3)Таза табыс

Табыс – есепті кезең аралығ ындағ ы активтер ағ ымы немесе ө суі немесе банк қ ызметінің табыс алуғ а бағ ытталғ ан жә не капиталды ө згерте алатын тү рлерінің нә тижесінде орын алғ ан, жалпы қ абылданғ ан есептілік қ ағ идаларына сә йкесө лшенген жә не мойындалғ ан несиелік қ арыздың азаюы нысанындағ ы экономикалық пайданың кө беюі.

Шығ ыс – есепті кезең аралығ ындағ ы экономикалық табыстың активтердің кері ағ ыны немесе пайдаланылуы тү ріндегі азаюына ә келетін қ арыздардың пайда болуы, бұ лар меншікті капитал ү лесінің иелері арасында бө летіндерінен ерекше болады.

Табыс банктің ө мір сү ру кө зі болып табылады. Банксіз табыс жоқ, ьабыссық банк жоқ. Табыстың мә нін анық тау, бағ алау жә не табысты уақ ытпен байланыстыру бухгалтерлік есептің негізгі мә селелері. Табыстар екі тү рге бө лінеді: негізгі жә не негізі емес қ ызмет тү рлеріне байланысты.

Нә тижелі шоттарды қ ұ ру тә сілін, табыстар мен шығ ыстардың қ ұ рамын, оларды есепке алу жә не есептеу тә ртібін Қ азақ стан Республикасының Ұ лььық банкі анық тайды жә не қ аржылық есептіліктің халық аралық стандарттары талаптарына сә йкес банкті басқ ару жә не оғ ан салық салу ү шін жеткілікті дең гейде тү сінікті болуы қ ажет.

Табыстар ә детте мә міле орындалғ ан жә не тү сімді алу жә не оны ө лшеу мү мкіндіктеріне қ атысты қ атаң сенімділік болғ ан жағ дайда мойындалады. Шығ ыс немесе шығ ындар шығ ыс немесе алдында мойындалғ ын актив болашақ тағ ы экономикалық пайданы ұ стай алмағ ан жағ дайда мойындалады.

Ө німді сатудан тү скен табысты мойындаудың негізгі ө лшемдерінің бірі – сатушы сатып алушығ а сатылғ ан ө німге меншік қ ұ қ ығ ынан сыйақ ы жә не елеулі тә уекелдерді беруі болып табылады. Егер сатушы оның ө зінде қ алдырса, онда ереже бойынша, бұ л мә мілені сату ретінде тануғ а болмайды.

Табыстар мен шығ ыстардың ә рбір тү рі банктің қ ызмет етуінің тиімділік дең гейін бағ алау ү шін жеке ашылады. Банктің қ аржы-шауашылық қ ызметінің нә тижесі туралы есеп қ ұ ру ү шін табыстар мен шығ ыстар маң ызына қ арай сә йкестілік қ ағ идаларына сай топталады.

Табыстар жә не шығ ыстар баптарын бө лек ашып қ арастыруғ а алып келген жағ дайлар мыналарды қ амтиды:

• тауарлы-материалдық қ орлар қ ұ нының ө ткізудің таза қ ұ нына дейін, ғ имараттар мен қ ұ рал-жабдық тар қ ұ нының – қ алпына келтіру қ ұ нына дейін тө мендеуі, сонымен қ атар осындай тө мендеуді қ айта реверсиялау;

• банк қ ызметі қ ұ рылымының ө згеруі жә не қ ұ рылымының ө згеруі бойынша шығ ындарғ а арналғ ан кез келген резервтерді жою;

• жылжымайтын мү лік жә не қ ұ рал-жабдық баптарының істен шығ уы;

• ұ зақ мерзімді инвестициялардың істен шығ уы;

• ү зілген операциялар;

• сот ү рдістерін реттеу;

• резервтердің кү шін жоюдың басқ а да жағ дайлары.

Жалпы кө лемде елеусіз ү леске жә не бір реттік ие табыстар мен шығ ыстардың жеке тү рлері жеке аналитикалық жайғ асымғ а бө лінбей, банктің басқ а да табыстары мен шығ ыстары қ ұ рамында есептеледі. Осылардың ә рбір тү рі клиенттерге ұ лттық жә не шетел валютасында қ ызмет кө рсетуге пайдаланылады.

Банктің табыстары мен шығ ыстары есептіліктің, сақ тық жә не сә йкестіліктің негізгі халық аралық принциптерін негізге ала отырып танылады. Ә детте есепті кезең аралығ ында танылғ ан табыстар мен шығ ыстардың барлық баптары таза пайданы немесе шығ ынды анық тауда қ олданылады. Осылармен бірге таза пайданы анық тауғ а тө тенше баптар жә не есепті бағ алардағ ы ө згерістер нә тижелері қ олданылады. Іс жү зінде есепті кезең дегі таза табысты немесе шығ ынды анық тауда қ олданылатын барлық кірі жә не шығ ыс баптары банктің кү нделікті қ ызметі барысында пайда болады. Сондық тан тек кейбір жағ дайларда ғ ана шаруашылық қ ызмет немесе операция тө тенше баптың пайда болуына ә келеді.

Экономикалық қ ызметке тә н белгісіздік салдарынан қ аржылық есептің бірнеше баптары нақ ты ө лшене алмайды. Бұ л жағ дайда соң ғ ы мә ліметтерді қ оса есептегендегі пікірталастарды енгізетін бағ алау ү рдісі жү ргізіледі. Ә р тү рлі кезең дерде қ аржылық есептердің сә йкестілігін қ амтамасыз ету мақ сатында, есептік бағ алардағ ы ө згерістерден бұ рын кә сіпкерліктен тү скен табыс немесе шығ ындар есебіне қ осылғ ан бағ аларғ а ә сері таза пайда немесе шығ ын қ ұ рамына енгізіледі.

Қ аржылық есептерді толтыру кезінде қ ате математикалық дұ рыс есептмеулер нә тижесінде, есеп саясатын қ олдануда, фактілерді, дұ рыс талқ ыламау, жалғ ан мә ліметтер алу немесе абайсыздық нә тижесінде туындауы мү мкін. Тү зетулер, соның ішінде кезекті кезең дегі ә детте ағ ымдағ ы жылдағ ы таза табыс немесе шығ ынды анық тауғ а негізделеді.

Табыстар, пайдалар, шығ ыстар жә не шығ ындар шоттарының ерекшеліктері – олардың қ аржылық -шаруашылық қ ызметтің нә тижелері жайында есеп беру шоттары болып табылатындығ ында. Оларды уақ ытша шоттар деп атайды, себеі мә ліметтерді тек ағ ымдағ ы кезең ү шін ғ ана жинақ тауда қ олданылады. Ә детте бір жыл болып келетін ә р есепті кезең нің соң ында олардың қ алдық тары келесі кезең ге ауыстырылады немесе жабылады. Бө лінбеген табыс туралы есеп берудегі бұ л кезең аралық кө шіру жабылатын ө ткізбелер кө мегімен жү зеге асады; олар ә детте екі мақ сатта қ ызмет етеді: таза табысты немесе шығ ынды бө лінбеген пайдағ а аудару, келесі есепті кезең ді бастау ү шін ә р уақ ытша шоттардан нө лдік мө лшерлеме тағ айындау. Осылайша, бұ л шоттар келесі жылғ а мә ліметтерді уақ ытша жинақ тау қ ызметтерін атқ аруғ а дайын болады.

⇐ Предыдущая 1 234 Следующая ⇒