Дәрістік сабақтар 6 страница

Бө кей хандығ ының саяси-кұ қ ық гық жағ дайы. Кіші жү здегі ХѴ Ш ғ асырдың соң ындағ ы шаруашылық -саяси дағ дарысқ а, жайылым мә селелерінің кү рделеніп кетуіне байланысты қ азақ тардың ү лкен тобы Орал мен Жайық аралытының тө менгі бойына кө шіп барып 1801 жылы Бө кей хандығ ын қ ұ рды. Оғ ан император Павел I келісім берді. 1812 жылы Бө кей сұ лтан орданың ханы болып кө терілді. Бө кей қ айтыс болғ ан соң (1815) уақ ытша регент Шыгай болып, 1823 жылы патша Жә ң гірді хан етіп бекітті. Жә ң гірден соң мұ нда хан тағ айындалмады. Бө кей хандығ ы патша ө кіметінің ә кімшілік бірлігі болып саналды. Хан ішкі мә селелерді Орынбор ә кімшілігімен келісіп шешті. Ханның біршама ішкі дсрбестігі болды. Ол дербесгік қ аржы-салық, жер бө лу, рулық -территориялық басқ ару, халық гы шаруашылық жағ ынан орналастыру тү рінде жү зеге асты.

Ордадағ ы билік негізінен ханның қ олында шоғ ырланды. Ханның жанында 12 биден тұ ратын хан кең есі қ ұ рылды. Хан кең есі мү шелсрі хан ордасында тұ рақ гы тұ рып, хан аппаратының шылауына айналды. Ханның арнаулы тапсырмаларын орындайтын 12 жасауылы болды. Баж салығ ын, сауда мә селелерімен " базар сұ лтандары" айналысты. Ханның қ олында мемлекеттік істермен шұ гылданатын арнайы кең ес қ ү рылды. Жергілікті басшылық рубасы старшындардар қ олына ө тті. Старшындарды хан жә не Орынбор ә кімшілігі тағ айындады. Сот билігі ханның, жергілікті билердің, хан депутаттарының қ олына шоғ ырланды. Жергілікті жерде ұ сақ істер каралды. Бірақ ханның заң ды қ ұ қ ық тары орыс заң дарымен шектелген болатын.

Орта жү зде хандық биліктің жойылуы. 1822 жылгы " Сібір қ ырғ ыздары туралы Устав". Патша ү кіметі Қ азақ станды отарлауды терең дете тү сті. Ү кімет алдымен Орта жү здегі хандық билікті жоюды кө здеді. Ханның билік басында отыруы қ анша дегенмен де қ азақ тардың егемендігінің кө рінісі болды. Хан ішкі саясатты тә уелсіз жү ргізуге ә рекет етті. Абылай хан патша ө кіметін мойындамай қ ойды. Орта жү зде Бө кей (1817) жә не Уә ли хандар (1819) қ айтыс болғ ан соң жаң а хан сайлауғ а Патша ө кіметі тұ рғ ысынан жол берілмеді.

" Орынбор қ ырғ ыздары туралы Устав". Орта жү зден соң патша ү кіметі іле-шала Кіші жү зде хандық билікті жоюғ а кірісті. Орынбор генерал-губернаторы П. Эссен " Орынбор қ ырғ ыздары туралы уставын" жасады. " Устав" 1824 жылы азиялық комитетте бекітілді. Кіші жү зде хан билігі жойылды. Кіші жү з ү ш бө лікке: Шығ ыс, Орта жә не Батыс бө ліктерге бө лінді. Былай бө лу тайпалық кұ рылымды еске алды. Ә р бө лікті билеуші-сұ лтандар басқ арды. Билеуші-сұ лтандар патша ө кіметінің шенеунігі болды. Олардың қ асында 100-200 адамнан ә скер болды. Билеуші-сұ лтанның ставкасы казак бекіністерінің біріне орналасты. Билеуші-сұ лтан қ ызметіне тек сұ лтандар тағ айындалды.

