2.1 Шаруашылықтың табиғи-климаттық жағдайларының сипаттамасы

2. 1 Шаруашылық тың табиғ и-климаттық жағ дайларының сипаттамасы

Шаруашылық климаты кү рт континентальды болып табылады. Орташа жылдық ауа температурасы 7, 2-8, 2 %. Орташа жылдық жауын-шашын мө лшері 503-525 мм. Максималды жауын-шашынның ү лесі кө ктемге, ең аз қ ыс жә не жаз мезгілдеріне тиесілі. Жалпы алғ анда климат барлық ауыл шаруашылығ ы дақ ылдарын ө сіруге қ олайлы.

Бұ л жерлер далалы, ойлы-қ ырлы, қ ыратты болып келеді де, мал ө сіруге ө те қ олайлы. Осы жерлерде шаруашылық тың қ ыстаулары, кү здеуі мен кү здеуі, сонымен қ атар мал ө сіріп-ө ндіретін бө лімшенің орталығ ы мен мал қ оралары орналасқ ан. Малдар қ ыстауларда қ ыстатылып, ірі қ ара малдар қ ыс-кө ктем айларында тө лдетіліп, қ ойлар кө ктемде тө лдетіліп, ал жаз айларында алыстағ ы жайлауларында семіртіліп бағ ылады да, кү зге қ арай кү здеулерге қ айта оралады.

2. 2. Голштиндық тұ қ ымның пайда болуы жә не оның ә лемдік мал шаруашылығ ындағ ы маң ызы.

Голштин сү тті тұ қ ымы ә лемдегі ең тиімді жә не жоғ ары ө німді тұ қ ым сондық тан ірі қ ара мал тү рі арасында ең кө п таралғ ан. Бұ л тұ қ ымның отаны Голландия болып есептелсе де, ө зінің тамаша қ асиеттерін Америка континентінді иеленді. Голштиндық қ ара-ала тұ қ ымының арғ ы тегін 1852 жылдан бастап Солтү стік Америкағ а экспортқ а шығ ара бастады. 1880 жылы сү тті бағ ыттағ ы тауарлық ферманың иеленушілері екі жақ тап біріге отырып осы тұ қ ымды қ орғ ауғ а алады. Нә тижесінде 150 жыл ішінде Голштин тұ қ ымы дү ние жү зінде сү тті бағ ыттағ ы тұ қ ым ішінде ең кө п танылғ аны болды. Ең ірі Голштин тұ қ ым тү рлері Еуропа мен Солтү стік Америкада таралғ ан.

2. 3. Голштин тұ қ ымын кү тіп бағ у технологиясы.

Сиыр тұ ратын кора-жай 9-12 м биі ктікте болуы тиіс. Жоғ ары ө німді сиыр жылына 10000 к сү т береді. Соғ ан сійкес қ оражай биіктігі 10 м болуы тиіс. Оптималды температура 0 ° тө мен +20° -тан тө мен болмауы тиіс. Сиыр қ оршағ ан ортаның барлық жағ дайынан салқ ын желден, қ ардан жә не жаздық ылғ алдан қ орғ алуы тиіс. Сү тті тұ қ ымды сиырларды ұ стайтын орын кең, жарық, жақ сы желдетілген, ыстық тан қ орғ алуы тиіс. Сиыр тұ ратын қ оражайдың екінші маң ызды кө рсеткіші ауа ылғ алдығ ының тө мен болуы. Байлаусыз ұ стауда қ оЗаманауи қ оражайдың ө лшемдері мен сипаттамасы.

1. Қ оражайдың ғ имараты биологиялық тұ йық системаны кө рсетеді.

2. Қ оражай қ ұ рылымы бү кіл техноогиялық қ ызметтерді қ амтамасыз ету керек

3. Ғ имараттың қ ұ рылымы малдың ө зін жақ сы сезінуін қ амтамасыз ету керек

Соның ішінде:

· Aуа -райының жайсыз кезең інен қ орғ ау керек

· Aйтарлық тай жайлы жіне кең болуы керек

· Қ оражай биіктігі 10 метрден кем болмауы тиіс.

· Қ абырғ а биіктігі 3, 8 м - ден кем болмауы керек

· Малдардың демалуына ың ғ айлы жә не қ ауіпсіз орын болуы тиіс

· Азық жейтін ү стелдің кө лемі жеткілікті болуы керек.

Азық тандыру рационын қ ұ рудың негізгі ережелері. Сауын сиырларды азық тандыру- бұ л кү нделікті қ адағ аланып отырылатын шығ армашылық процесс.

· Азық тық қ оспаның қ ұ рамы лабораторлық зерттеулермен ү немі расталады.

