1. Металл конструкцияларын есептеудiң негiздерi. Күштер мен әсерлер.Сенімділік коэффициенттері.

1-билет

1. Металл конструкциялары тү рлері, дамуы, қ олданылу салалары. Металл конструкцияларына қ ойылатын талаптар ХII ғ асырдың басынан металдан жасалғ ан қ ұ рылыс конструкциялары қ олданыла бастады. Олар алғ ашқ ыда шойыннан байланыс, тартпа тү рiнде шойыннан жасалып, конструкцияларда қ олданылды.

Жеке кө тергiш конструкция ретiнде ХVII–ХVIII ғ асырларда қ олданыла бастады. Капитализмнiң дамуы темiр жолдардың, кө пiрлердiң, ө неркә сiп ү йлерiнiң жаппай салынуына ә сер етiп, металл конструкциялардың кең тарауына жә не дамуына ық палын тигiздi.

Металл конструкциялар алғ ашқ ыда шойыннан кейiннен болат тү рiнде қ олданылды. Металл конструкциялардың жоғ ары берiктiгiне байланысты ө зiндiк салмағ ы аз. Металл конструкцияларды шығ арудың ө нiмдiлiгi жоғ ары, оларды заводтарда шығ ару, қ ұ растыру тез, аз шығ ынмен орындалады. Соғ ан қ арамастан тотығ уғ а ө те тез ұ шырайтын болғ андық тан қ орғ аныш бояуын ауыстырып отыру қ осымша шығ ын болып есептеледi.

Алғ ашқ ыда шегелеп тойтаратын (заклепка), содан соң балқ ытылғ ан металл арқ ылы бiрiктiрiлген конструкциялар қ олданылды. Кейiнiрек алюминий қ орытпаларынан жә не алдын-ала кернеуленген металдан жасалғ ан конструкциялар қ олданыла бастады. Содан соң 1850–1885 жылдары темiрбетон конструкциялар пайда болды.

Қ ұ рылыс конструкцияларына жобалау, дайындау, тасымалдау, монтаждау жә не тұ тыну кезінде олар қ анағ аттандыратын талаптар қ ойылады. Жобалау кезiнде конструкцияның берiк, мық ты болуы қ арастырылып, рационалды конструкциялық шешiм қ абылданады, материал шығ ыны аз болуына кө ң iл бө лiнедi. Қ ұ рылыс конструкциялары шешiмдерiнiң барлық кезең дердегi тиiмдiлiгi олардың материалдарына жә не оның берiктiктерінің толық тай пайдалануына тiкелей байланысты.

Жобалау кезiнде материалдар шығ ыны кө рсеткiштерiн, конструкцияның дайындалу қ иыншылығ ын, уақ ытын, бағ аланылуын кө рсететiн бiрнеше конструктивтік шешімдерінің нұ сқ алары қ ұ рылып, салыстырылып, олардың ең тиiмдiсi алынады.

Материалдық шығ ыны аз конструкция деп – бү кiл қ имасы тү гел кө теру қ абiлеттiлiгiне жұ мсалатын, берiктiгi бiр қ алыпты конструкцияны айтады. Қ ұ рылыс конструкцияларының жетiстiктерi мен кемшiлiктерi тө мендегідей негiзгi кө рсеткiштер арқ ылы анық талады:

1. Салмағ ы. Салмағ ы жө нiнен жетiстiгi бар қ ұ рылыс конструкциясы деп, бiрдей жағ дайларда салмағ ы аз болатын конструкцияны айтады.

Мысалы: белгiлi бiр сығ у кү шiне жұ мыс жасайтын металл конструкцияларының салмағ ын 1-ге тең деп есептейтiн болсақ, онда сол кү шке жұ мыс жасайтын ағ аштан жасалғ ан конструкциялардың салмағ ы одан 1-1, 5, темiрбетон – 3-7, тас конструкциялары – 15-25 есе ү лкен болады.

2. Отқ а тө зiмдiлiк. Темiрбетон жә не тас конструкциялары отқ а тө зiмдi. Алдын-ала кернеуленген темiрбетон конструкциялардың отқ а тө зiмдiлiгi аз болады. Металл конструкциялары отқ а тө зiмсiз. Ағ аш конструкциялары iшiнде шомбал, кө лемдi конструкциялар отқ а тө зiмдi.

3. Тұ тыну шығ ыны. Металл конструкцияларын коррозиядан қ орғ ау ү шiн бояу-сыр, ағ аш конструкцияларын шiруден сақ тау ү шiн оларғ а сiң iретiн ә ртү рлi заттар керек

4. Беріктілігі. Металдан жасалғ ан конструкциялар ө те берік конструкциялар ьолып есептеледі.

5. Қ олданылу салалары.

Металл конструкциялары ү лкен аралық жабын, биiк мұ наралар мен дiң гектер, қ ара металлургия зауыттарының қ аң қ алары мен жабындары, ангарлар, павильондар жә не қ оймалар ү шiн қ олданылады.

