1. Түйсік пен қабылдау бұзылыстарының синдромдары.
2. Ойлау бұзылыс синдромдары.
3. Корсаковский синдром.
4. Олигофренияның анықтамасы және оның дәрежелері.
5. Деменцияның анықтамасы және түрлері.
6. МКБ-10 бойынша жіктелу.
7. Психикалық бұзылыстардың академиялық жіктемесі
№ 5 Дәріс
1.Тақырыбы: Шизофрения және аффективті бұзылыстар.
2.Мақсаты: Шизофрения және аффективті психоздар мәселелерін қазіргі сұрақтар жайында таныстыру.
3.Лекциялар тезисі.
Шизофрения(грекше schizo – бөлшектену, phren - жан ) – жиі 15 – 30 жастағы адамдар ауыратын, үздікті немесе үздіксіз ағымында өтетін, психикалық қызметінің бөлшектенуімен көрінетін және тұлғаның арнайы өзгерістермен ерекшеленетін (шизофреникалық, ақылдың кемістігі) эндогенді прогредиентті психикалық ауру.
Әр жылсайын шамамен 1000 халыққа бір жаңа жағдай байқалады (барлық елдерде тұрақты). Әр мың халыққа үштен онға дейін бұл ауру кездеседі (0,3 – 1%). ХІХ ғасырдың соңында неміс психиатры Эмилем Крепилин шизофренияны ауру ретінде «ерте ақыл кемістігі» деп атаған. Негізінен «Шизофрения» атауы ХХ ғасырдың 20 жылдары швейцар психиатры Эуген Блейлер сипаттаған.
Этиологиясышизофренияның пайда болу себебі толығымен анық емес. Аурудың дамуына толық факторлар зерттелмеген.
Қазіргі уақытта шизофренияны мультифакториальды ауру ретінде қарастырылады (ВОЗ эксперттердің қорытындысы бойынша). Тұқым құалаушылық фактор да аурудың дамуына әсер етуі мүмкін.
Даму жолдары . Шизофрения полиэтиологиялық ауру.
Шизофренияның церебральдық даму жолы кортико – экстрапирамидті жүйенің рефлекторлы реакцияның біріншілікті зақымдалуы нәтижесінде дамиды.
Жалпы клиникасы. Шизофренияның клиникалық симптомдары әртүрлі. Сондықтан шизофренияда сирек кездесетін симптомдар мен синдромдарды көрсету оңай.
Негативті бұзылыстараурудың әр түрінде кездеседі, бірақ олардың дәрежелері әртүрлі. Сонымен қатар оларды дефицитарлы деп атауға болады, олар аурудың жүйкесіне әсер етеді (шизофренияның негізгі немесе фундаментті симптомдар Е.Блейлер бойынша).
Негізгі шизофренияның теріс белгісі схизис болып табылады (интражүйкелік атаксия). Схизис – дезинтеграция, жүйке функциясының мазайка түріндегі бұзылыстар, біркелкі еместік туралы түсінік береді. Бір құрылымдар қобалжып, ал басқалар өзгеріссіз болуы мүмкін. Жүйкенің бөлшектенуі - үзіліспен сөйлеу,
«Астана медицина университеті» АҚ
Форма ДК-07.1.9
Шығарылған күні:
Кафедра психиатрия және наркология
Тексеріс күні:
Тексеріс #:
12 бет 190
«мен» деген сезімінің күшеюімен, амбиваленттілік және басқа симптомдар байқалады. Тағы бір симптом – аутизм,ол шындық байланысының әлсіреуі, ішкі жан дүниесіне үңілу.
Ерік құрылымының патологиясы осы ауруға тән. Әртүрлі дәрежеде белсенділіктің төмендеуі көрінеді. Кейбір жағдайларда қызметке ұмтылуының төмендеуі, әлсіздік (гипобулия, немесе энергиялық потенциальдың төмендеуі),басқа науқастарда қызмет істеуі мүмкіндік болмайды. Олардың белсенділігі өмірге маңызы жоқ, шылым шегу, қарапайым биологиялық қажеттіліккке ұмтылады. (абулия)
Шизлофрения ауруындағы ойлаудың бұзылыстары көп және әртүрлі. Ойлау қабілеті мен сөйлеудің үзіліссіз болуы, паралогикалық, аутистикалық, символизм, аморфті, неологизмдер басты белгілер болып көрінеді.
2). Продуктивті жүйкепатологиялық симптоматикасы(Е.Блейер бойынша қосымша симптомдар).
