Ⅱ. Пролетарлар мен коммунистер

Коммунистердің жалпы пролетарлармен аралары қ андай?

Коммунистер басқ а жұ мысшы партияларына қ арамақ арсы тұ рғ ан ерекше партия емес.

Олардың тұ тас алғ анда бү кіл пролетариаттың мү дделеріпен бө лек ешбір мү дделері жоқ.

Олар ешбір орекше принциптер қ ойып, пролетарлық қ озғ алысты сол принциптерге бейімдегісі келмейді.

Коммунистердің басқ а пролетарлық партиялардан жалғ ыз-ақ айырмасы — бір жағ ынан, тү рлі ұ лттар пролетарларының кү ресінде олар бү кіл пролетариаттың ұ лтқ а байланыссыз ортақ мү дделерін баса кө рсетіп, соларды қ орғ айды; екінші жағ ынан, пролетариаттың буржуазияга қ арсы кү ресі отетін дамудың тү рлі сатыларында олар ә рдайым бү кіл қ озғ алыстың мү дделерін кө здейді.

Олай болса, коммунистер практика жү зінде барлық елдердің жұ мысшы партияларының ә рдайым ілгері басуғ а кұ лшындырып отыратын ең батыл бө лігі болып табылады, ал теория жө нінен олардың пролетариаттың басқ а бү қ арасынан артық шылығ ы — олар пролетарлық қ озғ алыстың жағ дайларын, барысын, жалпы нә тижелерін тү сіне біледі.

Коммунистердің ең таяудағ ы мақ саты басқ а пролетарлық партиялардың бә рінің мақ сатымен бірдей: пролетариаттың тап болып қ ұ ралуы, буржуазия ү стемдігінің қ ұ латылуы, пролетариаттың саяси ө кіметті жең іп алуы.

Коммунистердің теориялық қ ағ идалары дү ниені жаң артушылардың қ андайының болса да ойдан шығ арғ ан немесе тапқ ан идеяларына, принциптеріне ешбір негізделмейді.

Бұ л теориялық қ ағ идалар — болып жатқ ан тап кү ресінің шын қ атынастарының жалпы кө рінісі ғ ана, кө з алдымызда болып жатқ ан тарихи қ озғ алыстың кө рінісі ғ ана. Бұ рыннан болып келген меншік қ атынастарын қ ұ рту — тек коммунизмге ғ ана тә н нә рсе емес.

Меншік қ атынастарының бә рі тарихта ә рдайым ауысып келген, тарихта ә рдайым ө згеріп келген.

Мә селен, француз революциясы феодалдық меншікті жойып, оның орнына буржуазиялық меншікті орнатты.

Коммунизмнің ө згеше белгісі меншік атаулыны жою емес, буржуазиялық меншікті жою.

Бірақ қ азіргі заманғ ы буржуазиялық жеке меншік — таптық антагонизмдерге, біреуді біреудің қ анауына негізделген ө нім ө ндіру мен ө нім иемденудің сө ң ғ ы, ең толық бейнесі.

Осы мағ ынада алғ анда коммунистер ө здерінің теориясын: жеке меншікті қ ұ рту деген бір-ақ қ ағ идамен айта алады.

Біздерді, коммунистерді, кінә лап: сендер меншікті, ә ркім ө зі тапқ ан, ө з ең бегімен тапқ ан меншікті, жеке адам-ның қ андай да болсын бостандығ ының, ісінің, дербестігінің негізі болып отырғ ан меншікті қ ұ ртқ ыларың келеді — деседі.

Жұ мыс істеп, игілікті іс етіп, ә ркім ө з ең бегімен тапқ ан меншік! Буржуазиялық меншіктің алдында болғ ан ұ сақ буржуазиялық, ұ сақ шаруалық меншік туралы айтып отырсыздар ма? Бізге оны қ ұ ртудың қ ажеті жоқ, ө неркә сіптің дамуы оны қ ұ ртқ ан жә не кү н сайын қ ұ ртып жатыр.