· Барлық азық қ оспаларын ү немі ө лшеу.

· Азық тық қ оспаның қ ұ рамы жең іл болуы керек.

· Сү ттену мерзімінің бастапқ ы кезең інде сиырлар кү ніне 22кг қ ұ рғ ақ жем жеп тұ руы керек.

Сауын сиырларғ а қ ажетті қ ұ нарлы заттар.

Энергетикалық қ ажеттілік. Сауын сиырдың энергетикалық қ ажеттілігі сү тінің саны мен сапасымен анық талады. Майлылығ ы 4% болатын 1кг сү т ө ндіру ү шін қ ажетті энергия 3, 17МДж/кг-ғ а тең. Ақ уыздық қ ажеттілік. Майлылығ ы 4% болатын 1кг сү тте стандарт бойынша 3, 3% ақ уыз болуы қ ажет. Сү т ө німділігінің тө мендеуінің негізгі себептері.

Егер сү ттену кезең інің алғ ашқ ы 200 кү нінде май кө рсеткіші 5%-дан жоғ ары болса, ал ақ уыз кө рсеткіші тө мен болса, онда ол сиыр энергия жетіспеушілігінен кетозбен ауырғ ан болуы мү мкін.

Егер май кө рсеткіші 4, 2 %-дан тө мен болса, ондағ ы крахмал/қ ант қ атынасы бұ зылғ ан.

· Сү т қ ұ рамындағ ы ақ уыз мө лшері:

· Егер жоғ ары болса-энергиялық қ ұ ндылығ ы жоғ ары;

· Егер тө мен болса-энергиялық қ ұ ндылығ ы аз.

· Қ ұ рамндағ ы карбамид;

· ө те жоғ ары болса-азық қ ұ рамындағ ы протеин мө лшері жоғ ары;

· ө те тө мен болса-азық қ ұ рамында протеиннің жетіспеуі.

Сиырды дұ рыс азық тандыру ү шін олардың негізгі ас қ орыту ерекшеліктерін білген жө н. Басқ а да кү йіс қ айыратьш мал сияқ ты сиыр жеген азық та алдымен тө рт камерадан тұ ратын асқ азанының алдың ғ ы камералары — ү лкен қ арын, жалбыршақ жә не тақ ия қ арындарда алдынала ө ң деуден ө теді. Бұ л алдың іғ ы қ арындарда кө птеген микроорганизмдер тіршілік етеді. Осы қ арындар олардың ө сіп-ө нуіне ә бден қ олайлы. Алдың ғ ы қ арындарда ұ лтабардағ ыдай ө те қ ышқ ыл реакциялы қ арын сө лі немесе тұ з қ ышқ ылы болмайды, ал кү йіс қ айыру кезінде сиырдың сілекей бездері шығ аратын сілекейі кө п мө лшерде ү лкен қ арынга қ ұ йылъш, ондағ ы ортағ а микроорганизмдер тіршілігіне қ олайлы сілтілік реакция береді. Содан барып алдың ғ ы қ арындарда ә бден кү йселіп, шайналып, ұ сақ талмағ ан азық бө лшө ктері біршама уақ ыт кідіретіндіктен олардың қ оректік заттарын пайдаланьш, кө птеген микроорганизмдер ө сіп-ө неді. Олар бір клеткалы жануар тектес (микрофауна) жә не қ арапайым ө сімдік тектес (микрофлора) ор-ганизмдерден тұ рады. Ө здерінің тіршілік процестеріне ү лкен қ а-рынғ а тү скен азық тық заттарды пайдаланып, ө з денесінің қ осындыларына енгізеді. Мысалы, азық тық азоттың заттарды игеріп, ө з денесі белогының амин қ ышқ ылдарын тү зеді. Олар белоктық азот пен белок емес заттардың (амидтердің ), сонымен қ атар тіпті анорганикалық азотты (карбамид сияқ ты химиялық қ осындыларды) да игере алатындығ ын ескерсек, осы микробиологиялық тү зу арқ ылы сиырларғ а қ ұ нсыз азоттық, қ осындылардан ауыспайтьш амин қ ышқ ылдарына байытылғ ан қ ұ нды белоктар жеткізіледі.