К.Шнайдер (1925жылы) шизофрения үшін арнайы алғашқы симптомдарды жүйкелік автоматизм және дефицитарлы бұзылыстар енгізді.
1-ші симптомдарға: есту жалған еслестер, есту елестерді диалог түрінде, соматикалық әсері бар сезімдер, ойлаудың ашықтылығы, арақашықта беру және ойлауды тартып алу.
2-ші симптомдарға: елестердің басқа түрлері, саңдырақты қабылдау, биполярлы аффективті бұзылыстар.
Шизофренияның жіктелуі.Шизофрения ағымының түрлеріне, прогредиенттің дәрежесіне және аурудың клиникалық көріністеріне байланысты синдромдардың мінездемесіне байланысты жіктеледі. Ол ақпаратталған, дифференцияланған, клиникалық тұрғыдан сенімді болуына, болжам және ем жоспарын құруға мүмкіндік береді.
1. Үнемі ағымды шизофрения:
1. Терең прогредиентті (қатерлі):
а) параноидты;
ә) кататониялық;
б) гебефреникалық;
в) жай;
2. ортапрогредиентті параноид;
3. азпрогредиентті (әлсіз ағымды):
а) невроз тәрізді;
ә) жүйкелік тәрізді.
2. Рекуреннті (кезеңді).
3. Ұстама тәрізді – прогредиентті.
4. Шизофренияның жеке түрлері.
Үнемі ағымды шизофрения түрінде дерт қозбай үнемі ағыммен ерекшеленеді. Өршу кезеңдері болады. Толық ремиссия болмайды.
Рекуррентті шизофрения ұстама түрінде, жай ағымды шизофрения сияқты өтеді, тұлғаның қзгерістері терең болмайды. Кейбір науқастарда 1-2 ұстамалардан кейін тұрақты, он жылға дейін интеремиссия түрінде өтеді, олар психозбен ауырғаннан кейін анықталмайды. (тәжірибелік сауғу)
Ұстама тәрізді - прогредиентті шизофрения – шизофренияның ең жиі кездесетін түрлерінің бірі. Оның маңыздылығы екі нұсқалар ағымының қосылуы- үзіліссіз және кезеңділік. Әрбір ұстама тұлғалық ауытқулармен, тұлғалықтың негативті өзгерістермен және тұрақты продуктивті бұзылыстардың күшеюімен сипатталады. Бұл түрінің прогредиентті дәрежесі өзгеріп отырады.
Шизофренияның ерекше формалары:Паранойяльді шизофрения аңду сандырағымен, физикалық жетіспеушілікпен, ипохондриялық сандырақпен, реформаторлы, религиозды, сутяжды сандырақтармен көрінеді. Сандырақ, тәртіп бойынша монотематикалы. Типті шизофренияға тән жеке негативті өзгерістер әрқашан байқала бермейді.Фебрильді шизофрения (өлім кататониясы, гипертоксикалық шизофрения) рекурентті онейроидты кататонияның жедел ұстамасы және ұстама тәрізді прогредиентті шизофрения, гипертермиямен және басқа да соматикалық бұзылыстармен сипатталады. Сананың онейроидты бұлыңғырлануы ұстаманың ауыр кезінде аментивті терең бағытпен ауысады, сөздің байланыссыздығы және бір текті қозғалыс тітіркенуімен көрінеді. Негізі бірнеше аптадан кейін ремиссия пайда болады, содан соң летальді жағдай болуы мүмкін.
Емі және реабилитациясы.Емі комплексті, биологиялық терапиядан тұрады (психофармакотерапия, шоктық әдіс ауру ұзақтығы бір жылға және т.б.созылса), психотерапия (көтеруші ерекшелігі) және арнайы көмектер және әдістер, науқасты әлеуметтік адаптацияға бейімдеу үшін (реаблитация).
Психотропты заттарды таңдау негізгі симптоматикамен белгіленеді («мишень» симптомы). Шоктық әдіс науқастың және оның туыстарының рұқсатымен қатаң көрсеткіштермен қолданылады.
Емдеу этаптары: 1-этап - психикалық бұзылыстарды тексеру; 2-этап - стационардағы психопатологиялық бұзылыстарды ұзақ емдеу; 3-этап - көмекші ем (рецидивке қарсы) және реаблитация (рациональді психотерапия, еңбек терапиясы, әлеуметтік терапия).