1822 жә не 1824 жылғ ы " Уставтар" бойынша Орта жә не Кіші жү зде хандық жойылып, басқ ару мен сот жү йесінің жаң а тү рлері енді. Рулық кұ рылым орнына территориялық қ ұ рылым енді. Қ азақ тардың хандық арқ ылы ө зін-ө зі басқ аруының орнына отаршылық ты нығ айтатын патша ө кіметі тағ айындағ ан басқ ару жү йесі енді. Сұ лтандардың аз ғ ана тобы басшылық та қ алып, қ алғ андары артық шылығ ынан айрылды. Біртіндеп ағ а-сұ лтандар мен болыстық сұ лтандардың орнына да қ атардағ ы қ азақ гар сайлана бастады.

Тақ ырып №8. Қ азақ стандағ ы Кең естік мемлекет жә не қ ұ қ ық.

1917 жылы 25 қ арашада Петроградта большевиктер партиясы басқ арғ ан қ арулы кө теріліс жең іске жетті. Уақ ытша ү кімет қ ұ лады. Мемлекеттік билік кең естердің қ олына ө тті. Кең ес ө кіметі жү мысшылар мен шаруалардың диктатурасы болды. Бұ л ө кіметтің ө зегін большевиктер партиясы кұ рды. Кең ес ө кіметі жаң а қ оғ ам- социалистік жү йені социалистік мемлскет пен социалистік қ ұ қ ық ты қ ұ руғ а бет алды. Социалистік мемлекет пен қ ұ қ ық ты қ алыптастырудағ ы большевиктердің кө семі В. И. Ленин ө зінің кө птеген ең бектерінде жан-жақ ты талдап жасады.

1917 жылы 25-26 қ арашадағ ы бү кілресейлік кең естердің II сьезі жаң а ө кімет органдарын қ ұ рды. Халық Комиссарлары Кең есінің Халкомкең ес тө рағ асы болып В. И. Ленин сайланды. Бү кілресейлік Орталық Атқ ару комитетінің (БОАК) тө рағ асы алғ ашқ ы кезде Я. Свердлов, 1919 жылдан М. И. Калинин болды. Салаларды басқ ару ү шін Халық комиссариаттары қ ұ рылып, оларды Халық комиссарлары басқ арды.

1917 жылдың соң ы мен 1918 жылдың басында Қ азақ станның барлық облыстарында Кең ес ө кіметі жең іп, билікті қ олғ а алды. Қ азақ станда бір орталық ганғ ан Кең естік биліктің орнауы Қ азақ революциялық Комитетінің (Казревкомның ) қ ұ рылуымен байланысты. 1919 жылы 10 шілдеде РКФСР Халкомкең есінің декретімен казақ ө лкесін басқ ару жө ніндегі революциялық комитет кұ рылды.

Қ азревком Казақ автономиясын қ ү рғ анғ а дейінгі қ олына барлық жоғ ары ә скери жә не азаматтық билікті шоғ ырландырғ ан орган болды. Қ азревком ө лкедегі ү кіметтің функцияларын атқ арды. Оның тө рағ асы С. Пестковский, мү шелері: Ә. Жанкелдин, Б. Қ аратаев, М. Тұ нғ аншин, С. Мең дешев, А. Байтұ рсынов, Б. Каралдин т. б. Алашорда тарағ ан соң, оның кейбір мү шелері Кең ес ө кметінің жұ мысына тартылып Қ азревкомның кұ рамына ө тті.

Қ азақ Автономиялы Кең естік Социалистік Республикасының қ ұ рылуы. 1920 жылы 26 тамызда РКФСР Халкомкең есінің тө рағ асы В. И. Ленин жә не БОАК тө рағ асы М. И. Калинин " Қ ырғ ыз (Қ азақ ) Автономиялы Кең естік Социалистік Республикасын қ ұ ру туралы" декретке кол қ ойды. Осылай РКФСР қ ұ рамында Қ азақ АКССР-і кұ рылды.

Қ азақ автономиясының қ ұ рылуы сө зсіз аса маң ызды тарихи жә не саяси оқ иғ а болды. Қ азақ халқ ының автономия тү рінде болса да мемлекеттілігі қ алпына келтірілді, оның территориясы белгіленді.

В. И. Ленин жә не М. И. Калинин қ ол қ ойғ ан декретте Қ АКСР-дің орталық органдары Қ азақ Орталық Атқ ару комитеті (КазОАК) пен Қ азақ Халық Комиссарлар Кең есі екендігі анық талды, 12 халық комиссариаттарын жә не Заволжье ә скери округіне бағ ынышты қ азақ ә скери комитетін қ ұ ру белгіленді.

