ҰНҒЫНЫ АЯҚТАУ ЖӘНЕ ЗЕРТТЕУ.

⇐ ПредыдущаяСтр 2 из 3Следующая ⇒

Ұ НҒ ЫНЫ АЯҚ ТАУ ЖӘ НЕ ЗЕРТТЕУ.

Ұ Ң Ғ Ы ТҮ П БӨ ЛІГІНІҢ КОНСТРУКЦИЯСЫН ТАҢ ДАУ

Ұ нғ ыны бұ рғ ылау жә не оны пайдалануғ а ө ткізу аралығ ында бірқ атар жұ мыстар жү ргізіледі. Олар:

1) ө німді қ абатты бұ рғ ылау;

2) ө німді қ абатты зерттеу;

3) ұ ң ғ ы тү біндегі бө лігінің конструкциясын таң дап алу;

4) ұ ң ғ ы сағ асын жабдық тау;

5) пайдалану тізбегін ө німді қ абатпен қ атынастыру (перфорация);

6) ө німді қ абаттан мұ най немесе газды шақ ыру жә не ұ ң ғ ыны пайдалануғ а ө ткізу.

Бұ л аталғ ан жұ мыстардың дұ рыс орындалуына ұ ң ғ ы шығ ымы, оның тиімділігін, сонымен қ атар пайдалану барысындағ ы жө ндеу аралық кезең мен тікелей байланысты.

Ө німді қ абатты бұ рғ ылау. Ұ ң ғ ыны игеру жә не пайдалану барысында жаң а жағ дай тұ рғ ызу ү шін бұ рғ ылау кезінде мұ най немесе қ абаттарының коллекторлық қ асиеттерін мү мкіндігінше бұ збауғ а тырысу қ ажет. Сонда ғ ана ө німді қ абаттар бұ рғ ылаудан кейін табиғ и кү йінде қ алып, одан мұ найгаз ө німдерін мү мкіндігінше кө п алуғ а болады. Ө німді қ абаттарды ашар алдында оның коллекторлық қ асиеттерін бұ зу себептері мұ қ ият анық талуы тиіс.

Қ абат ө німділігін тө мендету себептері кө п жә не олар жеткілікті анық тала қ ойғ ан жоқ. Солардың бірі қ абатқ а бө тен сұ йық тар мен бұ рғ ыланғ ан тау жыныстары бө лшектерінің енуі.

Ұ ң ғ ыны бұ рғ ылау барысында жуу сұ йығ ы ұ ң ғ ы ішіндегі гидростатикалық қ ысым қ абат қ ысымынан жоғ ары болатындай етіп алынады. Су негізді жуу сұ йық тары қ олданғ ан жағ дайларда, су қ абатқ а сү зіліп ө теді. Сү зіліп ө тетін судың кө лемі жуу сұ йығ ының су беру қ асиетіне, қ абаттың жарық шақ тылық дә режесіне жә не гидростатикалық қ ысым мен қ абат қ ысымдарының айырмашылығ ына байланысты.

Судың ұ ң ғ ы тү бінің ө ткізгіштігі мен ұ ң ғ ыны пайдалану ү рдісіндегі зияндылығ ы кө птеген зерттулер арқ ылы анық талады.

Судың ө туі арқ ылы ұ ң ғ ы тү бінің ө ткізгіштік қ асиетінің тө мендеу себептері бірнеше. Солардың бірі қ абат қ уысындағ ы капиллярлық қ ысымның ә сері. Ол сү зіліп ө ткен су ә серінен байқ алады. Лаплас заң ы бойынша капиллярлық қ ысым беттік тарау кү шіне тура пропорционалды жә не капилляр радиусына кері пропорционалды.

Қ абаттан суды ығ ыстырып шығ ару барысында қ абат қ ысымынан тө мен қ ысым қ ажет. Бірақ қ ысым тү сіргеннен бірінші судан кең кеуек арналары босайды да, ал тар кеуектерде су қ алып қ ояды. Мұ най кедергісі аз арналар судан босағ ан кең кеуек арналары бойынша қ озғ алады да, тар арналар мұ най ағ ып ө ту ү шін жабық қ алады. Ұ ң ғ ы тө ң ерегінде қ абат арналары арқ ылы мұ найдың ө туіне кедергі болатын ө зінше су кедергісі пайда болады.

