Микроскопияның арнайы түрлері.

Микроскопияның арнайы тү рлері.

- Стереоскопиялық бинокульды микроскоп объектінің ү ш ө лшемді кескінін алу ү шін пайдаланылады. Ол екі жеке микроскопиялық жү йеден тұ рады, оның ү лкейтілуі 100-ге дейін, ол хирургиялық операцияларда пайдаланылады.

- Поляризациялық микроскоп микрообъектілердің поляризацияланғ ан жарық пен ө зара ә серін оқ ып ү йрену ү шін қ олданылады. Онда оптикалық рұ қ сат етудің шегінің сыртындағ ы объектілерді кө руге (бұ лшық ет ұ лпасы) болады.

- Люминесценттік микроскоп ультракү лгін немесе кө к жарық пен ү лгіні жарық тандырады. Бұ л жарық ты жұ та отырып ү лгі люминесценцияның кө рінетін жарығ ын шығ арады. бұ л микроскоп медицинада диагностика ү шін пайдаланылады.

- Интерференциялық микроскопты интерференция қ ұ былысын пайдаланылады. Микроскопқ а тү сетін ә рбір сә уле қ осарланады. Один из полученных лучей направляется сквозь наблюдаемую частицу, а второй мимо неё ( по дополнительной оптической ветви микроскопа). Микроскоптың окулярлық бө лігінде екі сә уле қ осылады да, ө зара интерференциаланады. Сонда тірі объектілердің зерттеудегі ө те пайдалы ақ параттарды алуғ а болатын боялғ ан кескіндер алынады.

Кө здің оптикалық жү йесі. Кө здің спектрлік сезгіштігі.

Кө з қ орғ аныш ақ уыз қ абық шадан тұ ратын кү рделі оптикалық жү йе болып табылады. Ақ уыз қ абық шасы тамырлар жү йесі мен 0, 001 см-ден кіші ө лшемдерге ие болатын ұ сақ жарық сезгіштік элементтері бар тор қ абық шасынан тұ рады. Бұ л элементтер кө зді бас миымен байланыстыратын кө ру нервісінің нерв талшық тарының ұ штары.

Кө здің алдың ғ ы бө лігінде ақ уыз қ абық шасы мө лдір мү йіз қ абық шасына, ал тамырлар қ абық шасы- ортасында қ арашық деп аталатын тесігі бар нұ рлы қ абық шасына ө теді. Қ арашық тың артқ ы жағ ында екі дө ң ес линза формасындағ ы мө лдір серпімді дене – кө збұ ршақ орналасқ ан. Кө здің барлық ернеуі мө лдір сұ йық тық пен толтырылғ ан. Кө здің сұ йық тығ ының сыну кө рсеткіші 1, 33-ке, мү йіз қ абық шасында -1, 38 жә не кө збұ ршақ та орташа 1, 44-ке тең.

Кө здің кө рген дененің кескіні торда кескінделеді; ол шын (нақ ты), қ ысқ артылғ ан жә не кері(дененің орналасуы дұ рыс деген тұ жырым мидың тү зетілген іс-ә ректінің нә тижесінде туады) кескін болады. Кө здің қ арашығ ы диафрагмада ү лкен роль атқ арады: кө зге тү скен жарық тың мө лшеріне байланысты оның диаметрі ө згереді. Сол себептен кө збұ ршақ тың сің ірлерінің қ исық тық кең істігі, қ орыта айтқ анда фокустық ара қ ашық тығ ы ө згереді, яғ ни кө зден ә ртү рлі қ ашық тық та орналасқ ан денелер тор қ абық шада ә ртү рлі бейнеленеді. Кө збұ ршақ тың фокустық ара қ ашық тығ ын бақ ыланатын денеге бейімдеуін аккомодация деп атайды. Жай кө збен 8м қ ашық тық тағ ы денені кө руге болады. Аккомодация 25 см-ге тең айқ ын кө ретін ара қ ашық тық тан аз емес қ ашық тық тағ ы денелердің кескіндерін кө руге мү мкіндік береді.