Немесе, мү мкін, сіздер қ азіргі заманғ ы буржуазиялық жеке меншікті айтатын шығ арсыздар?

Бірақ жалдама ең бек, пролетардың ең бегі, пролетарғ а меншік жасай ма? Еш уақ ытта жасамайды. Ол капитал жасайды, яғ ни жалдама ең бекті қ анайтын меншік жасайды, жалдама ең бекті қ айтадан қ анау ү шін ө зі жаң а жалдама ең бек туғ ызғ ан жағ дайда ғ ана кө бейе алатын меншік жасайды. Қ азіргі замандағ ы тү рінде меншік капитал мен жалдама ең бектің арасындағ ы қ арама-қ арсылық та ілгері басуда. Осы қ арама-қ арсылық тың екі жағ ын да талдап кө релік.

Капиталист болу — ө ндірісте тек ө з басың дық қ ана орын алып қ оймай, қ оғ амдық та орын алу деген сө з. Капитал — коллективтік ө нім, ол қ оғ амның кө п мү шелерінің бірлескен ісімен ғ ана, ал сайын келгенде — қ оғ амның барлық мү шелерінің бірлескен ісімен ғ ана жү ргізіле алады.

Сө йтіп, капитал — жеке адамдық кү ш емес, қ оғ амдық кү ш.

Олай болса, капитал қ оғ амның барлық мү шелеріне тиесілі коллективтік меншікке айналдырылса, онда мұ ның ө зі жеке меншікті қ оғ амдық меншікке айналдырғ андық болмайды. Тек меншіктің қ оғ амдық сипаты ғ ана ө згереді. Меншік ө зінің таптық сипатынан айрылады.

Енді жалдама ең бекке келейік.

Жалдама ең бектің орта бағ асы — жалақ ының минимумы, яғ ни жұ мысшының, жұ мысшы есебінде, ө мірін сақ тауғ а керекті тіршілік заттарының жиынтығ ы. Олай болса, жалдама жұ мысшының ө з қ ызметінің нә тижесінде иемденгені оның ө мірін сақ тауғ а ә рең жетеді. Тікелей ө мірін сақ тау ү шін ғ ана керекті, басқ а біреудің ең бегіне ө кім жү ргізерліктей ешбір артық нә рсе қ алдырмайтын ең бек ө німдерін жеке адамның иемденуін біз ә сте қ ұ ртпақ емеспіз. Біз бұ л иемденудің тек қ ана жексұ рын сипатын, жұ мысшығ а капиталды кө бейту ү шін ғ ана ө мір сү руге жә не ү стем таптың мү дделерінің керек етуіне қ арай ғ ана ө мір сү руге мү мкіндік беретін сипатын қ ұ ртпақ пыз.

Буржуазиялық қ оғ амда тірі ең бек — қ орланғ ан ең бекті кө бейте берудің қ ұ ралы ғ ана. Коммунистік қ оғ амда қ орланғ ан ең бек — жумысшылардың тіршілік процесін ұ лғ айтудың, байытудың, жең ілдетудің қ ұ ралы ғ ана.

Сө йтіп, буржуазиялық қ оғ амда ө ткендегі қ азіргіге, коммунистік қ оғ амда қ азіргі ө ткендегіге ү стемдік жасайды. Буржуазиялық қ оғ амда капиталдың дербестік, жекелік сипаты бар, ал ең бекші индивидуумының дербестік, жекелік сипаты жоқ.

Міне, осы қ атынастарды қ ұ ртуды буржуазия адамдық пен бостандық ты жою деп атайды! Мұ нысы дұ рыс. Шынында ә ң гіме буржуазиялық адамдық ты, буржуазиялық дербестікті, буржуазиялық бостандық ты жою туралы болып отыр.

Казіргі буржуазиялық ө ндірістік қ атынастар шең берінде алғ анда, жұ рт бостандық деп сауда бостандығ ын, сатып алу мен сату бостандығ ын тү сінеді.