Қ абат ө ткізгішінің тө мендеудің тағ ы бір себебі қ абатқ а жуу сұ йығ ының сү зіліп ө ту салдарынан шө гінділердің пайда болуы. Бұ л қ абат суларымен сү зіліп ө ткен судағ ы ергіш тұ здардың ө зара ә рекеттері салдарынан болады. Шө гінділер ө німді қ абаттардағ ы кеуектерді бітеп, оның коллекторлық қ асиетін нашарлатады.

Ө німді қ абат коллекторлық қ асиетін тө мендетуші себептердің барлығ ын тү зету мү мкін емес. Бірақ олардың қ абатқ а кері ә серін тө менгі шараларды қ олдану арқ ылы азайтуғ а болады:

1. Ө німді қ абатты бұ рғ ылау кезінде қ абатқ а ері қ ысымды мү мкіндігінше азайту қ ажет.

2. Ө німді қ абатты бұ рғ ылау, зерттеу, пайдалану тізбегін тү сіру, цементтеу алдын-ала жасалғ ан жоспар бойынша тез жү ргізілуі қ ажет.

3. Ө німді қ абаттарды ашуда су бергіштігі тө мен жоғ ары сапалы сазбалшық ертінділері немесе кө мірсутек негізді жуу сұ йық тарды қ олдану қ ажет.

Ө німді қ абатты зерттеу. Ө німді қ абаттың коллекторлық қ асиеті, орналасу жағ дайы, пайдалану сапасы, зерттеу жұ мыстарын жү ргізгеннен кейін анық талуы мү мкін. Пайдалану ұ ң ғ ыларында ө німді қ абаттарды бұ рғ ылауда, бұ рғ ыланғ ан тау жыныстары шламын, геофизикалық зерттеулер нә тижелерін қ олдану жеткілікті. Барлау ұ ң ғ ыларында ө німді қ абат жетік зерттеледі, сондық танда жү ргізілетін зерттеу жұ мыстары кө п.

Барлау ұ ң ғ ыларында ө німді қ абат тек колонкалық қ ашаулармен бұ рғ ыланады. Бұ л алынғ ан керн материалдары бойынша қ абаттың орналасу жағ дайы, литологиялық жә не физикалық сипаттамаларынан толық мә ліметтер алуғ а мү мкіндік береді. Ө німді қ абат бұ рғ ыланып болғ аннан кейін ұ ң ғ ыда толық геофизикалық зерттеу жұ мыстары жү ргізіледі. Дегенмен, геологиялык жә не геофизикалық зерттеу ә дістері ө німді кешендерден ө ндірістік маң ызын анық тауғ а мү мкіндік бермейді, ө йткені ол кезде қ абаттың мұ най бергіштігі жө нінде толық мә ліметтер болмайды. Тек арнайы сынауыш аспаптар кө мегімен жү ргізілетін сынау аралық тарын таң дап алуғ а мү мкіндік береді.

Игеру объектісін, мұ найдың кему тиімділігін, су жә не газ ұ ң ғ ыларын, игеру кезіндегі қ абаттағ ы процесстердің ө згеру кө рсеткіштерін анық тауда ұ ң ғ ыны зерттеудің бірнеше ә дістері бар. Ұ ң ғ ыны зерттеу қ абат фильтрация параметрлерін анық тау ү шін жү ргізіледі жә не одан ә рі жү йелі тү рде барлық кен орынды пайдалану ұ зақ тылығ ында жү ргізіліп отырады.

Зерттеудің негізгі тү рі гидродинамикалық жә не термодинамикалық болып табылады. Сонымен бірге арнайы зерттеулер бар-олар гидрохимиялық жә не геофизикалық.

