3. Ұстаздың жалпы және арнайы қабілеттері.

Балаларды оқ ыту мен тә рбиелеудегі табыстар бірнеше факторлармен анық талады. Бұ л – оқ ыту мен тә рбиелеу методикасы, балалардың жас ерекшелігі, олардың дамуының нақ ты дең гейі. Бала дамуына қ ажетті фактор педагог, яғ ни ол мұ ғ алім мен тә рбиешінің ролін атқ арады. Кә сіби (профессионалды) педагог – бұ л ө з уақ ытының кө п бө лігін балаларды оқ ыту тә рбиелеуге бө летін адам. Қ алғ ан ересек адамдар, яғ ни баланың ата – аналары ө здерінің кә сіби проблемалары мен ү й жұ мыстарынан қ олдары босамағ андық тан, балаларына кө п уақ ыт бө ле бермейді. Егер балаларды оқ ытумен жә не тә рбиелеумен педагогтар айналыспағ анда. Бірнеше жылдардан кейін қ оғ ам ө з дамуын тоқ татқ ан болар еді. Жаң а ұ рпақ адамдары ә леуметтік, экономикалық жә не мә дени процесті кө теруге дайындық тары жетпеген болар еді.

Қ азіргі ө ркендеген қ оғ амда педагог – фигура ретінде ерекше кө ң іл бө луді талап етеді. Егер педагогта кә сіби дайындық жеткіліксіз болса, бірінші балалар азап шегеді. Мұ ндай жағ дай болмас ү шін, мұ ғ алімдер мен тә рбиешілер балалармен жұ мыс істеуге интелектуальды жә не нормальды дайындық тан ө туі керек.

Педагогтың жеке басына психологиялық талаптар. Болашақ педагогтың жеке басына маң ызды талаптар қ ойылады. Оның негізіне қ анағ аттанбай маманды мұ ғ алім немесе тә рбиеші бола алмайды. Негізгі жә не қ осалқ ы талаптар психологиялық іс-ә рекетке жә не педагогтың қ арым-қ атынасына, оның қ абілетіне, білімі, іскерлігі мен дағ дысына, балаларды саналы оқ ыту мен тә рбиеленуіне байланысты. Маманды педагогқ а қ ажетті негізгі жә не қ осымша психологиялық қ асиеттердің ішінде тұ рақ тылық жә не ө згерушілік бар.

Бұ л қ асиеттердің барлығ ы туа берілмейді. Олардың барлығ ы жү йелі жә не табанды ең бектің, педагогтың ө зінің ү лкен жұ мысының арқ асында болады. Мұ ғ алімдер мен тә рбиешілер кө п, ал дарынды жә не талантты, ө зінің міндеттерін атқ аратындары аз. Мұ ндай адамдар педагогикалық маманның салаларында, басқ а іс-ә рекет сфераларына қ арағ анда аз.

Қ оғ амдағ ы жаң а ситуация /жағ дай/ оқ ыту мен тә рбиелеуге жаң а мақ саттар қ ояды. Олар бірінші кезекте мұ ғ алім мен тә рбиешінің жеке басына қ атысты талаптарды анық тайды. Бұ л талаптарды дә л уақ ытында жә не нақ ты кө ру ү шін мынаны жасау керек:

1. Қ оғ ам дамуының саяси, ә леуметтік жә не экономикалық тенденцияларын дұ рыс бағ алау.

2. Қ оғ ам ү здіксіз дамуы ү шін, ол қ оғ амды адам қ андай сапалылық пен басқ арады, соны анық тау.

3. Орта мектепті бітірген адам қ алай ө ркендейді жә не кемшіліктерден қ алай арылады, соғ ан дем беру.

4. Қ оғ амғ а қ ажетті, жеке адамның қ алыптасуы мен дамуын қ амтамасыз ететін педагог қ андай болуы керек, соны анық тау.

Экономикалық білім барлық ә леуметтік қ атынастар жү йесіне, рыноктық негіздер оның ү лкен бө ліміне, жауапкершілікті шешімін ө зіндік қ абылдауына ә сер етті. Қ ызметтік жә не жеке адамдық қ арым-қ атынас интенсификациясы ө з кезегінде ө ту ү шін бұ л байланыстан адамдар арасындағ ы тікелей саяси, ә леуметтік, шаруашылық жә не мә дени байланыс қ ұ рылымының мү мкіндігі кең ейді.