Бірақ саудагерлік жойылса, еркін саудагерлік те жойылады. Біздің буржуалардың бостандық туралы лепірген сө здерінін бә рі сияқ ты, еркін саудагерлік туралы сездердің де, жалпы алғ анда, ық тиярсыз саудагерлік жө нінде ғ ана, орта ғ асырлардын қ ұ лдық қ а тү скен қ ала адамдары жө нінде ғ ана манызы бар, ал саудагерлікті, буржуазиялық ө ндірістік қ атынастарды жә не буржуазияның ө зін коммунистік жолмен қ ұ рту жө нінде бұ л сө здердің ешбір маң ызы жоқ.

Сіздер біздін жеке меншікті қ ұ ртқ ымыз келетіндігінен зә релерің із ұ шады. Бірақ сіздердің бұ л кү нгі қ оғ амың ызда, сол қ оғ амның мү шелерінің оннан тоғ ызының жеке меншігі қ ұ ртылғ ан: жеке меншік ө мір сү рсе — осы адамдардың оннан тоғ ызында меншік жоқ болғ андық тан ғ ана ө мір сү ріп отыр. Олай болса, сіздер ө зіне қ ажетті шарт ретінде қ оғ амның орасан кө пшілігінің меншігі болмауын кө здейтін меншікті қ ұ ртқ ымыз келгені ү шін бізді кінә лайсыздар.

Қ ысқ асы, сіздер бізді ө здерің іздің меншіктерінізді қ ұ ртқ ымыз келгені ү шін кінә лайсыздар. Ие, біз шынында да соны істегіміз келеді.

Ең бекті капиталғ а, ақ шағ а, жер рентасына, қ ысқ асы — монополиялауғ а болатын қ оғ амдық кү шке ендігә рі айналдыруғ а болмайтын кезден бастап, яғ ни жеке адам меншігі ендігә рі буржуазиялық меншікке айнала алмайтын болғ ан кезден бастап, — осы кезден бастап, сіздердің айтуларың ызша, жеке адамдық қ ұ ртылмақ.

Олай болса, сіздер жеке адам деп басқ а ешкімді емес, тек буржуаны, яғ ни буржуазиялық жеке меншікшіні ғ ана санайтындарың ызды ө здерің із мойыпдап отырсыздар. Ондай жеке адамдық шынында да қ ұ ртылуғ а тиіс.

Коммунизм ешкімнің қ оғ амдық ө німдерді иемдену мү мкіншілігін жоймайды, ол тек осы иемдену арқ ылы басқ аның ең бегін қ ұ лдық қ а салу мү мкіншілігін жояды.

Жеке меншік қ ұ ртылумен бірге қ андай ә рекет болса да тоқ талып, жалпылама жалқ аулық орын тебеді деп те қ арсы дау айтылды.

Бұ лай болғ анда, буржуазиялық қ оғ ам жалқ аулық тың салдарынан ә лдеқ ашан қ ұ рығ ан болар еді, ө йткені бұ л қ оғ амда ең бек ететіндер еш нә рсе иемденбейді, ал иемденетіндер ең бек етпейді. Бұ л қ ауіптенушіліктің бә рі — бұ дан былай капитал болмаса, жалдама ең бек те болмайды деген қ ұ р мылжың ғ а апарып соғ ады.

Материалдық ө німдерді иемдену мен ө ндірудің коммунистік ә дісіне қ арсы айтылғ ан барлық пікірлер ой ең бегінің ө німдерін иемдену мен ө ндіру жө нінде де айтылады. Таптық меншікті қ ұ рту буржуағ а ө ндірістің ө зін қ ұ рту болып кө рінетіні сияқ ты, таптық оқ у-білімді қ ұ рту да оғ ан жалпы оқ у-білім атаулыны қ ұ ртумен бірдей болып кө рінеді.

