І БӨЛІМ ӨНДІРІСТІКТӘЖІРИБЕНІҢ ӨТУОРНЫ

І БӨ ЛІМ Ө НДІРІСТІКТӘ ЖІРИБЕНІҢ Ө ТУОРНЫ

1. 1Қ ызылорда қ аласының орналасу орны жә не табиғ и-тарихи жағ дайы

Қ ызылорда– оң тү стік Қ азақ станда орналасқ ан, Қ ызылорда облысының ә кімшілік, экономикалық жә не мә дени орталығ ы (1938жылдан). Сырдария ө зенінің оң жағ алауында орналасқ ан. Тұ рғ ыны 198, 3мың адам (2005). Облыстың жер аумағ ы 3683га. Қ аланың 17, 0га аумағ ы темір жол тораптарына, 165га аумағ ы кө ліктік кө шелерге, 19га аумағ ы талы жоқ қ ала бақ тары мен демалыс орындарына, 51га алқ абы шө лді-шө лейітті орындар ү лесіне тиеді.

Қ ызылорда облысы-Арал тең ізінің шығ ысында Сырдария ө зенінің тө менгі ағ ысы, Тұ ран ойпатында орналасқ ан. Облыс 1938 жылы 15 қ аң тар кү ні қ ұ рылғ ан. Қ азақ стан Респуликасының бірнеше облыстарымен оның ішінде шығ ыс жә не оң тү стік–шығ ысында Оң тү стік Қ азақ стан облысымен, солтү стігінде–Қ арағ анды облысымен, солтү стік-батысында Ақ тө бемен жә не Оң тү стігінде Ө збекстан Республикасымен шекараласады. Жер кө лемі жө нінен республика бойынша 4-орында. Облыс Арал тең ізінің шығ ысында Сырдария ө зенінің тө менгі ағ ысында орналасқ ан. Аумақ тың негізгі бө лігі Тұ ран ойпатында орналасқ ан (биіктігі50-200м. ) [1]

Сурет1. Қ ызылорда облысының картасы

1. 2Климаты

Облыс аумағ ының негізгі бө лігі Тұ ран ойпатында, шығ ысында Қ аратау тауының жоталары, солтү стік- батысында Арал маң ы Қ арақ ұ мы, оң тү стік-батысында Қ ызылқ ұ м орналасқ ан. Қ ызылорда облысының климаты жазы ұ зақ мерзімді ыстық жә не қ ары аз қ ысқ а мерзімді суық, кү рт ө згермелі континентті. Мұ ндай климаттық режим еуроазиялық материгінің ішінде орналысуымен, оң тү стік аймақ қ а жақ ындығ ымен, атмосфераның ауысымдылығ ының ерекшелігімен жә не ө згеде факторлармен сипатталады.

Климаттың континенталдығ ы кө птеген метеорологиялық элементтердің тә уліктік, айлық жә не жылдық ө згеруімен байқ алады.

Климаты тым континенттік, қ ысы біршама суық, жазы ыстық ә рі қ уаң, аң ызақ ты келеді. Қ аң тар айындағ ы ауаның жылдық орташа температурасы—9–13°С, шілдеде—27–29°С. Жылдық орташа мө лшері—100–150мм. Жазы ыстық жә не ұ зақ мерзімді. Бұ л кезең де температурадағ ы кү рт ө згеру сипаты байқ алмайды. Кейбір жерлерде шілде айының орташа температурасы 36-390С. Облыс аумағ ының басым бө лігінде температураның абсолютты максимумы 44-480 С қ ұ райды. Қ ыс мезгілінде облыстың солтү стік жә не оң тү стік аймақ тарынының арасында температурада айтарлық тай айырмашылық тары бар.

Қ ұ рғ ақ шылық –облыс климатының ерекшелектерінің бірі. Жауын-шашын ө те аз жауады. Орташа жылдық мө лшері 100-190мм аспайды жә не жыл маусымдарында оның тү сімі біркелкі емес: барлық жауын-шашынның 60 пайызы кө ктемгі-қ ысқ ы кезең дерге тиесілі.

Облыс аумағ ының барлық бө лігінде солтү стік-шығ ыс бағ ытындағ ы кү шті жә не жиі желдер болып тұ рады. Оның орташа жылдық жылдамдығ ы секундына 3, 1метрден 6метрге дейін ауытқ ып отырады. Қ ыс мезгілдеріндегі кү шті желдер тө менгі температура жағ дайында жер бедерлерінің биік беткейлеріндегі қ аржамылғ ыларын ұ шырып кетеді, нә тижесінде топырақ тың беткі қ абаттарының терең қ атуына жә не жарылуына ә келіп соғ ады. Жазғ ы уақ ытта шаң ды дауылдар байқ алады.

Кесте1. Қ ызылорда облысының климаттық статистикасы

	Қ аң тар	ақ пан	наурыз	сә уір	мамыр	маусым	шілде	тамыз	қ ыркү йек	қ азан	қ араша	желтоқ сан
Ауаның орташа температурасы(*C)	-9, 4	-8, 7		11, 9	19, 7		27, 5	24, 5	17, 8	8, 4	0, 9	-5, 3
Жауын-шашын мө лшері (мм)	11, 1	10, 3	14, 1	18, 9	9, 7	6, 7	5, 7	4, 2		11, 3	12, 3	15, 3
Ауадағ ы ылғ ал мө лшері(%)	90, 1	90, 1	76, 2	51, 4	39, 3	34, 4	35, 1	34, 9	39, 7	54, 9	75, 2	89, 1

⇐ Предыдущая 123 4 5 6 7 8 9 Следующая ⇒