Ө з жұ мысын табысты орындау ү шін педагогта сирек кездесетін жалпы жә не арнайы қ абілеттер болу керек. Кез-келген адамзаттық ә рекеттің жоғ ары нә тижелерін анық тау жалпы қ абілеттілік болса, ал арнайы қ абілеттілікке балаларды оқ ыту мен тә рбиелеудегі педагогикалық қ ызметтің жемістілігі жатады. Біз жалпы қ абілеттілікке тоқ талмаймыз, ал арнайы қ абілеттіліктерге:

· оқ ушы оқ ылатын материалды тү сінді ме, осындай тү сініктің дә режесін жә не мінезін анық тау ү шін кө ру жә не сезу қ абілеттілігі;

· оқ ытудың ү йлесімді амалын жә не тиімді тә сілдерін анық тау ү шін ө з бетімен оқ у материалын жинау қ абілеттілігі;

· барлық оқ ушылар оқ у материалын жақ сы мең геру ү шін, оны оң ай тү рде тү сіндіріп, ә ртү рлі баяндау қ абілеттілігі;

· оқ ушылардың білімін, іскерлігін жә не дағ дысын, тез жә не терең тү сінуі қ амтамасыз етіп, олардың индивидуалдылығ ын есепке алып оқ ытуды қ ұ ру қ абілеттілігі;

· барлық оқ ушылардың интеллектуалды жә не ө негелі даму жылдамдығ ымен салыстырмалы қ ысқ а уақ ыт ішінде бірқ атар информация /мә лімет/ кө леміне жету қ абілеттілігі;

· сабақ тан сабақ қ а дейінгі ө зінің жетілген оқ ытушылық шеберлігімен сабақ ты дұ рыс қ ұ ру қ абілеттілігі;

· ө з тә жірбиесін басқ а мұ ғ алімдерге жеткізе алу жә не ө зінің кезегінде олардан ү лгі алу қ абілеттілігі;

· ө з бетімен оқ у қ абілеттіліг, соның ішінде іздену жә не оқ уғ а қ ажетті мә ліметті шығ армашылық ты ө ң деу, сонымен қ атар оны педагогикалық қ ызметте тікелей пайдалану;

· оқ ушыларғ а қ ажетті мотивация мен оқ у ә рекетінің қ ұ рылымын қ алыптастыру қ абілеттілігі.

Арнайы педагогикалық қ абілеттіліктің ерекшелігі баланы тә рбиелеуге қ абілеттілігі:

1. Басқ а адамның ішкі жағ дайын дұ рыс бағ алау, жан ашу, оғ ан кө ң іл білдіру қ абілеттілігі /эмпатиялық қ абілеттілік/.

2. Балалардың ойлауы, сезінуі жә не ісі жағ ынан еліктеуіне ү лгі жә не ө неге болу қ абілеттілігі.

3. Балаларғ а игі сезімін, жақ сы болуғ а ық ылас пен ұ мтылыс жасауын, адамдарғ а жақ сылық жасауын, ө негелі жоғ ары мақ сатына жетуін жеткізу қ абілеттілігі.

4. Тә рбиелеуші баланың жеке ерекшілігіне тә рбиелік ә сер етуді бейімдеу қ абілеттілігі.

5. Адамғ а сенімділікті енгізу, оны жұ бату, ө здігінен жетілуге жағ дай жасау қ абілеттілігі.

6. Ә рбір баламен қ арым-қ атынастың керекті стилін табу, оның орналасуы мен ө зара тү сінісуіне жету қ абілеттілігі.

7. Тә рбиеленушілер жағ ынан ө зіне деген қ ұ рметке жету, беделді болу қ абілеттілігі.

Балаларды оқ ыту жә не тә рбиелеумен байланысты педагогикалық ә рекет сферасы спецификалық бейнемен кө рінеді. Осыдан:

1. Педагогикалық қ арым-қ атынасқ а қ абілеттілік адамзаттық қ арым –қ атынастың барлық сферасында кө рінетін жалпы коммуникативтік қ абілеттілікпен тә уелсіз болмайды.

2. Педагогикалық қ арым-қ атынас қ абілеттілігі сө з болғ анда, коммуникативтік қ абілеттіліктік туралы айнуғ а шек қ оюғ а болмайды.

⇐ Предыдущая 1 234 5 Следующая ⇒