Маниакальді-депрессивті психоз (МДП) - эндогенді психикалық ауру, депрессия немесе манияның айқын фазасы тәрізді өтеді, қарапайым интермиссиямен көрінеді. Жеке өзгерістер болмайды және дефектінің пайда болуына әкелмейді.Айқын және бір типті ұстамалар, психикалық бұзылыстың болмауы және жеке дефект МДПді шизофрениядан айырады. Аурудың таралуы әртүрлі, жиналған мәліметтер бойынша 0,4-1% құрайды. Ер адам мен әйел адамдардың қатынасы - 1;3,
Этиопатогенез.МДП және басқа да аффективті психозда тұқымқуалаушылық 70-80% құрайды. Аффективті бұзылыста негізгі рольді нейромедиаторлы жүйе арасындағы әртүрлі тепе-теңдік санымен қатар, сезімтал адренорецепторлар бұзылысы құрайды. ВНД-ң негізгі патологиялық ошағы ми қыртысының қозуы, үлкен ми қыртысына маниакальді фазада таралады, ал депрессивті жағдайда теріс индукция әсерінен қыртыстың тежелуін шақырады.
Клиникасы. Типті фазаны (депрессивті немесе маниакальді) аффективті бұзылыстар бойынша лекцияда толық талқыланды.
Атипті формада маниакальді және меланхолиялы жағдайдың клиникалық көріністерінің толық емес типі бойынша, гетеротипті продуктивті психопатиялық және самотовегетативті бұзылыстар және экзогенді факторлардың қосымша әсер етуімен немесе ошақ көзімен сипатталады. МДПдың атипті формасының кейбір түрлері, шеткі психоздар пр аталатыны МДП және шизофренияға өтеді деген пікір бар.Циклотимия – циркуляторлы психоздың әлсіз айқындалған түрі, жеңіл аффективті бұзылыстар (субдепрессия және гипомания) бүкіл ауру барысында сақталады (жеңілдетілген және амбулаторлы вариант, ағымы МДП).Ағымы.Аурунегізі 20-40 жастан бастап басталады.Пайда болуы, ағымы және ұстаманың қайталануы биологиялық ритммен, аймен және тәулікпен байланысты. Ұстаманың пайда болуы және қайталануы жиі көктем және күзде, жағдайы тәуліктік тербеліске тән. Ұстаманың реттілігі және жиілігі индивидуальді,
Емі. Депрессивті фазада антидепрессивті препараттар қолданылады. Психомоторлы тежелу көрсеткіші болса АД мен активті әсер ететін – мелипромин (трфранил) тағайындайды. Егер депрессия, үрей және ажитациямен қосылса, АД мен седативті әсер ететін – амитриптилин береді. Сирек жағдайда ЭСТ (3-5 сеанс) тағайындайды. Маниакальді фазада нейролептиктер және седативті препараттар тағайындаймыз: аминазин, тизерцин, галоперидол, литий тұзы, транквилизаторлар.Пайда болу фазасының профилактикасы литий тұзы мен финлепсин (карбамазепин).
Қарт жастағы функциональді психоздар (инволюционды психоздар) – қарт жаста (қарт алды және қарттық) пайда болатын және органикалық ақылаздықпен дамитын психикалық бұзылыстар тобы. Ауру пайда болу кезеңңне байланысты бөлінеді; манифесті – 45-65 жас, инволюционды (пресенилді психоздар, кері даму жастағы психоздар) және психоздар 65 жастан кейін пайда болады, кешірек инволюционды психоздар (қарттық психоздар) дамиды.
Таралымы жеткілікті эерттелмеген. Э.Я.Штернберг (1975) мәліметтері бойынша, катамнестикалық дәлелдеу диагнозы инволюционды депрессияда 5-7% қарт жастағы науқастарда байқалған. М.Ф.Шахматова (1968) мәліметі бойынша инволюционды сандырақ психоздар (кеш паранойдты) 1,8% 65жастан асқан науқастарда байқалған, бұл Москвадағы П.Б.Ганнушкина атындағы психиатриялық ауруханада 10 жыл бойы түсіп, емделген науқастар.Заманауи қоғамда 65 жастан асқан адамдардың көбеюін – әлеуметтік жағдай мен медициналық көмектің жақсарғанының көрінісі. Бұл бағытта 2030жылы 20% тұрғындардың көрсеткішін 65 жастан асқан адамдар құрайды деп болжауда.
