Платон. Аристотель

Платон

Платон (б. д. д. 428/427 – 348/347 )- ежелгі грек философы, Сократтың шә кірті, объективті идеализмнің негізін қ алаушы, 30-дан астам философиялық диалогтар ретінде жазылғ ан ең бектердің авторы. («Парменид», «Теэтет», «Мемлекет», т. б. ) Дү ниеге идеалистік кө зқ арасты қ орғ ағ ан Платон сол заманның материалистік ілімдеріне қ арсы белсенді кү ресті.

Платон объективті идеализмнің жү йесін жасады. Сезім арқ ылы қ абылданатын «заттар дү ниесіне» «идеялар дү ниесін» қ арама-қ арсы қ ойды. Идеялар объективті тү рде табиғ ат пен қ оғ амғ а тә уелсіз ө мір сү реді. Нақ тылы «заттар дү ниесін» Платон кө лең келер дү ниесі деп атады, ө йткені заттар дегеніміз идеялардың кө шірмелері, кө лең келері ғ ана деді. Идеялар дегеніміз заттардың мә ң гілік бейнелері, оларды ойша «сезілетін заттар» ғ ана кө реді.

Адамның жаны, рухы тә нге тә уелсіз о дү ниеге идеяларда ө мір сү реді. Ол материялық емес, мә ң гілік нә рсе. Адам бойына уақ ытша ғ ана қ онақ тап, кейін тә ннен ажырап, ө зінің мә ң гілік ә леміне қ айта оралады. Платон философиясында «идеялар дү ниесі»– «Эйдос» деп аталады.

Сезімдік дү ние «идеялар» мен «материяның » туындысы, арасында, екеуінің ортасын, да тұ рады. «Идеялар» мә ң гілік, аспаннан да биік, олар туылмайды, пайда болмайды, ө лмейді, салыстырмалы емес, кең істік пен уақ ытқ а тә уелді емес. Платон ілімі философияның кейінгі уақ ытта ө ркендеп, дамуына кө рнекті роль атқ арды.

Аристотель

Аристотель (б. д. д. 384-322 ж. ж. ) – ежелгі грек философы, логика жә не басқ ада кө птеген ілімдердің негізін қ алағ ан энциклопедист-ғ алым. Ә лем бойынша бірінші ұ стаз атағ ына ие. Фракң иядағ ы Стагирда туғ ан, Афиныдағ ы Платон мектебінде тә рбиеленді. Платонның денесіз форма жө ніндегі («идеялар дү ниесі» пікірін) теориясын сынаса да «идеялизм мен материализм» арасында екі ұ дай кү йге тү сіп платондық идеяны толық тай жоқ қ а шығ ара алғ ан жоқ. Аристотельдің айтуы бойынша рух тә ннен бө лінбейді, тә н ө лгенде жанда жоғ алады. 335 ж. Афиныда ө з мектебін (Ликей деп аталды) ашты. Аристотель философияны ү ш салада бө ліп қ арастырды: 1) Теориялық бө лімі – болмыстың кезең дері, себептері мен тү п негізі турасындағ ы ілім; 2) Практикалық бө лім – адамдардың іс-ә рекеті жө нінде; 3) Поэтикалық бө лім –(творчество) шығ армашылық жө нінде. Ал ғ ылымның зерттейтін объектісі – адамның ақ ыл-ой ө ресі жететін дү ние.

Аристотель табиғ атты «материяның » «формағ а», «форманың » «материяғ а» біртіндеп ауысуы тү рінде қ арастырды. Алайда материядағ ы қ озғ алыс бастамасының баяулығ ын байқ ап, тү бінде қ озғ алыстың тү п тө ркіні мен мақ сатқ а келіп тірелетін форманың белсенділігіне баса назар аударды. Қ озғ алыс атаулының тү п тө ркіні – «ө зі қ озғ алмайтын, қ озғ алтуғ а тү рткі болатын» - Қ ұ дай деген тұ жырым жасады.

Адамның ақ ыл-парасатының қ абілетін этикадағ ы ең жоғ арғ ы қ озғ аушы кү ш деп тапты. Аристотельдің моральдық ү лгісі – Қ ұ дай, яғ ни «ө зін ойлайтын ой» - нағ ыз кемелденген философ.

