Жұқпалы емес ішкі аурулар

Кетоз (Ketosis)- организмде кетон денешіктерінің жиналуымен, гипофизорлы- бү йрек ү сті безі жү йелері, қ алқ анша бездердің, бауырдың, жү ректің, бү йректердің жә не басқ ада ағ залардың зақ ымдануымен сипатталатын ауру. Кетоз сауын сиырларда, кө п тө л беретін саулық тарда, жә не басқ ада кү йіс малдарында кездеседі. Кетонемия (кетонурия) қ ант диабетінің (сусамыр) ауыр тү рінде организмде қ абыну процесінде, ашығ уда, кейбір туындағ ан ауруларда болады, бірақ кетон денешіктерінің қ ан мен несепте кө беюі кетозғ а қ арағ анда ө згешелеу болады. Кетозбен басымырақ 4000 кг жоғ ары сү т беретін сиырлар ауырады. Ал бірақ кетоз ө німділігі тө мен малдарда да кездеседі, сү тті ірі қ ара мал шаруашылық тарында кең інен ө ріс алағ ан.

Себептері. Сиырлар кетозы- олиэтиологиялық ауруғ а жатады. Пайда болуында негізгі рольді қ арқ ынды лактация кезінде энергия жетіспеуі, белокпен шектен тыс азық тандыру, қ ұ рамында май қ ышқ ылы бар азық тар беру алады. Ауру туғ аннан кейін 6-10- апта ө ткеннен соң пайда болады, ал бұ л кезде сү ттің тү зілуіне ө те кө п энергиялық материал қ ажет болады.

Кетоз басымырақ жоғ ары қ ұ рама жеммен азық тандыруда, рационда ұ зын сабақ ты пішен жетіспегеннен, мес қ арында азық қ орыту бұ зылып, ауру туындайтын шаруашылық тарда кездеседі. Кө п жағ дайда сиырлар мен басқ а кү йіс қ айтаратын малдарда кетоздың негізгі себебі- олардың қ ұ рамында майғ сірке қ ышқ ылдары бар сү рлем, пішендеме, жем, сығ ынды сапасыз азық тармен азық тандыру жатады. Кетозғ а мү мкіндік туғ ызатын себептерге семіру, қ имылдың аздығ ы, кү н сә улесінің жә не аэрацияның жетіспеуі жатады.

Глюкоза жетіспегенде гликогенез негізінен майлардың ыдырауынан кү шейеді, ал онан бос май қ ышқ ылдары кө птеп пайда болады, ал олардан кетон денешіктері тү зіледі.

Малдардың рационында қ ұ рама жемдер шектен тыс кө п болса онда мес қ арындағ ы ас қ орытудың бұ зылуына ә келіп соғ ады, мес қ арын жынында рН ө згереді, ұ шпалы май қ ышқ ылдарының тепе-тең дігі бұ зылады, қ анғ а кқ птеп май қ ышқ ылы аммиак, кетогенді аммиак қ ышқ ылдар келіп тү седі, ал гликопластикалық заттар жетіспейді. Аммиактың шектен тыс кө беюінен жоғ арғ ы жү йке жү йесіндегі эндокринді ағ залардың, бауырдың, жү ректің қ ызметтері бұ зылады, трикарбон қ ышқ ылдары циклының реакциясы тү зіледі, шавельсірке қ ышқ ылының тү зілу процесі басылады.

Ал семіруге келетін болсақ ол бейімдеуші фактор ретінде жоғ ары ө німділіктің потенциялы ретінде қ арқ ынды лактация кезінде рациондағ ы энергия тапшылы май қ орынан толтырылады, ал олаорды пайдаланғ аннан кетон денешіктері пайда болады. Организмде шектен тыс кетон денешіктері кө п жиалғ андық тан жә не олардың ә серінен патологиялық процеске орталық жү йке жү йесі, нейроэндокринді жү йке-гипоталамус, гипофиз, бү йрек ү сті қ алқ анша, қ арбалас қ алқ анша, аналық бездері, бауыр, жү рек, бү йректер жә не басқ ада ағ залар ұ шырайды, оларды дистрофиялық ө згерістер пайда болып, қ ызметтері бұ зылады.

Сиырлар кү йзелінкі, ә лсіз, сыртқ ы тітіркеніштерге жауабы ә лсіз, кө п жатады, орнынан зорғ а тұ рады, жү рісі баяу, сақ қ имылдайды, жү йке- ет тонусы тө мен, бұ лшық еттері тө мендейді. Дене қ ызуы қ алыпқ а жақ ын. Азық қ а зауқ ы ө згергіш, жиі тө мен, малдар жемді баяу жейді, болмаса мү лдем жемейді. Аурудың бастапқ ы кезінде тынысы жиі, кейін кетогенез тө мендегенде қ алыпқ а жақ ын. Кө птеген малдардың қ оң дылығ ы, ө німділігі тө мендейді, жыныс цикілі бұ зылады, ұ рық тандыру мерзімі ұ зарады немесе қ ысыр қ алады. Себебі ауру сиырлар суалғ ан кезде байқ алады, ал туғ ан сиырдың шуы тү спейді, бұ заулар ә лсіз туылады, асқ азан-ішек ауруларына жә не басқ ада ауруларғ а тө зімсіз.

Емі. Себептерін жояды, энергиялық жә не белокты азық тандыруды қ алыптастырады. Егерде протеин кө бейсе, онда рационнан жоғ ары белокты азық тарды азайтып, жақ сы шө пті пішендемені жә не тамыртү йнектерді кө бейтеді. Рационда сапасыз азық тарды-сү рлемді, қ ышқ ыл сығ ындысы, қ ұ рамында май жә не сірке қ ышқ ылдары кө п барданы алып тамстайды. Ауру малды диеталық азық тандыруғ а кө шіреді, рационан жоғ ары белокты қ ұ рама жемді қ ысқ артып, оғ ан жақ сы шө п (8-10 кг), мйдаланғ ан кө к шө п ( 8-10 кг), картоп (6-7кг) немесе 1-1, 5 кг азық тық сірне қ осады. Қ ұ рама жкмнен арпа немесе жү гері жармаларын береді.

Организімде глюкоза мен гликогеннің орнын толтырады, қ ышқ ыл- сілті тепе-тең дігінің, азқ азан-ішек, жү рек жә не т. б. ағ залардың қ ызметін қ алыптастырады. Венағ а тә улігіне 1-2 рет 2-3 кү н қ атарынан 1кг дене массасына 0, 25-0, 5 г есебінен 10-20%-ызды ерітінді кү йінде глюкоза енгізеді. Бұ лшық етке тә улігіне 1-2 рет 100-150 Ә Б инсулин енгізеді. Ішке 150-500 г қ ант немесе гликогенді заттар береді.

Қ ұ рамында 5 % холин-хлориді, 0, 01 хлорлы кобальты жә не 9% пропиленгликолі бар холинол препаратын береді. Жә не ауыз арқ ылы 100 мл глицеринді, 400 мл жылы сумен араластырып ішкіздік. Емдеу процесін 6 сиырғ а жү ргіздік.

⇐ Предыдущая 4 5 6 7 8 91011 12 13 Следующая ⇒