Геофизикалық зерттеу ә дісі – физикалық ә сер етуге негізделген. Геофизикалық ә діспен ұ ң ғ ыны зерттеу жә не геологиялық қ има тау – жыныстарының жағ дайы жө нінде, олардың параметрлерін, игеру кезіндегі ө згерістері жө нінде информация беріп отырады. Сонымен бірге бұ л зерттеу геологиядан басқ а, яғ ни технологиялық шараларда да қ атысып отырады. Геофизикалық зерттеулер каратаж кө мегімен іске асады. Оның арнайы қ ұ рылғ ылары электрокабель арқ ылы ұ ң ғ ығ а тү сіріліп, таң далып алынғ ан ұ ң ғ ы интервалы зерттеледі. Каротаждың бір-екі тү рі бар:

1. Электр каротаж. Бұ л каротаж ұ ң ғ ыдағ ы сұ йық пен жыныстың ә серлесуінен болғ ан, пайда болғ ан электр ө рісінің ө згеруін зерттеуге негізделген. Сонымен бірге тау жынысының электірлік кедергісі, патенциалдары, потенциалдар ө згерістері, т. б. Зерттеледі. Ұ ң ғ ы қ апталдарындағ ы каротаж зондтарымен ө лшейді. Электрокаротаж жә не оның тү рлері тау жыныстарындағ ы қ ималарды дифференциалдап, ө ткігішті жә не кеуекті жыныстардың табанымен кровлясынтауып, мұ найлы қ абатшаларды анық тайды.

2. Радиоактивті каротаж. Ол табиғ и гамма – сә ле жыныс тарату ө згерісі, сонымен бірге олармен бірге нейтрондар немесе гамма-сә улелермен ә серлесуі арқ ылы зерттеуге негізделген. мұ найлы, сулы, газды жыныстарды анық тау ү шін радиоактивті каротаждың бірнеше тү рлері бар, олар кеуектілікті мұ найғ а қ анығ ушылық ты, тау-жынысының тығ ыздығ ын т. б. анық тайды. Сонымен бірге ұ ң ғ ының техникалық жағ дайын анық тау ү шін де қ олданылады.

3. Нейтронды каротаж. Нейтрон ағ ымы мен тау жынысының элементтер ядросы ә ерлесуіне негізделген. Ұ ң ғ ығ а тү сірілген қ ұ рылғ ы жылдам нейтралдар кө зіне ие жә не осы кезден алысырақ белгілі бір шамада орналастырылғ ан, изоляцияланғ ан экранды индикатормен жабдық талғ ан.

Ннейтронды каротаждың бірнеше тү рі бар, олар коллектор жә не қ абат сұ йығ ы жайлы қ осымша информация береді.

4. Акустикалық каротаж тау жыныстарының серпімді қ асиетін анық тауғ а негізделген. Бұ л ү шін ұ ң ғ ыда серпімді тең селу, тербеулер болады, олар қ оршағ ан ортағ а таралып, орнатылғ ан бір немесе бірнеше қ абылдағ ыш арқ ылы қ абылданып отырады. Осы қ абылдағ ыштардың ара-қ ашық тығ ындағ ы тең селулер тарауының жылдамдығ ы, амплитудасы анық талады. Акустикалық каротаждың ү ш модификациясы бар: олар серпімді толық тырудың басылуы жә не цементті сақ ина жә не ұ ң ғ ының техникалық жағ дайына ө ткізілетін акустикалық каротаж.

5. Термокаротаж-температураның таралуын зерттеу. Термокаротаж жынысты температуралы градиенті бойынша дифференциалдауғ а кө мектеседі

6. Кавернометрия-отырғ ызылмағ ан ұ ң ғ ының фактты диаметрін ө лшеу жә не оны бағ анасы бойынша ө згерту.

Гидравликалық зерттеу –олар орнатылғ ан немесе орнатылмағ ан режимдер кезіндегі сұ йық немесе газ ұ ң ғ ысының ағ у параметрін зерттеу ү шін негізделген. Ағ у параметрі дебит болып табылады, қ ысым немесе оның ө згерістері. Орнатылғ ан режимдағ ы ұ ң ғ ыны зерттеу ұ ң ғ ы жұ мысы ү шін маң ызды мінездемелер алуғ а мү мкідік береді. Бұ лсыз ұ ң ғ ының дебитін жә не сұ йық ты кө теру ү шін техникалық талаптарды білу мү мкін емес. Бұ л ә діс қ абаттың гидроө ткізгіштігін анық тауғ а мү мкіндік береді. ;

Ұ ң ғ ыны дебитометрмен зерттеу. Олар ұ ң ғ ыдағ ы сұ йық ағ ымын (ө ндіру ұ ң ғ ымаларында) жә не айдау ұ ң ғ ымаларының жұ ту санын, арнайы қ ұ рылғ ылар қ олдану арқ ылы іске асады. Қ ұ ралдар олар: дебитометрлер жә не шығ ын ө лшегіштер. Ұ ң ғ ығ а тү сіріліп, перфорацияланғ ан интервалда орнатылады.