1920 жылы Орынборда Қ азақ стан Кең естерінің Қ ү рылтай сьезі ө тті. Сьезд Қ АКСР-нің орталық мемлекеттік органдарын Казақ Орталық Аткару комитетін қ ұ рып, оның тө рағ асы етіп С. Мең дешевті бекітті. Қ азақ Халық Комиссарлар Кең есінің тө рағ асы болып Р. Радусь-Зенкович бекітілді. Қ азақ станның астанасы болып Орынбор қ аласы жарияланды.

1937 жылы 26 наурызда бү кіл-қ азақ стандық кең естсрдің тө тенше X сьсзі Қ азақ Кең естік Социалистік Республикасының Конституциясын бекітті.

Қ азақ Кең естік Социалистік Республикасының Конституциясы 11 тараудан 125-баптан тұ рды. I тарауда қ оғ амдық қ ұ рылыс анық талды. 1-бапта Қ азКСР жү мысшылар мен шаруалардың социалистік мемлекеті деп корсетілді. Қ азКСР-дің саяси негізі ең бекшілер депутаттарыньщ кең естері деп анық талды (2-бап). Қ азКСР-дің экономикалық негізі социалистік шаруашылық жү йесі жә не социалистік меншіктегі ө ндіріс қ ұ ралдары мен саймандары (4-бап) дсп танылды. Социалистік меншік не мемлекет меншігі не колхоздық кооперативтік меншік тү рінде болды. Сондай-ақ азаматтардың ө зіндік меншігі мойындалды.

Социалистік шаруашылыктың мемлекеттік жоспар бойынша дамып отыратыны айқ ындалды. Ең бек ету ә р азаматтың мің деті екендігі кө рсетіліп, " Ең бек етпеген - ішіп жемейді" принципі конституцияда атап ө тілді.

II тарауда " Мемлекеттік қ ұ рылыс" бекітілді. 13-бапта экономика, саясат, отан қ орғ ау жә не ө зара жә рдемдесуді жү зеге асыру мақ саты мен Қ азКСР басқ а да одақ тас республикалармен КСРО-ғ а бірігіп отырғ андығ ы кө рсетілді.

Осығ ан сү йеніп Қ азКСР-ы КСРО конституциясының 14-бабында кө рсетілген қ ұ кық тарды КСРО-ғ а оның атынан басқ аратын жоғ ары ө кімет органдары мсн мемлекет басқ ару органдарына қ амтамасыз етіп береді.

КСРО заң дары Казақ стан территориясында міндетгі тү рде қ олдануга жатты. Қ азақ стан азаматы КСРО азаматы болып есептелді.

III тарау мемлекетгік окімет билігінің жоғ арғ ы органдарына арналды. Қ азКСР-да ө кімет билігінің жоғ арғ ы органы — Қ азКСР-ның жоғ арғ ы кең есі болды. Бірден-бір заң шығ аратын орган тек Жоғ арғ ы Кең ес болды. Сессиялар арасында жұ мысты Жоғ арғ ы Кең ес сайлағ ан оның Президиумы жү ргізді.

Мемлекеттік ө кімет билігінің атқ арушы жә не ө кімші жоғ арғ ы органы Қ азКСР-ның Халық Комиссарлар Кең ссі болды. Бұ л орган рсспубликаның ү кімсті болып табылды. Мемлекеттік басқ арудың салаларына халық комиссарлары басшылық етті. Нсгізгі заң жергілікті кең естердің билігін, қ ұ рылысын, жұ мыс тә ртібі мен қ ұ қ ық гарын белгіледі.

Тақ ырып №9. 1950-1990 жыдардағ ы Қ азақ стандағ ы мемлекеттік-қ ұ қ ық тық даму

Соғ ыстан кейін мемлсксттік қ ұ рылыс пен мемлекетті басқ ару бейбіт жағ дайғ а қ айта бейімделді. 1946 жылы 28 наурызда Қ азКСР Жоғ арғ ы Кең есі Президиумының қ аулысымен Қ азКСР-дің Халық Комиссарлар Кең есі Қ азКСР-нің Министрлер Кең ссі, Қ азКСР-нің Халық комиссариаттары Қ азКСР-нің министрліктері болып ө згерді. Кейбір министрліктердің саны 7 болды. Жаң адан онеркә сіп жә не қ ұ рылыс материалдары министрлігі қ ұ рылды. Министрліктердің ө кілеттіктері артты. 1946 жылы Қ азКСР Ғ ылым Академиясы қ ұ рылды.