Кескіннің ө лшемі дененің шеткі нү ктелерінен кө зге келетін сә улелер арасындағ ы бұ рышқ а байланысты. Кө ру бұ рышы ө те аз болғ анда (шамамен бір минутқ а тең ), айқ ын кө ру ара қ ашық тық тығ ынан 0, 07 мм-дей ұ зындық тағ ы кесіндінің қ ашық тығ ына сә йкес келетін дененің формасын ажыратуғ а ғ ана болады. болғ анда барлық кескіндер бір жарық сезгіштік элементте орналасады жә не дене нү кте тү рінде бейнеленеді. Шекті кө ру бұ рышының болуына байланысты ( ) қ арусыз кө збен жақ ын, бірақ ө те ұ сақ емес, ө те алыс емес ү лкен денелерді кө руге болмайды. Бұ л жағ дайларда кө ру бұ рышын ү лкейтетін оптикалық приборлар (микроскоп- ұ сақ жақ ын денелерді, телескоп – ірі ү лкен алыс денелерді ) қ олданылады. Ең кө п тарағ ан кө здің ақ аулары жақ ыннан кө ргіштік (денелердің кескіндері тордың алдың ғ ы жағ ында кө рінеді) жә не алыстан кө ргіштік (денелердің кескіндері тордың артқ ы жағ ында кө рінеді). Осы ақ ауларды шашыратқ ыш (жақ ыннан кө ргіштікте) жә не жинағ ыш (алыстан кө ргіштікте) линзалардан тұ ратын кө зілдіріктер жө ндейді.

Тор қ абық шада жайылғ ан жарық сезгіштік элементтер таяқ шалар жә не колбаларғ а бө лінеді. Таяқ шалар жарық қ а сезімталдау келеді (олар арқ ылы қ араң ғ ыда кө ру жү зеге асырылады), бірақ тү стерді ажыратпайды. Колбалардың жарық қ а сезімталдығ ы аз болады, бірақ спектрлі сезгіштікке ие, осығ ан байланысты біз ә ртү рлі тү стерді ажыратамыз.

Кө з тек толқ ын ұ зындығ ы 0, 77-ден 0, 38 мкм-ге дейінгі интервалдағ ы (кө рінетін жарық ) жарық ты сезеді, бұ л интервалдың ө зінде де, кө здің сезгіштігінің толқ ын ұ зындығ ы бірдей емес. Кө здің сезгіштігінің ең ү лкен толқ ын ұ зындығ ы (жасыл тү стің ) мкм-ге тең. Кө здің сезгіштігі ө те ұ зын жә не ө те қ ысқ а толқ ындарда, инфрақ ызыл жә не ультракү лгін сә улелердің нө ліне жетіп тө мендейді. Сол себептен ә ртү рлі тү стер шығ аратын, бірдей қ уатқ а ие бірнеше жарық кө здерінен тұ ратын монохроматтық жарық кө зге жарқ ырауы бірдей емес болып кө рінеді. Жарқ ырауы ерекше жарық кө зі жасыл тү с. Мысалы, қ ызыл тү с ( ) жасыл тү стей жарқ ырауы ү шін оның қ уатын жасыл тү стің қ уатынан 20000 есе арттыру қ ажет.

Жарық тың ә серінен тор қ абық шадағ ы жарық сезгіштік заттар ыдырайды да, кө здің сезгіштігі тө мендейді. Қ араң ғ ыда жарық сезгіштік заттар қ алпына келіп, кө здің сезгіштігі жоғ арлайды. Бұ л жағ дайларда кө з 10^-17Дж-ғ а сә йкес ө те аз энергияғ а ие болады (кө зден 100км-ге тең ара қ ашық тық тағ ы мө лдір атмосферада орналасқ ан стеарин шырақ шығ аратын жарық қ а сә йкес жарық шығ арады).

Есептер:

1. Микроскоптың ү лкейтуі 800. Егер окулярдың фокустық арақ ашық тығ ы fок. =5см, тубус ұ зындығ ы 14см болса, онда объективтің оптикалық кү шін анық таң ыз.

2. Егер ү демелі кернеуі 100кВ, апертуралық бұ рышы 10-2рад, электрондық микроскоптың рұ қ сат ету шегін анық та.

3. Микроскоптың объектив пен окулярдың оптикалық кү штері мынағ ан тең D1=80 дптр жә не D2=20 дптр, мұ нда микроскоптың ү лкейтуі 60. егер тубус ұ зындығ ы 2см арттырсақ, онда микроскоптың ү лкейтуі қ алай ө згереді?

4. Адам оптикалық кү ші -2, 25 дптр кө зілдірік тағ ады. Оның ең жақ сы кө ру арақ ашық тығ ы қ андай болады?

⇐ Предыдущая 1 234 5 Следующая ⇒