Антикалық философияның ү шінші кезең і римдік –эллиндік кезең ( б. д. д. 3ғ – б. д. 6ғ. ). Платон мен Аристотельдің философияғ а енгізген орасан зор ең бектері мен жаң алық тарынан кейін философия айтарлық тай беделге ие болып, дә режесі ө се бастады. Бұ л жағ дай «Эллиндік дә уірдің » ө ркендеп, гректік ойлау ерекшелігінің Жерорта тең ізінің барлық территориясына таралуына септігін тигізген еді. Мұ нымен қ оса, Александр Македонскийдің бірнеше елді мекендерді жаулап, сол жерлерде жаң а мә дениетті жасауы боды.

Бір жағ ынан грек ойшылдарының философиясы жан-жақ ты таралып, қ анат жая ө ркендеп ө суі- сол замандағ ы адамдардың ө з ө мірдерін жақ сартуғ а деген қ ұ лшыныстарына да байланысты болды, ө йткені, олар «қ алай ө мір сү ру керектігін» білу ү шін, «данагө й» болуғ а тырысты. Соғ ан орай философия жү йеленіп, догматикалық сипатқ а ие бола бастады. Қ алағ ан мектебінен, ұ стазынан білім алатын жағ дайғ а жетті, себебі ә ртү рлі философиялық мектептер қ алыптаса бастады. Ерекше сипатқ а ие болғ ан философиялық мектептер қ атарына стоиктер, эпикуршылар жә не скептиктерді жатқ ызкғ а болады. Мү мкін, Сіз, философияның барлық бағ ыттарын мең геріп, олар туралы білетін шығ арсыз, бірақ қ айсысын таң дар едің із, ә рине, кү нделікті ө мірің ізде қ олданатын болғ андық тан. Адам ө мірінің жандануы мен қ ұ лдырауы жө ніндегі мә селе сол кездегі негізгі философиялық сұ рақ қ а айналды. Бұ л сұ рақ ақ иқ атқ а жетудің жолын емес, бә рінен бұ рын қ алай жақ сы ө мір сү руге болады деген мә селенің шешімін іздеді. Міне, осы сұ рақ тө ң ірегінде ө рбіген стоик, эпикуршыл жә не скептиктер секілді ағ ымдар ө здігінше жауап беруге тырысты.

Сіздің басың ыздан мынадай жағ дай ө тті ме: жақ сы не жаман сә ттер, оқ иғ алар болуы мү мкін, бірақ сіз осы жағ дайларғ а салқ ынқ андылық пен қ арап, тіпті назарғ а аудармайсыз. егер солай болса, онда сіз Стоиксіз. Сіз стоик ретінде болып жатқ ан барлық қ ұ былыстармен оқ иғ аларғ а билік етіп, оларды қ алағ аның ызша ө згерте алмайтындығ ың ызды тү сінесіз. Ал, қ аншалық ты билігің із жү рмегендіктенде, болғ ан істі ө згертуге тырысудың қ ажеті жоқ.

Стоиктер («стоя») мектебі. Аталғ ан мектептің негізін салғ ан Китиондық Зенон. Ө кілдері Сенека, Эпиктет, Марк Аврелий. Стоиктердің басты идеясы – сыртқ ы дү ниенің тү рлі ә серлерінен қ ұ тылу болды. Бұ л мақ сатқ а қ ол жеткізу ү шін философтар табиғ атпен бірлікте болуғ а шақ ырып, байлық ты, ә семдікті жақ тады. Жағ ымсыз ә лде қ уанышты сә ттер болсын, салқ ын қ андылық таныту керек, жағ ымсыз, жан дү ние - ө тпелі, сондық танда одан қ ұ тылуғ а асығ удың қ ажеті жоқ.