50-жылдары жергілікті кең естердің, олардың атқ ару комитеттерінің қ ызметтсрі кең ейтілді. Олардың тұ рғ ын ү й салу, кө галдандыру, онеркә сіп пен қ ұ рылыс саласындағ ы жоспарлау, бақ ылау жә не басшылық ету қ ұ қ ық тары артты.

1956 жылғ ы КОКП-ның XX сьезі Кең ес Одағ ының ө міріндегі ү лкен бетбұ рыс кезең болды. Сталинның жеке басына табыну, социалистік заң дылық ты аяқ қ а басу, саяси қ уғ ын-сү ргін айыпталды. 30-50-жылдары жазық сыз атылғ ан, қ амалғ ан азаматтардың ү лкен тобы қ айта ақ талды.

50-жылдары одақ тас республикалардың қ ұ қ ық гары артьш, егемендігі біршама кең ейді.

Қ азКСР Ү кіметінің совхоздарды қ айта қ ұ ру, жою, жер бө лу, т. б. ауыл шаруашылығ ына қ атысты қ ү қ ық гары кең сйді.

Одақ тас республикалардың заң шығ ару қ ұ қ ығ ы кең ейтілді. Республикалар Одақ тық мә селелерді шешуге кө бірек қ атысатын болды. КСРО Жоғ арғ ы Ксң есінің Ұ лттар Кең есінің жанынан одақ тас республиканың окілдері кіргсн экономикалық комиссия қ ұ рылды.

1958 жылы Қ азКСР Ғ ылым академиясының философия жә не қ ұ қ ық институты қ ұ рылды. Қ ұ қ ық саласындағ ы зерттеулерге жағ дай жасалды.

60-жылдардың ортасында халық шаруашылығ ын басқ аруда ө згерістер болды. Бұ л оқ иғ алар Кең ес Одағ ының партия мен мемлскет басшысы Н. С. Хрущевтің орнынан тү сіп, билікке Л. И. Брежневтің келуімен байланысты.

1977 жылы республикада 19 облыстық, 218 аудандық, 82 қ алалық, 29 қ ала ішіндсгі аудандық, 189 поселкелік, 2184 ауылдық, сслолық кең естер жұ мыс істеді. Жергілікгі Кең естердің атқ ару комитеттерінің қ ү рамына 20 мың адам кірді.

Қ азКСР Жоғ арғ ы Кең есінің, оның Президиумының жұ мысы жү йелсне тү сті. Сессиялар тұ рақ ты шақ ырылып, оларда мемлекеттік басқ арудың маң ызды мә селелері талқ ыланып, жаң а заң дар мен кодекстер қ абылданды. 1924 жылы Тү ркістан республикасы тарағ ан соң оның қ ұ рамындағ ы Сырдария жоне Жетісу облыстары Қ азАКСР қ ұ рамына енгізіліп қ азақ тың жсрлері қ айтарылды. Осы жылы Қ арақ алпақ автономиялы облысы да Қ азақ стан қ ұ рамына кіріп, 1932 жылы Ө збек КСР-і қ ұ рамына ө тті. Орынбор қ аласы мен облысының біршама аудандары РКФСР қ ұ рамына берілді.

Қ азКСР Конституциясы бойынша Қ азақ станның шекарасы тек оның Жоғ аргы Кең есінің келісімімен ғ ана ө згсруге жатты. 1955 жылы 13 жслтоқ санда Жоғ арғ ы Кең ес қ аулысымен Батыс Қ азақ стан облысының Жә нібск ауданының жалпы кө лсмі 7049 гектар оң тү стік болігі РКФСР-дің Астрахан облысының Владимир ауданына бсрілді.