Дебитометрлік зерттеулер ұ ң ғ ыда маң ызды информациялар береді. Олар: жұ мыс жасаушы қ абат қ алың дығ ы, бө лек қ абатшалар дебиті т. б.

Ұ ң ғ ы тү бінің конструкцияcын тандап алу – қ абаттың литологиялық физикалық қ асиеттеріне, орналасу орнына, ө німіді қ абаттан жоғ ары немесе тө мен сулы қ абаттардың орналасуына басқ ада кө птеген факторларғ а байланысты іске асырылады. Бұ рғ ылау практикасында ұ ң ғ ы тү бінің тө мендегідей конструкциялары қ олданылады. Ұ ң ғ ыны ө німді қ абат жабынына дейін бұ рғ ылап пайдалану тізбегін тү сіріп цементтейді.

1- пайдалану тізбегі; 2 – цемент ерітіндісі; 3 – сү згі-хвостовик; 4 – сү згі пайдалану тізбегінің жалғ асы; 5 – манжет отырғ ызу орны; 6 – сальник.

2 сурет. Ұ ң ғ ы тү бінің конструкциясы

Цементтеу тығ ынын тірек сақ инасы бұ рғ ыланады да, ұ ң ғ ы ө німді қ абат табанына дейін терең детіледі. Егер қ абат тұ рақ ты тау жыныстарынан тұ ратын болса, ұ ң ғ ы оқ панын ашық қ алдырғ ан жө н (2, а сурет). Егер қ абат борпылдақ тау жыныстарынан қ ұ ралса, пайдалану тізбегіне қ ұ м кірмес ү шін ө німді қ абатқ а қ арсы сү згі қ ойылады, 2, б суретте пайдалану тізбегінің тө менгі шетіне ұ сынылатын сү згі-хвостовикті пайдалану кө рсетілген. Кейде сү згінің басқ а тү рі қ олданылады (2, в сурет).

1 – мұ найлы қ абат; 2 – газды қ абат; 3 – сулы қ абат; 4 – пайдалану тізбегі; 5 – сү згі – хвостовик; 6 – пакер; 7 – перфорацияланғ ан тесіктер.

3 сурет. Пайдалану тізбегі цементтелінген ұ ң ғ ы тү бінің конструкцияс

Бұ л жағ дайда ө німді қ абат, одан жоғ ары аралық та бұ рғ ыланғ ан қ ашау диаметрімен бұ рғ ыланадыда, пайдалану тізбегі сү згімен тү сіріліп, қ абат жабынынан жоғ ары манжеттік тә сілмен цементтелінеді. Екі жағ дайда (2, б, в сурет) метал-керамика, қ ұ м-пластмасса немесе іріқ ұ мдақ сү згілер қ олданылуы мү мкін.

Бұ л аталғ ан ұ ң ғ ы тү бінің конструкциялары ө німді қ абаттан жоғ ары жә не тө мен сулы қ абаттар кездесетін жағ дайларда қ олданылады.

Ұ ң ғ ы ө німді қ абат табанынан біраз тө мен бұ рғ ыланып, пайдалану тізбегін тү сіреді де, бір немесе екі сатылы тә сілмен цементтейді. Цемент ерітіндісі қ атқ аннан кейін ө німді қ абат тұ сынан перфорациялап, қ абат пен пайдалану тізбегін жалғ астырады (3, а сурет). Кейде пайдалану тізбегіне қ ұ м тү спейтіндей етіп сү згі орнатады (3, б сурет). Бұ л келтірілген ұ ң ғ ы тү бінің конструкциясы мұ найлы қ ұ мдар саз балшық тармен жә не сулы қ абаттармен қ абаттасып орналасқ ан, ә р ө німді қ абаттан жоғ ары не тө мен сулы қ абаттар кездескен жағ дайларда қ олданылады.

⇐ Предыдущая 123 Следующая ⇒