Күнбағыс майы. Өсімдік туралы

Кү нбағ ыс майы

Дә нінен сұ йық кү нбағ ыс майы алынады. Ө сімдік майының 90%-ы осы ө сімдіктің дә нінен алынады, сық қ аннан кейінгі дә ніне қ ант қ осып, сығ ымдап, тамақ қ а қ олданылатын тә тті тағ ам жасалынады. Сары желегін медицинада пайдаланады. Кү лінен сахар алады, онда 30 — 36% калий тотығ ы бар. Кү нбағ ыс кү нжарасында — қ ұ нарлы мал азығ ы, онда 38%-дан астам ақ уыздық зат, 20 — 22% кө мірсу жә не 6%-дай май бар. Кү нбағ ысты бұ ршақ ө сімдіктерге қ осып сү рлемдік дақ ыл ретінде ө сіреді. 100 кг кө ктей орылғ ан Кү нбағ ыс қ ұ рамында 18 азық ө лшемі, 1, 4 кг сің імді протеин бар. Кө ктей шабылғ ан Кү нбағ ыс га-нан 400 — 500 ц балауса азық алынады. Қ азақ станның солт., шығ ыс аудандарында ерте жә не тез пісетін саратовтық 10; 169, шортандылық — 41, қ останайлық — 91, т. б. сұ рыптары аудандастырылғ ан. Осы сұ рыптардың 1 га-нан 10 — 12 ц кү нбағ ыс майы алынады. К-тың негізгі зиянкестері: сым-қ ұ рт, кү нбағ ыс қ ан кө белегі, т. б.; аурулары: боз шірік, сұ ң ғ ыла, т. б.

Лалагү л (лат. Lilium) – лалагү лдер тұ қ ымдасына жататын кө п жылдық, жуашық ты ө сімдіктер. Қ азақ станда кездесетін жалғ ыз тү рі — бұ йра лалагү л (L. martagon) — Алтай, Тарбағ атай, Жетісу (Жоң ғ ар) Алатауында кездеседі. Орманды, таулы, шалғ ынды жерлерде ө седі. Биіктігі 60 — 100 см, сабағ ы тү кті. Жапырағ ы таспа, немесе қ андауыр пішінді, ұ зындығ ы 8 — 10 см, ені 1, 5 — 2 см. Гү лдері ірі, жеке немесе шашақ гү л шоғ ырына топталғ ан. Ашық қ ызыл, қ ызыл сары тү сті қ ара дақ тары бар, тү кті, олар тү тік немесе қ оң ырау пішінді, ұ зындығ ы 13 — 15 см, хош иісті. Жемісі — қ ауашақ, кө п тұ қ ымды. Маусым — шілдеде гү лдейді. Лалагү л ә семдік ү шін ерте заманнан бері қ олдан ө сіріледі. Одан медицинада дә рі жасалады, бояу алады, жуашығ ы тағ амғ а жарамды, гү лінен ара бал жинайды, эфир майы алынады.

Ө сімдік туралы

Лала – екі мың ғ а жуық тү рі бар бақ ша гү лі. Маусым айында гү л жарады. Сұ рпы мен тү ріне байланысты гү лінің тү сі ә р алуан. Оның Қ азақ стан табиғ атында Алтай, Тарбағ атай тауларында табиғ и бір тү рі ғ ана ө седі. Кө галдандыруда лалагү лін кө бінесе ауладан кө руге болады. Алты кү лтелі гү лі гү лсабақ тың басына орналасқ ан. Биіктігі 60-100 см аралығ ында. Соң ғ ы уақ ытта шет елдерден гү лі сабақ тың бойына қ атарласа орналасқ ан тү рлері ә келініп жатыр. Шетелден ә келінетін лаланың жерсіндірілген лаладан айырмашылығ ы, жергілікті лалалардың тү бінен жыл сайын балапандары ө сіп шығ ады. Ал, шетелдік лала тө рт, бес жылғ а дейін тек бір пиязшық тан ғ ана ө неді. Лалагү лдің кү зде сабағ ын қ ырқ ып тастап отыру керек. Бү гінде лалагү лдің сұ рыптарын ө сіріп шығ арушылардың қ атары кө бейіп отыр. Ресейлік мамандар будандастырғ ан лалалардың ерекшелігі, суық қ а тө зімді, кө п кү тімді қ ажет етпейді жә не маусым айында гү лдейді. Ал, Америкадан келетін лалагү л – хош иісті, гү л кү лтесінде секпілі бар жә не шілде айында кеш гү лдейді. Лалагү лін флористика саласында да кө п пайдаланады.

⇐ Предыдущая 123 4 Следующая ⇒