Соғ ыстан кейінгі жылдарда, ә сіресе 50-70-жылдары Қ азақ стандағ ы қ ұ қ ық тық жү йе дамыды. Ең бек қ ұ қ ығ ы негізінен одақ тық заң дармен реттеле берді. Соғ ыс кезінде алынып тасталғ ан ең бек демалыстары қ алпына келтірілді. Артық жұ мыстар тоқ татылды. Кә сіпорындардың кә сіподақ ү йымдарымсн ұ жымдық шарттары қ алпына келді. Ең бекке қ атысты тым қ атаң тә ртіптер, ө ндірістен ө з бетімен кетіп қ алғ аны ү шін қ ылмыстық жауаптылық жойылды. Ең бек дауларын қ араудың жаң а ережесі қ абылданды. Қ азКСР-нің Ең бек туралы заң дар кодексі 1972 жылы 21 шілдеде қ абылданды.

1959 жылы қ ылмыстық жә не қ ылмыстық -процессуальдық кодекстер қ абылданды. Бұ л кодекстер Қ азақ стан тарихында тұ ң ғ ыш рет қ абылданды.

1971 жылы Қ азКСР-нің Ең бекпен тү зеу кодексі қ абылданып, онда сотты болғ ан адамдардың жазасын ө теу, оларғ а ең бекпен тү зеу ө дістерін қ олдану, т. б. мә селелер шешімін тапты.

1963 жылы республиканың азаматтық жә не азаматтық -процессуальдық кодекстері қ абылданды. Бұ л кодекстер социалистік заң дылық ты, социалистік қ оғ амдық қ атынастарды реттеугс бағ ытталды. Сот қ ұ рылысы, сот ісі, адвокатура жә нс нотариатқ а қ атысты заң дар жетілдіріліп, кейбірі қ айта қ абылданды. Қ азКСР-нің ә кімшілік жауапкершілік туралы заң дылығ ы онан ә рі дамыды.

Тақ ырып №10. Тә уелсіз Қ азақ стан мемлекеті мен қ ұ қ ығ ының қ алыптасуы жә не дамуы

Қ айта қ ү рудың соң ына қ арай Ксң ес Одағ ының орталық органдарының билігі ә лсіреп, керісінше одақ тас республикалардың қ ү қ ық тары кү шейе тү сті. Алдымен Ресей Федерациясы, Украина КСР-ы ө здерінің егемендіктерін жариялады. Одақ гы реформалауғ а бағ ытталғ ан жаң а Одақ тық шарттың жобасы жасалып жатты.

Осындай жағ дайда 1990 жылы 25 казанда республиканың Жоғ арғ ы Кең есі «Қ азақ Кең естік Социалистік Республикасының егемендігі туралы Декларация» қ абылдады. Қ азКСР Жоғ арғ ы Кең есі Қ азақ стан халқ ының еркін білдіре отырып, ұ лттардың ө зін-ө зі еркін билсу қ ұ қ ығ ыш тани отырып, қ азақ ү лтының тағ дыры ү шін жауапкершілікті ұ ғ ына отырып, демократиялық, қ ұ қ ық гық мемлскет қ ұ руды негізге алып, Қ азақ КСР-нің мемлекеттік егемендігін жариялады жә не осы Дскларацияны қ абылдады.

Декларация 17 баптан тұ рды Қ азақ КСР-і егемен мемлекет, ол басқ а республикалар мен егеменді Республикалар Одағ ына ерікті тү рде бірігеді жә не ө зара қ атынастарын шарттық негізде қ ұ рады. Одақ тан еркін шығ у қ ү қ ығ ын сақ танды. Декларацияда алғ аш peт Қ азКСР-і ү лттық мемлекеттігін сақ тау, қ орғ ау жә не нығ айту жө нінде шаралар қ олданады деп жазылды. Бұ рын бұ л қ ызметтер Одақ тық органдарғ а тиесілі еді.

Алғ аш рет Қ азКСР территориясында, оның оз еркімен одақ қ а берген мә селелерін қ оспағ анда, Қ азКСР Конституциясы мен заң дарының ү стсмдігі орнатылады деп жазылды. Бұ л егемендіктің ө зекті қ ағ идаларының бірі еді. Осығ ан орай КазКСР-і ө з егемендігіне қ айшы келө тін одақ заң дарын тоқ тата алды.

