3-тапсырма.Мәтін бойынша сұрақ құрастырыңыз.

⇐ ПредыдущаяСтр 87 из 103Следующая ⇒

3-тапсырма. Мә тін бойынша сұ рақ қ ұ растырың ыз.

4-тапсырма. Сіздің ойың ызша, қ айырымдылық деген не, ассоциацияларың ызды жазың ыз.

АЙТЫЛЫМ

5-тапсырма. Диаграмма бойынша ой бө лісің із.

Қ амқ орлық Жақ сылық Мейірімділік

Адамгершілік

Жанашырлық Аяушылық

Кө мек жасау

ГРАММАТИКАЛЫҚ ТҮ СІНІКТЕМЕ

Бір істің болу себебі мен салдарын білдіретін сө йлемді себеп мә нді сө йлем деп атаймыз. Ол жай сө йлем де қ ұ рмалас сө йлем де болуы мү мкін. Қ ұ рмалас сө йлем тү рінде келсе, жай сө йлемдердің бірінде себебі айтылса, екіншісінде салдары айтылады. Себеп мә нді салалас қ ұ рмалас сө йлем себебі, ө йткені, сондық тан, сол себепті деген себеп-салдар жалғ аулық тары арқ ылы жасалса, сабақ тас қ ұ рмалас сө йлемнің бірінші жай сө йлемінің баяндауышы –ғ андық тан, -гендіктен, -қ андық тан, -кендіктен жә не –ғ ан (-ген, -қ ан, -кен) соң; -ма (-ме, -па, -пе) +с ү шін тү рінде келеді. Мысалы: Ертең емтихан, сондық тан ерте тұ руым керек. Осылай ойлағ андық тан, кетіп қ алып едім. Сессияны жақ сы тапсыру ү шін кө п оқ у керек. Анам ө тінген соң істедім.

6-тапсырма. Қ айрымдылық туралы себеп мә нді ү ш сө йлем қ ұ растырың ыз.

7-тапсырма. Мә тінді оқ ып, себеп мә нді сө йлемдерді табың ыз.

Менің есігімнің алдына ескірген пальто киген екі бала жақ ындап келді де:

- Апай, сізде макалатура бар ма? – деп сұ рады.

Бір жерге асығ ып тұ рғ андық тан, «жоқ » дей салғ ым келді. Алайда менің кө зім олардың аяғ ындағ ы тозығ ы жетіп жемірілген, су-су болғ ан аяқ киімдері мен тоң ғ ан жү деу жү здеріне тү сті.

- Кірің дер, мен сендерге какао қ айнатып берейін, - дедім.

Кішкентай ғ ана аяқ киімдерімен еденге із тастап, олар қ онақ бө лмеге ө тті. Сыртқ а шық пас бұ рын бойларын жылытып ә лденіп алсын деген оймен оларғ а какаоғ а қ оса повидло жағ ылғ ан бутерброд ұ сындым да, ас ү йдегі отбасы бюджетін санап жатқ ан жұ мысымды жалғ астыру ү шін кері қ айттым. Шамалы уақ ыттан соң, ө лі тыныштық орнағ анына таң қ алып, қ онақ бө лмеге кірсем, кішкентай қ ыз ү стел ү стіндегі бос шыны-аяқ ты таң ырқ ағ ан жү збен айналдыра қ арап отыр екен. Ал одан ү лкендеу ұ л бала болса:

- Апай, сіз байсыз ба? – деп сұ рады.

- Бай?! Жоғ а, қ айдағ ы, - деп ескірген жиһ аздарыма кө з тастадым.

Қ ыз бала қ олындағ ы шыны-аяқ ты табақ шағ а қ ойып жатып:

- Сіздің шыны-аяғ ың ыз бен табағ ың ыз бірдей екен, - деді. Оның даусы шаршағ ан, кө пті кө рген адамның дауысына ұ қ сап кетті.

Балалар орындарынан жайлап тұ рып, мен берген бір бума қ ағ азды кеудесіне басып шығ ып кетті. Тіпті алғ ыс та айтпады. Ал мен ү шін алғ ыстың тіпті қ ажеті жоқ болатын, олар мен ү шін одан да маң ызды дү ниені ұ ғ ындырып кетті. Кә дімгі жай ғ ана шыны-аяқ.... Ия, олар бір сервизден еді.

Ас ү йге барып қ азанның қ ақ пағ ын ашып, ішіндегі қ ып-қ ызыл болып қ уырылып жатқ ан картопқ а қ арап ойланып қ алдым. Картоптың ү стіне томат сорпасын қ оссам болды, тү скі асым даяр болады. Кү йеуімнің тұ рақ ты жұ мысы бар, басымда жылы баспанам бар. Осының барлығ ы бір сервиз сияқ ты біртұ тас екен ғ ой деген ойғ а қ алдым.

Еденде қ алғ ан іздерге қ арап оны сү рткім де келмеді. Бұ л, осығ ан қ арап, қ ұ дайыма тә убе деп, барғ а шү кіршілік етіп, қ анағ ат қ ылу ү шін ү лкен сабақ еді.

АЙТЫЛЫМ

⇐ Предыдущая 82 83 84 85 868788 89 90 91 Следующая ⇒