Раушан гүлі

Англия, Иран жә не АҚ Ш елдерінде раушан – ұ лттық гү л саналады. Бү гінде раушан гү лінің барлық тү стегі тү рлері бар десе де болады. Тек қ ара жә не кө к тү сті раушан жоқ. Себебі, мұ ндай тү стегі гү лдің табиғ и тегі (ген) болмайды. Генді инженерия саласы кө кшіл раушан гү лін ө сіреді, ал қ ара раушанның орнына қ ара қ ызыл тү сті раушан алмастырады. Қ азіргі таң да ғ алымдар раушанның 300-дей тү рі, 30 000-дай сорты анық тағ ан.

Бә йшешек – ө те ә демі кө ктемгі гү л, бә йшешекті «кө ктем жаршысы» деп те атайды.
«Бә йшешек» – қ ызғ алдақ туысына жататын кө п жылдық, пиязды ө сімдік. Биіктігі 15 - 30 сантиметр болып келеді. Сопақ ша келген баданасының жуандығ ы 1 - 2 сантиметр. Жұ қ а, қ ара, қ оң ыр қ абық ты, сабағ ы тақ ыр 2 - 3 жапырақ ты дара гү лді. Кө кек - мамыр айларында гү лдейді. Жемісі – қ ауашақ, жоғ ары жағ ы ү шкірлеу, ұ зындығ ы 1, 5 - 2, 5 сантиметр, ені 1, 5 сантиметр келеді.
Ә лемде бә йшешектің 100 - ге жуық тү рі бар.

• Бә йшешектік пиязы (тү йнегі) улы болып келеді.
Бә йшешек нә зік ә рі сынғ ыш болғ анымен қ орғ аныш қ асиетке ие. Олардың тү біндегі пиязы улы болғ андық тан бірде - бір кеміргіштің тиісуге батылы бармайды. Бә йшешектің пиязы улы болғ андық тан адамдар ү шін де қ ауіпті.

• Зерттеушілердің айтуы бойынша бә йшешек гү лінен Альцгеймер жә не деменция ауруына шипа болатын дә рі жасайды. Оның қ ұ рамында осындай ауруғ а шипа болатын заттар бар екені анық талғ ан.
Мұ нда «галантамин» ө німі жө нінде сө з болып отыр, оның емдік қ асиетін ғ алымдар ә лі де зерттеу ү стінде яғ ни оның одан да кө п пайдасы бар екені анық талғ ан.

• Бә йшешек сенім символы.
Ел аузында гү лдің пайда болуы туралы небір ә демі аң ыздар баршылық. Солардың біріне назар аударың ыз.
Бә йшешек – сену, достық, адалдық, тазалық ты білдіреді. Кө пшілік ө з ауласында аппақ ә демі бә йшешек гү лін ө сіруді жақ сылық тың нышаны деп есептейді.

Бә йшешек гү лі жер бетіне ең алғ аш шығ атын ө сімдік. Аң ыз бойынша Адам ата мен Хауа ана жұ мақ тан қ уылғ ан уақ ытта қ ыс мезгілі екен. Жерде қ алың қ ар жатқ андық тан аяғ ы тоң ғ ан Хауа ана жылы жұ мақ ты есіне алып қ айғ ырғ ан уақ ытта, оның кө з жасын кө рген періштелер бірнеше қ ар қ ылауларын бә йшешек гү ліне айналдырыпты.
Қ атты қ уанғ ан Хауа ананың бойында Қ ұ дайдың кешірімін алуғ а деген ү міті ояныпты, содан бері бә йшешек гү лі – сенімнің яғ ни ү міттенудің символы болып есептеледі екен.

• Орыс халқ ының аң ызы бойынша қ аһ арлы Қ ыс патшайымы мен Аяз патшасы жер бетіне «Кө ктемді келтірмейміз», деп шешіпті. Алайда батылдық танытқ ан Бә йшешек қ ыстың суығ ына қ арамай жер бетіне ө сіп шығ ып, Кү н анадан кө мек сұ рапты. Кү н ана Бә йшешектің ерлігіне разы болып, жерді кү н кө зімен жылытып, Кө ктемнің келуіне жол ашыпты

Бақ бақ (лат. Taraxacum) – астралылар тұ қ ымдасына жататын кө п жылдық, кейде бір не екі жылдық шө птесін ө сімдіктер. Қ азақ станда59 тү рі бар, оның 23-і сирек кездесетін эндемик ө сімдіктер болып саналады. Ең кө п тарағ андары: дә рілік бақ бағ ы (T. offіcіnale), кө ксағ ыз бақ бағ ы (T. kok-saghyz). Олар шалғ ынды, кө галды жерлерде, жол жиегінде, тау бө ктерлерінде ө седі. Биіктігі 4 — 30 см-дей, сабағ ы қ уыс, жапырақ сыз, тық ыр, сү тті шырынды болады. Жапырақ тары қ ауырсын пішіндес, жиегі тегіс, тамыр мойнына айнала шоғ ырланады. Гү лдері қ ос жынысты, сары тү сті, тостағ анша дө ң геленіп сабақ ұ шында орналасады. Сә уір — мамыр айларында гү лдейді, мамыр — маусымда жеміс береді. Жемісі — дә нек, ол желмен тарайды. Бақ бақ тың тамыры мен сабағ ы дә рілік мақ сатқ а қ олданылады, сондай-ақ, мал азығ ына, тағ амғ а пайдаланылады.

Кү нбағ ыс (лат. Helianthus) – астралылар тұ қ ымдасына жататын бір жылдық мә дени ө сімдік.

Шық қ ан жері - Солтү стік Америка. Қ азақ станда 2 тү рі бар: жер алмұ рты жә не бір жылдық кү нбағ ыс (Н. annuus).

Кү нбағ ыстың биікт. 2 м-дей, сабағ ы тік, жуан ө зегі қ уыс, сырты қ алың тү кті, кіндік тамыры тармақ ты, 2 - 3 м терең дікке бойлайды. Ү лкен жалпақ жапырағ ы сабақ та кезектесіп орналасады. Гү л шоғ ыры кө п гү лді себет. Оның сыртын бір немесе бірнеше қ атарғ а орналасқ ан гү л жапырақ тары қ оршағ ан. Бұ лар ө сімдік гү лін сыртқ ы қ олайсыз жағ дайдан сақ тайды. Себеттерінің диам. 10 - 60 см-ге дейін жетеді. Себеті кү н кө зі бойымен бұ рылып отырады. Жемісі — тұ қ ымша, онда 22 — 27% май болады.

12 3 4 Следующая ⇒