші жас 16 жас деп белгіленген. Орта білім алса немесе жалпы білім беретін оқ у орнын тастап кетсе, 15 жасқ а жеткен адам ата-анасының (қ амқ оршысының ) келісімімен жеке ең бек шартына отыра алады. Жастарды ө ндірістік ең бекке дайындау ү шін 14 жасқ а толғ ан оқ ушыны, сабақ тан бос уақ ытында, ата-анасының біреуінің (қ амқ оршысының ) рұ қ сатымен, денсаулық қ а зиян келтірмейтін жұ мысқ а тартуғ а болады. Келісім жазбаша формада (арыз) беріледі. Жеке ең бек шартына кә мелетке толмағ ан баламен бірге ата-анасы (қ амқ оршысы) да қ ол қ ояды (Ең бек туралы Заң ның 11 бабы). Мемлекеттік қ ызметке тұ ратын адам 18 жастан кіші болмауы тиіс.

(Ғ аламтор материалдарынан)

ЖАЗЫЛЫМ

⇐ Предыдущая 78 79 80 81 828384 85 86 87 Следующая ⇒