Этиопатогенез.Аурудың пайда болу себебі процестің жеке кезеңі, шартты патогенді жағдай емес, ол констелляция, биологиялық және әлеуметтік психологиялық фактордың ескіруі. Инволиционды психоздың патогенетикалық механизімінің ерекшілігі.Қарттық кездегі психоздардың көрнісімен айқындалады.Қарт кісілердегі психикикалық ерекшеліктер жоғарғы дәрежелі мазасызданумен ерекшеленеді.
Т.О.қарт жастағы психикалық аурулардың негізгі этиологиялық факторы келесі болып табылады. (қауіп қатер факторы) : а)тұқым қуалаушылық (30-40%): б )жеке тұлғалық көрністер 73%. Инволюционды депрессия мен ауыратын науқастарда ауру алдында теріс эмоциональды көрністер байқалады,ал 59% пресениальды параноид кезінде- уялшақтық, ал паранойяльды көрністе- қауіпті,сенімсіздік,айтқаннан қайтпайтын,ригидті және т.б. болады көбінесе жеке өзін жақсы көрумен және өзін ұстай алмауымен аурады. в) стресс жағдайы әсер етеді.(қалай оң болса,солай теріс болады).Көп жағдайда маңызды рөль орын алады,жұмысына қанағаттанбайды. Шыныққаннан және темекіден бас тартудан көрі,жұмысыннан рахат алу ұзақ жасаудың негізгі факторы болып табылады.
Клиникасы.Инволюционды психоздың екі негізгі түрі болады: инволюционды меланхолия және инволюционды сандырақ психоздар (паранод).
Инволюционды меланхолиялы депрессивті жағдай 45-60 жаста пайда болады. Көбінесе әйел адамдар жиі ауырадыт ( әйел мен ер кісінің қатынасы 5,4:1 – Ефименко В.П. 1975).Преморбидті науқастарға көбінесе өрей мазасыздық көрнісімен төзімділікке бейімделуі,депрессивті форманың реагирлеуші интравертирлігімен сипатталады.
Инволюционды меланхолия монополярлы және ағымының баяулауымен сипатталады.Депрессиялық жағдай басында ешқандай үрейсіз дамып,қозудың тереңдеуіне байланысты ажитацияға дейңн әкеп соғады.Кейбәр науқастардың қозғалысының тежелуі мен оның соңғы дәрежесіне дейін субступорға әкеледі.Депрессияның алғашқы көрінісінен бастап сандырақ симптомдары (өзі-өзін кінәлау,өзі-өзін күнәлау,зақымдау,ипохондриялық) байқалады.Психоздың өршуі кезінде ипохондриялық сандырақ пен бірге Котор синндромы да көрінеді,бұл нигилистикалық сандырақ кезінде ерекше қабілетті идеаларымен қосылады.Деперсонализация және дереализация көрністері байқалады,науқастар тек өзіндегі ғана өзгерістер емес,сонымен бірге қоршаған ортаның өзгергенін айтады.Сосын салыстырмалы стабильды сатысы пайда болып,инволюционды меланхолияның » тұрып қалған» ағымы көрінеді.Ауру 60-70 жастан асқаннан кейін дебютті ауруға тән.
Стабилизация сатысынан кейін қайта психоздар пайда болады,бұл өздігінен дефектінің жазылуына әкеледі.(емсіз ремиссия)Бұл кезде органикалық ақыл кемістігі айқын болмайды,бірақ науқастардың психикасы әлсіз қозған және мотивті жағдайымен,эмоциональды көрністер деңгейінің төмендеуімен жүйелі іске бейімсіздігімен сипатталады.Әрқашанда көңіл-күйі төмендеген науқас өзінің және туыстарының өміріне риза емес болады.
Инволюционды сандырақ психозы әртүрлі көрністермен байқалады.Мыналар негңзгі формасы болып саналады: инволюционды паранойя және инволюционды пароноид.
Жеке премобидті психопаталогиялық ерекшелік байқалады-шектен тыс көкіректік,айтқаннан қайтпайтын,деспотикалық,өзіне жіне өзінің туыстарына өте жоғары талап қояды.Аффективт жіне ойлау көрністері ригидтті болады.