Қ азКСР-і халық аралық қ атынастардың дсрбес субъектісі ретіндс Бірікксн Ү лттар Ұ йымына дө йінгі ұ йымдарғ а қ атысуғ а қ ұ қ ылы болды.

Егемендік Декларациясын қ абылдау шын мә нінде ү лкен тарихи оқ иғ а болып, тә уелсіздікке жету жолындагы соң ғ ы саты болып табылды. Сондық тан да кейінірек егемендік Декларациясы қ абылданғ ан 25- казан Рсспублика кү ні мерекесі болып бекітілді.

1991 жылы 10 желтоқ санда Казақ КСР-інің атауы Казақ стан Республикасы болып ө згертілді.

Қ азақ халқ ының ғ асырлар бойы тынымсыз тә уелсіздік жолындағ ы жү ргізген кү ресі жү зеге асты. Осы 1991 жылы 16 желтоқ санда " Қ азақ стан Республикасының мсмлекеттік тә уелсіздігі туралы" Конституциялық заң ы қ абылданып, онда Қ азақ стан Республикасының мемлекеттік тә уелсіздігі салтанатты тү рде жарияланды. 7-тарау 18-баптан тұ рғ ан бұ л заң Қ азақ станның мемлекеттік-қ ұ қ ыктық тарихының жаң а тә уелсіздік бетін ашты. Заң ның 1-бабы былай жазылды. Казақ стан Республикасы - тә уелсіз, демократиялық жә не қ ұ қ ық тық мемлекет. Ол ө з территориясында ө кімет билігін толық иеленеді, ө зінің ішкі жоне сыртқ ы саясатын дербес белгілеп жү ргізеді. Қ азақ стан Республикасы территориясында тек ө з заң дары жә не ол танығ ан халық аралық қ ұ қ ық нормалары қ олданылады. Конституциялық заң ның 2-тарауы (6-8 баптар) Қ азақ стан Республикасы ұ лттарының азаматтары біртұ тас Казақ стан халқ ын қ ұ райды, Бұ л халық егемендіктің бірден-бір иесі, мемлексттік биліктің қ айнар кө зі болып табылады, азаматтар барлық жағ ынан тең қ ү қ ық қ а ие екендігі кө рсетілді. Қ азақ халқ ы мен Қ азақ стан Республикасында тұ ратын басқ а ұ лт ө кілдерінің тілі, мә дениеті мсн дә стү ріне ерекше мә н беріліп, олар мемлекет қ амқ орлығ ына алынды.

1993-жылғ ы Конституция қ айшылық ты ө тпелі кезең де қ абылданды.

" Конституциялық қ ұ рылыс негіздері" бө лімінің қ ағ идалары мсн принциптері Ата Заң ның басқ а болімдсріне негіз болып табылды, оны ө згсртудің тә ртібі ерекше қ иындатылд Конституцияның бірінші бө лімі (27-бап) азаматтардың қ ұ қ ығ ы, бостандығ ы мен міндеттеріне арналғ ан. Мемлекет қ ұ қ ық тар мен бостандық тар тсндігіне кепілдік бсреді, азаматтарды кемсітушіліктің кез-келген тү ріне тиым салады деп кө рсетілді.

Рсспубликаның ә рбір адамының азаматтық алуғ а жә не оны озгертуге қ ұ қ ығ ы бар. Қ азақ стан азаматы басқ а мемлекеттің азаматы бола алмайды. Сонымен Конституция қ ұ қ ық тары мен бостандық тардың ү лкен тобын жариялап, оларғ а кепілдік берді, ә рі оларды сот жолымен қ орғ ауды қ амтамасыз етуді шешті.

" Қ оғ ам, оның қ ұ рылыс негіздері" деп аталатын екінші бө лім " Меншік жә не кә сіпкерлік", " Отбасы", " Қ оғ амдық бірлестіктер" атты ү ш тараудан тұ рады.

Ата Заң да меншік тү рлерінің сан-алуандығ ы бекітілген. Мемлекет меншіктің барлық тү рлерінің жә не субъектілерінің заң алдында тең дігін қ амтамасыз етеді. Меншіктің тү рлерінің сан-алуандығ ы жарияланғ анымен, Конституцияда оның тек екі тү рінің -жеке меншіктің жә не мемлекет меншігінің аты аталады.

