С.Аманжолов атындағы ШҚМУ Жоғарғы колледжі

Стр 1 из 5Следующая ⇒

С. Аманжолов атындағ ы ШҚ МУ Жоғ арғ ы колледжі

№3 сабақ

Пә н: «Психология»

Топ: НО2Б (11) Кү ні: 16. 03. 2020 жыл Уақ ыты: 12. 00-13. 30

Пә н оқ ытушысы: Белгибаева Алтынай Елемесовна

Сабақ тақ ырыбы:

4-бө лім. Педагогикалық психология негіздері

4. 3 Тә рбие психологиясының негіздері

Тақ ырып жоспары:

1. Тә рбие психологиясы туралы жалпы ұ ғ ым.

2. Қ арым-қ атынас жә не тә рбие.

3. Ұ стаздың жалпы жә не арнайы қ абілеттері.

4. Педагог қ ызметінің жеке стилі.

1. Тә рбие психологиясы туралы жалпы ұ ғ ым.

Тә рбие психологиясы - балалар ұ жымының, баланың іс-ә рекетін мақ саттылық ұ йымдастыру жағ дайың да жеке адамның дамуын зерттейтін педагогикалық психологияның бө лімі. Тұ лғ аның мотивациялық саласының мазмұ нын, оның бағ ыттылығ ын, қ ұ ндық бағ дарлануын, сондай-ақ ә р тү рлі жағ дайда тә рбиеленіп жатқ ан балалардын ө зіндік сана-сезімдеріндегі айырмашылық ты, балалар ұ жымы мен бозбалалар ұ жымының қ ұ рылымын, олардың жеке тұ лғ аның қ алыптасуындағ ы рө лін, психикалық депривацияның жағ дайы мен салдарын зерттейді.

Тә рбиенің қ озғ аушы кү штері — тә рбиеші қ ажеттіліктерінің жаң аруы мен оны қ анағ аттандыру мү мкіндіктері арасындағ ы шынайы қ арама-қ айшылық тар, оны тә лімгердің реттеу ә рекеті. Бұ л қ айшынық тарды баланың белсенділігі арқ ылы шешу оның ө зін дамытуғ а бағ ытталады.

Тә рбие ә дісі дегеніміз - оқ ушылардың тұ лғ алық қ асиеттерін қ алыптастыруғ а бағ ытталғ ан тә рбиешілер мен тә рбиеленушілердің ө зара байланысты педагогикалық жұ мыс тә сілдері. Ә дістерді мұ ғ алім тә рбиенің мақ сатына, мазмұ нына балалардың жас жә не дербес ерекшеліктеріне, тә рбиелік дең гейіне қ арай іріктейді. Ә дістер тә рбие мақ сатына жетуге, оқ ушыларды қ оғ амдағ ы тә ртіп ережелерін ү йретуге, адамдармен қ арым-қ атынас жасауғ а, олардың жақ сы тә жірибесін алуғ а кө мектеседі. Қ оғ амдағ ы ә леуметтік-экономикалык; ө згерістерге байланысты тә рбие мақ саты мен мазмұ нының ө згеруі ә дістер жү йесін жаң артады. Қ азіргі кезде ә дістер жү йесінің ондағ ан жіктелісі бар, олардың біреулерінің тә жірибелік, ал екіншілерінің теориялық маң ызы басымырақ. Сипатына қ арай топтастырылғ ан тә рбие ә дістері: сендіру, жаттық тыру, мадақ тау жә не жазалау, іс-ә рекетті ұ йымдастыру, оқ ушының тә ртібіне ық пал ету ә дістері. Нә тижесіне қ арай топтастырылғ ан тә рбие ә дістері:
• адамгершілікті қ алыптастыруғ а бағ ытталғ ан тү рткілер, қ атынастар, тү сініктер, идеялар тудыратын ә дістер.

• ә дептілікті жә не тә ртіптілікті қ алыптастыратын ә дістер.