Алюминий қ орытпаларынан жасалғ ан конструкциялар жең iл салмақ тарына байланысты ү лкен аралық ты, иiлуге жә не созылуғ а жұ мыс жасайтын конструкциялар ү шiн қ олданылады.

2. Прокатты арқ алық тар есебi. Қ имасын таң дау, беріктігін жә не қ атаң дығ ын тексеру Прокатты арқ алық тарды тө белік жә не аралық жабындардың негізгі кө тергіш элементтері ретінде – салыстырмалы аз жү ктемелер жағ дайында қ олданады. Олар негiзiнен қ оставр жә не швеллер пiшiндi болады. Прокатты арқ алық қ имасын таң дау есебі тө мендегі ретпен жү ргiзiледi: 1) конструкцияның қ ай топқ а жататынын анық тап, болат маркасын таң дау; 2) ә сер ететiн мө лшерлік жә не есептiк сыртқ ы кү штердi анық тау; 3) есептiк схеманы қ ұ ру, есептiк кү штер бойынша ең ү лкен момент мә нiн анық тау; 4) иілу моменті бойынша арқ алық тың қ ажеттi кедергi моментiн (арқ алық тың серпімді сатыдағ ы жұ мысында, яғ ни пластикалық деформацияларды ескермей) анық тау керек Пластикалық деформациялар дамуын ескеріп, арқ алық қ имасын таң дау

1. Ә сер ететін жү ктемелер жә не коэффициенттер нақ тыланады (егер есеп пластикалық деформацияларды ескеріп жү ргізілсе). Арқ алық тың берiктiгi тексерiледi:

, қ имада кернеу жеткiлiксiздiгi 5%-дан аспауы керек. Керісінше жағ дайда қ има тиімсіз деп есептелінеді.

2. Арқ алық қ аттылығ ы тексеріледі: Бiр аралық ты арқ алық ү шiн:

3. Арқ алық тың жалпы жә не жергiлiктi орнық тылығ ы:

, 2-билет

1. Металл конструкцияларын есептеудiң негiздерi. Кү штер мен ә серлер. Сенімділік коэффициенттері.

Кең ес Одағ ында 1955 жылғ а дейiн материалына байланысты, конструкцияларды есептеуде ә ртү рлi ә дiстер қ олданылды. Металл жә не ағ аш конструкцияларын шектеулi кернеу, бетон, темiрбетон, тас жә не арматураланғ ан тас конструкцияларын қ иратқ ыш кү штер, темiр жол кө пiрлерiнiң темiрбетон конструкцияларын шектеулi кернеу ә дiстерi бойынша есептейтiн.

1955 жылдың 1 қ аң тарынан бастап, қ ұ рылыс конструкцияларын есептеудегi ең негiзгi ә дiс ретiнде, шектiк кү йде есептеу ә дiсi енгiзiлдi.

Бұ рынғ ы қ олданылғ ан есептеу ә дiстерiнiң ө зiндiк кемшiлiктерi болатын. Олар:

– қ иратқ ыш кү штер ә дiсi бойынша есептеуде бiрiккен коэффициенттер жү йесiн қ олдану; ол коэффициенттер жү ктемеде болатын айнымалылық ты, ө згерiстердi дә л бағ алай алмады, сондық тан ол конструкцияның кө тергiштiк қ абiлетiн дұ рыс есептеуге мү мкiндiк бермедi;

–мү мкіндік кернеу бойынша есептеу – материалдардың иiлiмдiлiк, созылымдық қ абiлетiн есепке алмады; ол материалдардың берiктiк қ абiлетiн толық жұ мсауғ а мү мкiндiк бермей, материалдар шығ ынына ұ шыратуғ а мә жбү р еттi.

Шектiк кү йде есептеу ә дiсi бойынша берiктiктiң бiрiккен коэффициенттерi орнына жекелеген коэффициенттер (тә жiрибе жү зiнде анық талғ ан) қ олданылады.

Кү штер ү шiн, олардың айнымалылығ ын бағ алайтын, кү штер бойынша – сенiмдiлiк коэффициентi, нақ ты жағ дайларда конструкцияғ а кү штердiң бiрiгiп ә сер етуiн ескеретiн –кү штердiң бiрiгу коэффициентi жә не ғ имараттардың тағ айындалу жауапкершiлiгiн ескеретiн – коэффициент енгiзiлдi. Конструкция материалының берiктiгiн қ амтамасыз ету ү шiн – материал бойынша сенiмдiлiк коэффициентi, сонымен бірге жұ мыс жағ дай ерекшелiктерiн ескеретін – – коэффициентi енгiзiлдi.

Шектiк кү йлер ә дiсi бойынша есептеуде жекеленген коэффициенттердiң қ олданылуы, сонымен бiрге материалдардың созымдылығ ы қ асиеттерiнiң есепке алынуы – конструкция есебiн, оның нақ ты жағ дайлардағ ы жұ мысына сә йкестіндіре тү седi.

12 3 4 5 6 7 8 9 10 Следующая ⇒