18-бапта " Республика азаматының меншік иесі болуғ а қ ұ қ ысы бар" делінген. Бұ л бапта Негізгі Заң ның басты идеяларының бірі кө рініс тапқ ан. Жеке меншік иесі адам, азамат болатындығ ы Конституция жолымен бекітілген. Оны қ орғ аудың кепілдігі де қ арастырылды.

Мемлекеттік билік біртұ тас. Заң шығ арушы, атқ арушы жә не сот биліктері мемлекеттік биліктің ү ш тармағ ы болып табылады.

Билікті дербес тармақ тарғ а бө лу терең демократияғ а негізделтен. Жоғ арғ ы Кең есті де, Президентті де халық тікелей сайлап қ ояды. Ал жоғ арғ ы сот органдары болса Жоғ арғ ы Кең есте Президенттің тікелей араласуымен сайланады.

1993 жылғ ы Казақ стан Республикасының Конституциясы тә уелсіздік алғ аннан кейінгі алғ ашқ ы Негізгі Заң болды. Ол ү лкен тарихи, саяси-қ ұ қ ық тық роль атқ арды. Дегенмен Конституцияны Кең ес дә уірінде сайланғ ан Жоғ арғ ы Кең естің қ абылдауы ө з таң басын қ алдырды. Ұ замай ол қ айшылық тар ө сіп, жаң а Конституция қ абылдауғ а негіз болды.

1993 жылғ ы Конституция қ айшылық ты, ө тпелі кезең де қ абылданды. Ә лі де кө п мә селелер шешімін таба алмады. Бірнеше ауқ ымды мә селелер бойьшша елде ұ зақ пікірталас, даулар болды. Олардың ішінде: қ ос азаматтық; тіл мә селесі; ұ лттық мемлекет пен азаматтық қ оғ ам қ ұ ру; ә кімшіліктер мен кең естер арасындағ ы қ айшылық тар; Жоғ арғ ы Кең ес пен Ү кімет арасындағ ы қ айшылық тар болды. Н. Ә. Назарбаевтың басшылығ ымен бұ л мә селелер шиеленіске жіберілмей кезең -кезең імен саяси жә не қ ұ қ ық гық тұ рғ ыдан шешілді.

Казақ стан Республикасының " Азаматтық туралы" заң ы кабылданып 1995 жылы 30 тамызда бү кілхалық тық референдум арқ ылы Қ азақ стан Республикасының жаң а Конституциясы қ абылданды. Демократиялық жә не қ ұ қ ық тық қ атынастар жолындағ ы қ ұ қ ық гық кедергілер толық жойылып, еліміздің ө ркениет жолына тү суіне кең жол ашылды. Қ азақ стан таза Президенттік республикағ а айналды, қ ос палатадан тұ ратьш тұ рақ ты Парламент қ ұ рылды, Ү кіметтің ролі артты. Азаматтардың кұ қ ық гары мен бостандық тары нығ айды.

Қ азақ стан Республикасының мемлекет жә не қ ұ қ ық тарихы пә нінен 1-аралық бақ ылау сұ рақ тары

1. Қ азақ стан Республикасы мемлекет жә не қ ұ қ ық тарихы ғ ылымының пә ні мен зерттеу ә дістері

2. Қ азақ стан Республикасы мемлекет жә не қ ұ қ ық тарихы ның кезең демесі мен тарихнамасы

3. Қ азақ стан территориясындағ ы алғ ашқ ы қ ауымдық қ ұ рылыс жә не оның ыдырауы

4. Сақ тайпалар одағ ының қ оғ амдық, саяси қ ұ рылысы

5. Ғ ұ ндардың саяси тарихы, қ оғ амдық қ ұ рылысы жә не қ ұ қ ық тық жү йесі

6. Ү йсін мемлекетінің басқ ару жү йесі мен ә скери жү йесі

7. Қ аң лы мемлекетінің қ алыптасуы мен басқ ару жү йесінің ерекшелігі

8. Ежелгі тү рік империясының территориялық -ә кімшілік қ ұ рылымы, қ оғ амдық саяси қ ұ рылысы жә не қ ұ қ ық тық жү йесі

⇐ Предыдущая 1 2 3 4 567 8 Следующая ⇒