А. П. Пинкевич тә рбиені екі топқ а бө ліп, бірінші тобына педагогикалық ұ зақ мерзімді ә сер ету ә дісін, ал екінші тобына ө тпелі ә дісті, яғ ни белгілі-бір жағ дайда нә тиже беретін ә дістерді енгізген. Жеке тұ лғ аны қ алыптастыруда ұ зақ мерзімді педагогикалық ә дістер тиімді деп саналады. Олар: ұ зақ мерзімді жаттық тыру, оқ ыту ә дістерінің жү йесі, тә рбиешінің жеке басының ү лгісі.. Тә рбие сө зі «тә рбиә » араб-парсы тілдерінен енген, қ азақ тіліне аударғ анда «негіз» деген мағ ынаны білдіреді. Тә рбие деп ү лкендердің кішілерге азаматтық қ асиетін қ алыптастыруғ а тигізетін ә серін айтады. Тә рбиенің ө зі неше тү рлі саладан, моральдық, интеллектуалдық, эстетикалық жә не ең бекке ү йретуден, дене шынық тырудан қ ұ растырылады. Тә рбиенің осы тү рлері ерте дә уірден басталып келеді. Аталғ ан салалардың жас ө спірімдердің есеюіне тигізетін ә сері кү шті болғ анымен, «тә рбие» деген терминді тү сінуде ғ алымдар арасында тү рлі пікірлер кездеседі: бірінші пікір бойынша, баланың басы «таза тақ та» (tabula raba).
Сондық тан оның кө кейіне не жазам десең, соны жазуғ а болады. Баланың келешекте кім болатынын тү гелдей тә рбиеші шешеді. Тә рбиеші баладан келешекте қ андай адам жасап шығ арғ ысы келсе, бә рі қ олынан келеді.
Екінші пікір бойынша, баланың кө кейіне не болса, соның бә рін жазуғ а болмайды. Біреуді біреу тә рбиелей алмайды, ә ркім ө зін-ө зі тә рбиелеп, азамат қ атарына жете алады. Соң ғ ы пікір мына сияқ ты дә лелге сү йеді: ешкім баланың басына ө сиеттерді енгізіп, оның рұ қ сатынсыз ісін, қ ылығ ын сол ө сиеттерге бағ ындыра алмайды. Бала ү лкендерді тың дағ ысы келсе, тың дайды, тың дағ ысы келмесе, тың дамайды, - ө з еркі. Дә лелдің бұ л тү рі орынды сияқ ты. Бірақ бірінші пікірді жоқ қ а шығ аруғ а болмайды. Себебі тә рбиеші баламен тіл тауып, жақ ын қ атынаста бола алса, онда баланы ө зінің сө зіне кө ндіріп, біразғ а дейін жетелеп, оны тә рбиелеуде едә уір дә режеге жете алады. Біз осы екі пікірдің ә рқ айсысына тә н қ олайлы жағ ын алып, тә рбиеге ұ мтылатын баланың ө зі,
оның келісімінсіз бұ л салада нә тижеге жетуге болмайтынын мойындай отырып, егер тә рбиеші баланың «кілтін» таба алса, онда тә рбие саласында ү лкен нә тижеге жете алады дейміз. Осығ ан қ арағ анда тә рбиенің ең негізгі мә селесі баламен ә ң гімені қ андай тақ ырыпта жү ргізуде емес, онымен байланысудың «кілтін» тауып, тіл алдыра білуде. Ал тіл алу не алмау неге байланысты? Баланың тіл алуы мынадай екі тү рлі себептерге: біріншіден, балағ а айтылғ ан кең естің мазмұ нына, екіншіден, сол кең еске ол қ аншалық ты қ ұ лақ асатынына тә уелді келеді. Мұ ны С. Л. Рубинштейн детерминизм (латын сө зінен «acterminare» – белгілеу) деп атағ ан болатын. Бұ л принцип бойынша, баланың тә рбиеге кө ніп тіл алуы тек ү лкендердің ө сиетіне ғ ана байланысты емес, сол кездегі оның кө ң іл – кү йіне де тә уелді. Егер тә рбиеші балағ а ұ сыныс жасап, бә лендей тапсырманы орындау туралы қ анша дә лел келтіргенімен, осығ ан оның кө ң ілі болмаса немесе қ асақ аналық пен орындағ ысы келмесе, онда сол сө здерден нә тиже шық пайды. Сонымен балағ а тіл алдыру – қ иын мә селенің бірі. Бала қ айткенде тіл алатынын зерттеп, осы жө нінде тә сіл ойлап шығ аратын – тә рбие педагогикасы. Бірақ тіл алудың не алмаудың психологиялық тұ рғ ыдан себептерін зерттеп, осы жө нінде