Міне, осыдан эволюция барысында макроорганизм (сиыр) мен микроорганизмдер (ү лкен қ арын микрофлорасы мен микрофаунасы) бір-біріне қ ажетті жағ дай туғ ызып, ө зара тіршілік етеді. Алмастыруғ а келмейтін аминқ ышқ ылдарымен қ атар алдың ғ ы орындардағ ы микроорганизмдер маң ызды витаминдерді (В12 цианкобаламин, К витамині) де тү зетінін ескерсек, олардың азық ты биологиялық ө ң деуден ө ткізуінің малғ а қ аншалық ты маң ызды екенін ағ ару қ иын емес. Сондық тан ірі қ араның азық рационын олардың алдың ғ ы қ ата-рындарында ө тетін микробиологиялық процестерді ескере отырып жасауқ ажет. Азық рационы арқ ылы алдың ғ ы қ арындардағ ы микробиологиялық тү зуді неғ ұ рлым ұ лғ айта алсақ, малды жоғ ары сапалы белоктың заттармен, қ ажетті витаминдермен солғ ұ рлым қ амтамасыз ете аламыз. Оның алғ ашқ ы шарты — сиыр рационының бірың ғ ай сақ тап, тез бұ збай, ал қ олданылатын жаң а азық тарды біртіндеп, азаздап енгізеді. Сондай-ақ қ ысқ ы азық тандырудан жазғ ы жайылымғ а ауыстырғ анда да осы қ ағ иданы ұ мытпай, қ ысқ ы азық тарды жайылым отымен біртіндеп қ ана ауыстыру қ ажет. Сонда ғ ана сиырды іш ө ту індетінен сақ тандырьш, қ ысқ ы рациондарғ а бейімделіп қ алғ ан микроорганизмдер ассоциациясын сақ тап қ алуғ а болады. Сиыр азық тандыруды дұ рыс ұ йымдастыру ү шін оның жасына, тірілей салмағ ына, физиологиялық жағ дайына, ө німіне қ арап оларғ а қ ажетті қ оректік заттар мө лшерін (азық тық нормасын) анық тауғ а болады. Қ азіргі кезде сиырларга 80-нен астам қ оректік жә не биологиялық активті заттардың қ ажет екендігі белгілі больш отыр. Ә рине азың тандыру барысында олардың бә рінің дең гейін бақ ылау мү мкін емес. Сондың тан сиыр организмінің қ оректік заттарғ а деген мұ қ таждығ ын кө рсететін нормалық кө рсеткіштер ретінде ең маң ызды алты кө рсеткіш алынады.

Сауын сиырлардың ә р 100 килограмм тірілей салмағ ына шамамен 1кг азық ө лшемі, ал ө ндірілетін сү ттің ә рбір килограмына 0, 5 азық ө лшемі жұ мсалады, Рациондағ ы ә р азық ө лшө мінде 110— 120 грамм қ орытылатын протеин, 7—10 грамм ас тұ зы, 9—10 грамм кальций, 5—6 грамм фосфор, 40—60 миллиграмм каротин болуғ а тиіс.

Жазғ ы уақ ытта сауын сиырларды тә улігіне 3—4 рет суарып, қ ажетті мө лшерде жалайтын ас тұ зымен қ амтамасыз еткен дұ рыс. Шырынды азық тар. Ірі қ ара, ә сіресе сауын сиырлары рацион-дарында олардың сү тін кө тө ретін тамыр-тү йнек жемістілер (қ ант жә не қ ызылша, сә біз, картоп) жә не бақ ша дақ ылдары (асқ абақ, қ арбыз, қ ауын) кең інен қ олданылады. Олар ө те жең іл қ орытылып, малды қ антпен, ал сә біз, асқ абақ А витаминінің алғ ашқ ы тү рі каротинмен қ амтамасыз етеді. Оларды сиыр сү йсініп жейді.

Жақ сы сү рлемді сауын сиырлар рационына тә улігіне 30 кило-грамм жә не одан да кө п мө лшерде енгізуге болады. Сонда оның сиыр басына қ ажетті жылдык, мө лшері 40 центнерден. аспайды. Дайындалғ ан сү рлемнің мө лшерін анық тау ү шін оны салғ ан ор дың аумағ ын ә рбір шаршы метріндегісү рлем салмағ ына кө бейтіп табуғ а болады. Ә р тү рлі азық тардан салынғ ан қ ұ рама сү рлемнің, 1 шаршы метрінде 550—600 кг, табиғ и шалғ ынан салғ анда — 500 кг, тамыр-тү йнек жемістілер жапырағ ы, азық тық капуста, жү геріден салынғ анда—550 кг болады. Ал қ азылғ ан ор дө ң гелек болса оның кө лемін диаметрі (ені — Е) мен терең дігін (биіктігі — Б) ө лшеп алып, ортасы шығ ың қ ы, дө ң ө с болатындығ ын ескере отырып келесі формула бойынша есептеуге болады.

⇐ Предыдущая 1 234 5 6 7 8 9 10 Следующая ⇒