Буржуаның қ ұ риды деп зар илеп жү рген оқ у-білімі қ алың кө пшілікті машинаның шылауына айналдыратын оқ у-білім болып табылады.

Бірақ бізбен дауласқ анда, буржуазиялық меншікті жоюды ө здерің іздің бостандық, оқ у-білім, қ ұ қ ық, т. т. туралы буржуазиялық ұ ғ ымдарың ыздың тұ рғ ысынан бағ алап дауласпаң ыздар. Сіздердің қ ұ қ ық тарың ыз — ө з таптарың ыздың заң ғ а айналдырылғ ан еркі ғ ана, мазмұ ны ө з таптарың ыздың материалдық тұ рмыс жағ дайларына қ арай белгіленетін еркі ғ ана; нақ сол сияқ ты, сіздердің идеяларың ыздың ө зі — буржуазиялық ө ндірістік қ атынастар мен буржуазиялық меншік қ атынастарының жемісі.

Ө здерің іздің ө ндірістік қ атынастарың ыз бен меншік қ атынастарың ызды ө ндірістің даму процесінде ө тіп кететін тарихи қ атынастардан табиғ ат пен ақ ыл-ойдың мә ң гілік заң дарына айналдыруғ а мә жбү р етіп отырғ ан ө зімшілдік ұ ғ ымдарың ыз сіздерге де, бұ рын ү стемдік етіп келіп, қ ұ рығ ан таптардың бә ріне де ортақ нә рсе. Кө не замандағ ы немесе феодалдық замандағ ы меншік жонінде ө здерің ізге тү сінікті болғ ан нә рсені сіздер буржуазиялық меншік туралы сө з болғ анда тү сінгілерің із келмейді.

Отбасыны қ ұ рту! Коммунистердің бұ л сорақ ы ниетіне ең барып тұ рғ ан радикалдар да қ атты шамданады.

Осы заманғ ы буржуазиялық отбасы не нә рсеге негізделген? Капиталғ а, жеке адамның олжа табуына негізделген. Мұ ндай отбасы толық дамығ ан тү рінде тек буржуазияда ғ ана бар; ал пролетарлардың амалсыздан отбасысыз жү руі жә не ә шкере жезө кшелік осы отбасығ а қ осымша болады.

Бұ л қ осымшаның жойылуымеп бірге буржуазиялық отбасы да табиғ и тү рде жойылады, ал мұ ның екеуі де капиталдың жоғ алуымен бірге қ арасы ө шеді.

Ә лде бізді — ата-аналардың ө з балаларын қ анауын тиғ ыларың келеді деп кінә лайсыздар ма? Біз мұ ндай қ ылмысты мойнымызғ а аламыз.

Бірақ сіздер бізге — ү й тә рбиесін қ оғ ам тә рбиесімен ө згертіп, адамның ең қ ымбат арақ атынастарын қ ұ ртқ ыларың келеді дейсіздер.

Ал сіздердің тә рбиелерің ізді қ оғ ам белгілемей ме? Сіздердің тә рбиелерің ізді ө здерің із тә рбие жү ргізіп ө тырғ ан қ оғ амдық қ атынастарың ыз белгілемей ме, мектеп, т. т. арқ ылы тікелей немесе жанамалай араласып, қ оғ ам белгілеп отырмай ма? Коммунистер қ оғ амның тә рбиеге жасайтын ық палын ойдан шығ армайды; олар тек қ ана тә рбиенің сипатын ө згертеді, оны ү стем таптың ық палынан шығ арып алады.

Ірі ө неркә сіптің дамуы арқ асында пролетариат арасында отбасы дә некерлерінің бә рі неғ ұ рлым бұ зылғ ан сайын, балалар жай бір сауда заттарына, жұ мыс аспаптарына айналғ ан сайын отбасы мен тә рбие туралы, ата-аналар мен балалардың арасындағ ы мейірімділік қ атынастар туралы буржуазиялық лепірме сө здер соғ ұ рлым жиренішті бола береді.