Қ орытынды:

Қ орытындылай келе Философия мифологиялық дуниетанымның ә лсіреу салдарынан, ғ ылыми білімнің жинақ талу салдарынан пайда болды. Философияның кө ркем- ә деби формасы бұ дан 4, 5 мың жылдар бұ рын пайда болды (ежелгі шығ ыс ө ркениеттерінде). Ал философияның ғ ылыми тү рі бұ дан 2, 5 мың жыл бұ рын пайда болды. Алғ аш “философ” терминін қ олданғ ан Пифагор екен. Философияны ғ ылыми негіздеуші ретінде Платонғ а қ ошемет кө рсетеміз. Платонғ а дейін де алғ ашқ ы философиялық мектептер болғ ан. Бірақ олардың кө зқ арастары стихиялық, ә рі қ арапайым, ғ ылыми жү йеге салынбағ ан еді. Сондай алғ ашқ ы философиялық мектеп ежелгі Грециядағ ы милет мектебі болатын. Оның ө кілдері: Фалес, Анаксимен, Анаксимандр. Осы жағ дайғ а байланысты Фалесті философияның атасы деп те айтады

Философияның қ алыптасуына ық пал еткен алғ ышарттар мыналар:

1. Қ олайлы табиғ и жағ дай негізінде қ ол жеткізген мә дениеттің даму дең гейі.

2. Дұ рыс білімдердің жинақ талуы, бұ л білімдерді жү йелеуге қ ажеттіліктің тууы.

3. Абстрактілі ойлау қ абілетін қ алыптастыруғ а жағ дайлардың тууы.

4. Рухани ө мірде шығ армашылық бә секелестіктің, сө з жарыс атмосферасының орын алуы.

Философияның басқ а дү ниетаным формаларынан кейін пайда болуының себебі, яғ ни білімдердің жинақ талуы, логикалық ойлаудың дамуының жоғ ары дең гейге жетуі қ ажет болғ ан.

Философиялық білімдердің ерекшеліктері.

Философиялық білімдер мынадай сипаттармен ерекшеленеді:

1. Философия реалды шындық туралы жалпылама білімдер болып табылады.

2. Философия адам жә не ә лем қ атынастарын қ арастырады.

3. Философиялық білімдер адам жә не дү ние туралы тұ тас білімдер болып табылады.

4. Философиялық білімдер дү ние танымдық сипатта болады жә не мә ң гілік сұ рақ тарды кө тереді, талқ ылайды.

Пайдаланылғ ан ә дебиеттер:

1. Алтаев Ж. Қ асабек А., Мұ қ амбетә лі Қ. Философия тарихи –Алматы 2000.

2. Абай. Шығ. жинағ ы. Алматы, 1995

3. Ә бішев Қ. Философия. Алматы. Ақ ыл кітабы, 2001

4. Ә лемдік философиялық мұ ра. 1-20тт Т. 1-Алматы: Мектеп, 2005-2007

Жоспар:

Кіріспе..................................................................................................................... 1

1 Ежелгі Қ ытай философиясы ………………………………………………….. 2

2 Ежелгі Ү нді философиясы……………………………………………………. 3

3 Антикалық философия ……………………………………………………….. 6

Қ орытынды………………………………………………………………………. 11

Пайданылғ ан ә дебиеттер…………………………………………………………12

Қ азақ стан Республикасының Ғ ылым жә не Білім министрлігі

Солтү стік Қ азақ стан мемлекеттік университеті

Реферат

Тақ ырыбы: Ежелгі дү ние философиясы

Орындағ ан: Бабаш Т. М.

Қ абылдағ ан: Ильясова Г. С.

Топ: Х(о)-16к

Петропавл 2018ж.

Қ азақ стан Республикасының Ғ ылым жә не Білім министрлігі

Солтү стік Қ азақ стан мемлекеттік университеті

Реферат

Тақ ырыбы: Ежелгі дү ние философиясы

Орындағ ан: Жетпісбаева А. Б.

Қ абылдағ ан: Ильясова Г. С.

Топ: Х(о)-16к

Петропавл 2018ж.

Қ азақ стан Республикасының Ғ ылым жә не Білім министрлігі

Солтү стік Қ азақ стан мемлекеттік университеті

Реферат

Тақ ырыбы: Ежелгі дү ние философиясы

Орындағ ан: Ә білханова Г. Б.

Қ абылдағ ан: Ильясова Г. С.

Топ: Х(о)-16к

Петропавл 2018ж.

⇐ Предыдущая 1 2 34