ұ сыныстар енгізіп отыратын – тә рбие психологиясы туралы ілім. Бұ л мә селе оң ай емес жә не оның ө зіндік ерекшеліктері кездеседі. Тә рбие психологиясы сол ерекшеліктерді қ андай тә сіл қ олданғ анда кең ес пен ескертпені жете ұ ғ ынып, ө зінің ішкі ниетіне айналатынын тексеріп, тә рбие жұ мысының қ азіргі ө скелең заманның талабына сай тә жірбиенің ө ріс алуына кө мектеседі. Тә рбие психологиясы жаң ағ ы детерминизм принцін басшылық қ а ала отырып, оны тә рбие процесін дә лелдеуде қ олданады. Мысалы, ү лкендер тарапынан оқ ушығ а арнап айтатын сө з оның тә рбиеге кө нуіне себеп болса, ол оның ішкі ниетіне айналып, соғ ан сә йкес барлық ісін, қ ылығ ын т. б. бағ ындырады. Ал мұ ның ө зі соның нә тижесі болып табылады. Сондық тан тә рбие жұ мысын зерттеуде психологтар ә р себептің қ андай нә тижеге апарып соғ атынын тексеріп, осының ө зіндік сырын ашып беруге ұ мтылады. Мұ ның себебі айтылатын сө здер мазмұ нының терең дігінде жатыр. Бірақ кү нделікті сө здердің бә рі бірдей балағ а ық палын тигізе алмайды. Мұ ны айтылатын мә ністің оқ ушының, сол кездегі жағ дайы мен кө ң іл – кү йімен санаса отырып, соғ ан сә йкестендіріп, айта білмеуден кездеседі. Осыдан шығ атын қ орытынды тә рбиелеуге не қ айта тә рбиелеуге кө нбейтін баланың ішінде ешқ андай жасырын сыр жоқ. Сондық тан тә рбиеге кө нгісі келмеген кейбір балаларғ а «қ иын» деп ат беру – қ ате. Мұ ндай бала кездескен жағ дайда да бұ л – сол баланың кемшілігі емес, ә леумет ортасының (соның ішінде ата – анасының, мектептің ) кемшілігі. Бұ л айтылғ ан мә селелер тә рбие жұ мысын толық қ амти алмайды. Себебі оқ ушығ а тіл алдырудан басқ а, оның азаматтық қ асиетін жә не осығ ан орай, ә дептілігі мен сыпайылығ ын, интеллектуалдық сапасын, эстетикалық талғ амын дамыту қ ажет. Осығ ан қ арағ анда «тә рбие» деген ұ ғ ым бір жағ дайда кең мағ ынада(осығ ан аталғ нн қ асиеттер жә не оқ ыту процесі де жатады). Екінші жағ дайда тар мағ ынада, яғ ни тіл алдыру, тә ртіп сақ тау мағ ынасында айтылады. Ұ лы адамдардың тә рбие жайлы жазғ ан тағ ылымдарына тоқ талсам, Х1 ғ асырдың ақ ын, философ, қ оғ ам қ айраткері Жү сіп Баласағ ұ нның тә рбие тағ ылымының бастауы боларлық тай бір пікірін келтіруге болады: «Тә рбиенің барлық ұ ждағ аттылығ ы, саласы мен тү рі… Ө зара ұ йымдасқ ан, ұ йымшыл тату да тә тті адамдар қ ұ рамының, тобының – жетелі адамдар тобының , зерделі адамдар қ ұ рамын толық тыратындай биікке кө терілуі қ ажет. Тә рбие ө з кезегінде, ә сері мен ық палында – мирасқ орлы», пайдалы ең бектің кө зі болуы шарт – деп ой тү йеді. Бұ л ү лкен ө сиет. Бү гінгі педагогикалық тұ рғ ыдан алғ анда ү лкен ұ жым тә рбиелейтін, педагогиканың бала тә рбиегісіндегі басты мақ саты мен міндетін айқ ындайтын ә діс ең бек тә рбиесін ұ йымдастырудың негізі десе болады. Жақ сы мұ ғ алім — бұ л қ ай кезде де ең алдымен кә сіби дең гейі жоғ ары, интеллектуалдық, шығ армашылық ә леуеті мол тұ лғ а. Ол оқ ытудың жаң а технологияларын ө мірге ендіруге дайын, оқ у-тә рбие ісіне шынайы жанашырлық танытатын қ оғ амнын ең озық бө лігінін бірі деп ссептеледі. Жә не солай болуғ а тиіс, Жоғ ары оқ у орнында білікті мұ ғ алімді даярлау ү шін оқ ытушының да, студенттің де қ ажымас ең бегі қ ажет. Педагогикалык практика мұ ғ алімді кә сіби даярлау жү йесінде басты элемент болып табылады.

12 3 4 5 Следующая ⇒