Бірақ сендер, коммунистер, ә йел ортақ тығ ын енгізгілерің келеді, — деп бізге бү кіл буржуазия болып шулайды.

Буржуа ө зінің ә йеліне жай бір ө ндіріс қ ұ ралы деп қ арайды. Буржуа ө ндіріс қ ұ ралы жалпы жұ рттың ортақ пайдалануына беріледі дегенді есітеді де, ә йелдердің басына да сол кү н туады деген ойдан, ә рине, безе алмайды.

Қ айта, ә ң гіме ә йелдерді жай бір ө ндіріс қ ұ ралы болып табылатын кү йден қ ұ тқ ару туралы болып отырғ анын буржуа тіпті сезбейді де.

Айта кетелік, біздің буржуалардың коммунистерде ә йелдер бейне бір ресми ортақ болады екен деген жө нінде адамгершілігі ұ стап, ү рейленуінен кү лкілі нә рсе жоқ. Коммунистерге ә йел ортақ тығ ын енгізудің қ ажеті жоқ, ол ә р уақ ытта дерлік болып келді.

Ресми жезө кшелікті ә ң гіме қ ылмағ анның ө зінде, ө з жұ мысшыларының ә йелдері мен қ ыздары буржуалардың ық тиярында болғ анына місе тұ тпай, біздің буржуалар бірінің ә йелін бірі азғ ыруда айрық ша лә ззат бар деп біледі.

Буржуазиялық неке шынында да ә йел ортақ тығ ы болып табылады. Екіжү зді-бү ркемелі тү рдегі ә йел ортақ тығ ының орнына ресми, ашық тү рдегі ә йел ортақ тығ ын орнатқ ысы келеді екен, деп коммунистерді айыптаса бір сә рі болар еді. Бірақ осы кү нгі ө ндірістік қ атынастардың қ ұ ртылуымен бірге олардан туатын ә йел ортақ тығ ының да, яғ ни ресми жә не ресми емес жезө кшеліктің де қ ұ ртылатыны ө зінен-ө зі белгілі ғ ой.

Онан соң, коммунистер — отанды, ұ лтты жоймақ екен деп те оларды кінә лап жү р.

Жұ мысшылардың отаны жоқ. Оларда жоқ нә рсені олардан тартып алу мү мкін емес. Пролетариат алдымен саяси ү стемдікті жең іп алуғ а, ұ лттық тап жағ дайына дейін кө терілуге, ұ лт болып қ ұ ралуғ а тиісті болғ андық тан, ол ө зі ә зірше ұ лттық болады, алайда оның ұ лттық болуы ә сте де буржуазия тү сінетін мағ ынада емес.

Буржуазияның дамуына, сауда бостандығ ына, бү кіл дү ние жү зілік рынокқ а, ө неркә сіп ендірісінің жә не оғ ан сә йкес тұ рмыс жағ дайларының біркелкілігіне байланысты халық тардың ұ лттық даралығ ы жә не қ арама-қ арсылық тары қ азірдің ө зінде-ақ бірден-бірге жоғ алып келеді.

Пролетариаттың ү стемдігі олардың жоғ алуын бұ дан да гө рі жылдамдатады. Бірігіп кү ш салу, ең болмағ анда цивилизациялы елдердің бірігіп кү ш салуы — пролетариаттың азаттық алуының ең бірінші шарттарының бірі.

Бір индивидуумды екінші индивидуумның қ анауы қ аң дай дә режеде қ ұ ртылса, бір ұ лтты екінші ұ лттың қ анауы да сондай дә режеде қ ұ ртылады.

¥ лттар ішіндегі таптар антагонизмі жойылумен бірге ұ лттардың бір-біріне жау болуы да жойылады.

Дін, философия жә не жалпы идеология тұ рғ ысынан коммунизмге тағ ылып жү рген айыптарды толық қ арап жатудың ке(ө )регі де жоқ.