Инволюцинды параноио –кіші штабты сандырақпен көрінеді,жиі зақымдау идеялары жүйелі тенденциясыз,иіс сезу және тактильды(жиі есту)галлюцинациямен сипатталады.Оған сонымен қатар жиі созылмалы,сирек рецидивті ағым тән.Науқастар активтті,ұялшақ. «Кіші шенберлі» сандырақ ойлар науқастың айналасындағыларға бағытталады,нақты көрністермен сипатталады.Сирек улану сандырағы,иіс галлюцинациясы мен және нақты интерпретациялы денелі сезімдермен пайда болады.
Емі.Негізгі емі аффективті және сандырақ психозындай.
2.Мақсаты: Тұлғалық бұзылыстар (психопатия) мен психогенді аурулардың клиникалық формасымен таныстыру.
3.Дәріс тезисі.
Психогенді ауру (психогения) – адамдарда бұл аурудыңнегізгі этиологиялық факторы болып психожарақаттық жағдайлардың әсерінен пайда болады. Егер психикалық аурудың дамуын психоэмоционалдылық шақырса, психологиялық себеп стресі шақырады, «психикалық жарақат» терминімен аталады. Психогенді бұзылыстардың дамуы төмендегілермен көрінуі мүмкін:
Психогенді қасиет (тосыннан, интенсивтілігі, жалғасуы (продольжительность);
Жеке ерекшелігі (конституциялық-биологиялық, жылылық (теплогических), қолайсыз жағдайда адамның іс әрекетке дайындығын анықтайды).
Әсер ету факторы, қосымша организмнің әлсіреуі (интеркурентті ауру, ұйқысыздық, шаршағыштық және т.б.)
Невроздар- психогенді функциялық бұзылыстар (өзіндік эмоциональді- ерік) және психикалық нейровегетативті функция сақталады, айналасына критикалық баға бере алады және жеткілікті дұрыс түсінеді. Невроз аурудың таралған түріне жатады. ВОЗ ( 1968) мәліметі бойынша невроз ауруымен психиатрға көрінген науқастар 10-30%-ын құрайды, ал кейбір шетелдік авторлар поликлиникада жалпы тіркеуде тұрған неврозбен және басқада функциональді бұзылыстармен бірге ОЖЖнің зақымдалулары
50%ын құрайды. Жиі әйел адамдар ауырады.
Этиопатогенез. Сущность психогении ақпараттың патологиялық әсер етуінен тұрады, өзін және ауруға қатысты жүйені бағалау маңызға ие. Психикалық жарақат жедел эмоциональді стреспен байланысуы мүмкін немесе айқын емес ұзаққа созылған жағымсыз толқулар, сондайақ эмоциональді айырулар және дамның іс әректтік көптеген сферасына қатысады (соцальді, отбасылық және өндірістік қарым қатынас және т.б.). Ситуациялық эмоциональді кескін айырылуы «фрустрация» ( лат.
Frustratio өтірік, ұсақтау, ұзақ күту) ұғымымен байланысты. Фрустрация астында спецификалық эмоционалды жағдай түсіндіріледі, бұл жағдай адамдардың бір мақсатқа жету жолында кедергілерге жолығады және бірге жүреді, алысқа кетпейді немесе қалай болса солай қабылданады. Фрустрацилық ситуация актуальді маңызыды қажеттілік пен шындыққа айналудың мүмкіндігі арасындағы конфликтен тұрады. Невроздың патофизиологиялық негізінде «жүйкенің күйзелісі» бұл нерв процесіне күш түсу процесінде дамиды ( қозу немесе тежелу). «Сшибка» екі қозу ошағының соқтығысуында дамиды. Невроз кезінде бас ми қыртысында фразалы гипотоидты жағдай дамиды, тұрақты қозу ошақтары (ауырсыну пункті) қыртыс пен қыртыс астында функциональды қарым- қатынас бұзылады. Лимбика- ретикулярлы комплекстегі жеңіл өзгерумен психикалық дезонтогенез айқын рөл атқаруы мүмкін.
Невроздың генезінде конфликтің ерекше рөлі айтылады және неврозға әртүлі типтері тән. Конфликтің невростеникалық типі – бұл жеке өмірінде физикалық және психикалық мүмкіндігіне сай мақсатқа жетуге ұмтылумен күштеудің арасындағы сәйкессіздік. Конфликтің истериялық типі - әуестік пен мүмкіндікті қанағаттандыруда қарама қайшылық. Конфликтің обсессиялық-психоастениялық типі контрастты противрборститивті ұмытудан тұрады. Өзіндік этикалық қондырулары жойылады. Невротикалық конфликтің үш түрін белгілеу қажет. Невроздың негізгі үш түрлі формасы – невроастения, истерия, невроздық жабысқақ жағдайлар. Клиникасы. Невроздың нозологиялық формасына тән жалпы және спецификлық, яғни белгілі бір формасына тән қасиет. Жалпы невротикалық симптомдар:
Өзіндік сезіндірудің бұзылыстары, дискамфорт, бас ауру, әлсіздік, шаршағыштық, ағза мен дене бөліктерінде жағымсыз сезіну.