Адамдардың тұ рмыс жағ дайларының, олардың қ оғ амдық қ атынастарының, олардың қ оғ амдық болмысының ө згеруімен бірге олардың тү сініктері, кө зқ арастары, ұ ғ ымдары, қ ысқ асы — олардың санасы да ө згеретінін тү сіну ү шін ерекше терең ойлылық керек пе екен?

Идеялар тарихы материалдық ө ндіріспен бірге рухани ө ндірістің де ө згеріп отыратынын дә лелдемегенде нені дә лелдеп отыр? Қ ай уақ ыттың болса да ү стем идеялары ә рдайым тек ү стем таптың ғ ана идеялары болғ ан.

Бү кіл қ оғ амды революцияшылдандыратын идеялар туралы сө з қ ылады; бұ дан ескі қ оғ амның ішінде жаң а қ оғ амның элементтері пайда болғ андығ ы, ескі тұ рмыс жағ дайларының ыдырауымен қ атар ескі идеялардың да ыдырап бара жатқ андығ ы жө ніндегі факт қ ана кө рінеді.

Ертедегі дү ние қ ұ руғ а бет алғ анда, ерте замандағ ы діндерді христиан діні жең ген болатын. Христиан идеялары XVIII ғ асырда ағ артушы идеялардың соқ қ ысынан қ ұ рып бара жатқ ан уақ ытта, феодалдық қ оғ ам сол кездегі революцияшыл буржуазиямен жанталасып арпалысқ ан болатын. Ар-ұ ждан, дін бостандығ ы идеялары білім саласында еркін бә секе ү стемдігінің ғ ана бейнесі болды.

«Бірақ », — дер бізге — «діндік, моральдық, философиялық, саяси, қ ұ қ ық тық идеялар, т. т., ә рине, тарихи дамудың барысында ө згеріп отырды. Ал дін, адамгершілік, философия, саясат, қ ұ қ ық осы ү здіксіз ө згерістің ішінде ә рдайым сақ талып келді.

Оның ү стіне, бостандық, ә ділдік, т. т. сияқ ты қ оғ амдық дамудың барлық сатыларына ортақ мә ң гілік ақ иқ аттар бар. Ал коммунизм мә ң гілік ақ иқ аттарды жояды, ол дінді, адамгершілікті жаң артудың орнына оларды жояды; олай болса, ол тарихи дамудың бү кіл бұ рынғ ы барысына қ айшы келеді».

Бұ л айыптаудың аяғ ы неге соқ пақ? Бұ л кү нге дейін ө мір сү ріп келген барлық қ оғ амдардың тарихы ә р заманда ә ртү рлі болып қ алыптасқ ан таптық қ арама-қ арсылық тардың ішінде дамып келді.

Бірақ бұ л қ арама-қ арсылық тар қ андай формада болса да, қ оғ амның бір бө легін екінші бө легінің қ анауы — барлық ө ткеп ғ асырларғ а ортақ факт. Сондық тан, таң данатыны жоқ, барлық ғ асырлардағ ы қ оғ амдық сана, ө зінің алуан-алуан, турлі-тү рлі болуының бә ріне қ арамастан, белгілі бір жалпы формада, сананың таптар қ арама-қ арсылығ ы ә бден жоғ алғ аннан кейін ғ ана толық жоғ алатын формасында ө сіп келеді.

Коммунистік революция дегеніміз ө ткен заманнан мұ ра болып келген меншік қ атынастарынан ең батыл тү рде ажырасу; ө зінің даму барысында коммунистік революцияның ө ткен заманнан мұ ра болып келген идеялардан ең батыл тү рде ажырасатындығ ы таң данарлық нә рсе емес.

Алайда буржуазияның коммунизмге қ арсы дауын қ оя тұ ралық.

Жоғ арыда біз мынаны кө рдік: жұ мысшы революциясындағ ы алғ ашқ ы адым — пролетариатты ү стем тапқ а айналдыру, демократияны жең іп алу болып табылады.

Пролетариат ө зінің саяси ү стемдігін буржуазиядан барлық капиталды бірте-бірте тартып алу ү шін, барлық ө ндіріс қ ұ ралдарын мемлекеттің, яғ ни ү стем тап болып ұ йымдасқ ан пролетариаттың қ олына орталық тандыру ү шін жә не барлық ө ндіргіш кү штерді мү мкіндігінше тезірек кө бейту ү шін пайдаланады.

Бұ л, ә рине, ә уелі меншік қ ұ қ ығ ына жә не буржуазиялық ө ндірістік қ атынастарғ а бұ зып-жара қ ол сұ ғ у арқ ылы ғ ана жү зеге асады, яғ ни экономика жағ ынан жеткіліксіз, ә лсіз болып кө рінсе де, қ озғ алыстың барысында ө здерінен ө здері асып тү сетін, бү кіл ө ндіріс ә дісінде тө ң керіс жасайтын қ ұ рал есебінде сө зсіз керегі болатын шаралар арқ ылы ғ ана жү зеге асады.

Бұ л шаралар, ә рине, ә р елде ә ртү рлі болады.

Алайда неғ ұ рлым алдың ғ ы қ атарлы елдердің бә ріндо дерлік тө мендегі шараларды қ олдануғ а болады:

Жер меншігін экспроприациялау жә не жер рентасын мемлекет шығ ындарын ө теуге жұ мсау.

Кө п мө лшерде ү демелі салық салу.

Мұ рагерлік қ ұ қ ығ ын жою.

Барлық эмигранттар мен бү лікшілердің мү ліктерін конфискелеу.

Мемлекеттік капиталы мен ерекше монополиясы бар ұ лттық банк арқ ылы кредитті мемлекет қ олына орталық тандыру.

Бү кіл транспортты мемлекет қ олына орталық тандыру.

Мемлекеттік фабрикаларды, ө ндіріс қ ү ралдарын кө бейту, жалпы жоспар бойынша жердің сапасын арттырып, егіске қ олайлы ету.

Ең бекті жұ рттың бә ріне бірдей міндетті ету, ө неркә сіптік армиялар қ ұ ру, ә сіресе егіншілік ү шін қ ұ ру.

Егіншілікті ө неркә сіппен ұ штастыру, қ ала мен деревня арасындағ ы айырмашылық ты бірте-бірте жоюғ а кө мектесу.

Барлық балаларғ а қ оғ амдық жә не тегін тә рбие берү. Балалардың осы заманғ ы формада фабрикаларда ең бек етуін жою. Тә рбиені материалдық ө ндіріепен ұ штастыру, т. т.

Даму барысында таптық айырмашылық тар жойылып, бү кіл ө ндіріс индивидтер ассоциациясының қ олына жиналғ ан кезде ресми ө кімет ө зінің саяси сипатын жоғ алтады. Сө здің шын мағ ынасында алғ анда саяси ө кімет дегеніміз бір таптың екінші тапты жаншуы ү шін ұ йымдасқ ан зорлық. Егер пролетариат буржуазияғ а қ арсы кү ресте қ алай да тап болып біріксе, егер ол революция арқ ылы ө зін ү стем тапқ а айналдырса жә не ү стем тап ретінде ескі ө ндірістік қ атынастарды кү шпен жойса, онда ол осы ө ндірістік қ атынастармен бірге таптық қ арама-қ арсылық тың болу жағ дайларын жояды, жалпы тап атаулыны жояды, сө йтіп ө зінің тап ретіндегі ү стемдігін де жояды.

Таптары жә не таптық қ арама-қ арсылық тары бар ескі буржуазиялық қ оғ амның орнына ә рбір адамның еркін дамуы барлық жұ рттың еркін дамуының шарты болып табылатын ассоциация келеді.

⇐ Предыдущая 123 4 Следующая ⇒