Эмоциональдық бұзылыстар: Көңіл күйдің тұрақсыздығы, сезгіштік, таң қалу, тітіркендіргіштік, депрессияға бейім, қорқыныш жіне күдіктік жабысқақ ойлар. Күшті тітіркендіргіштерге адекватты емес эмоциональды реакциялар.
Басқа психиканың функциялық бұзылыстары:
Ес (ұмытшақтық, есте сақтаудың, қайта жаңғыртудың төмендеуі);
Ойлау (жағымсыз жабысқақ ойлар, пессимистикалық құрамы);
Түйсік және қабылдау (жағымсыз, тактильді ауырсынулық және т.б. түйсік гипер-,гипо-, анестезия, есту мен көрудің төмендеуі);
Сана (психожарақаттық жағдайда аффективті таралуы);
Эффекторлы-ерікті сфераның және әуестің бұзылыстары – сексуальді функциалық бұзылыс, тәбеттің, өзін сақтау инстигінің, жабысқақ іс әрекет бұзылыстары.
Соматовегетативті және т.б. бұзылыстар: жоғарғы тітіркендіргіштік, ыстықтау, күшейген дермографизм, тахикардия, пульстің және АҚ лабильділігі, іш өту, нәжісін ұстай алмау немесе іш қату, жүрек айну, ықылықтау, құсу, зәр бөлінудің жиілеуі немесе зәрін ұстай алмау, ентігу, тыныс алудың қиындауы, аяқ пен қолдың функциональді парезі мен параличі, сөйлеуді жоғалту, тремор.
Истерия F44 - диссициативті (конверсионды) бұзылыс инфантильді-эгоцентрикалық позициямен претенциозды ұстауы тән. Невроздық жабысқақ жағдайлар (F42.0 – обсесивті- компульсивті бұзылыстар; F40- дабылды фобиялық бұзылыс) спецификалық әр түрлі жабысқақ түілістер. Невроздың ағымы. Невроз ағымының келесі түрлерін ажыратады:
невротикалық реакция – салытырмалы қысқа уақыттық жағдай (бірнеше күннен 1-3 айға деін) құрылысында негізгі орынды астеникалық, эмоционалды және соматовегетативті симптомдар тән, бұлар жарақаттық ситуацияға әкеледі.
Невротикалық жағдай немесе невроздардың өзі. Бұл ұзақ ауру (бірнеше айдан бірнеше жылға дейін) тұрақты полиморфты құрылымды симптомдар, өзіндік невропатиялық позицияға тән. Преморфитті ерекшелік тән.
Невротикалық даму – ұзақ (көп жыл) ауру сирек еңбекке жарамдылықтың бұзылуымен жүреді, айқын немесе преморфитті
акцентуациямен жүреді. Социальді дезадаптациямен жүреді. Невротикалық даму неврозбен психопатияның аралығында орын алады.
Диагноз. Невроз типті симптомдарға сәйкес келеді. Бұл ауырсынулық жағдаймен психикалық жарақат арасындағы клиникалық байланыс негізделген. Соматикалық, неврологиялық және лабороториялық зерттеу жүргізеді, бұл қосымша ауруын және невроз тәрізді симптоматикалық мидың органикалық зақымдалуын, шизофренияны жоққа шығару үшін қажет. Емі. Невроздың емі жалпы принциптерге негізделген. 1) жан жақты науқастың өзіндік ерекшелігін зерттеу (балалық шағынан бастап) психологиялық коррекциялау; 2) Комплексті ем; 3) Индивидуальді жақындау (подход); 4) Невроздың формасына, симптоматикасына, ағымына қарай ем жүргізу; 5) Қорғаныстық және патологиялық симптоматикасы; емнің патофизиологяға әсері; Қосымша соматикалық ауруына әсері; 6) Емнің этапты характері және әлеуметтік реабилитацияны ұйымдастыру; 7) Микросоциальді ортада тіркеу, социальді көмек көрсеті. Реактивті психоз – бұл айқын психогенді шартты психикалық бұзылыс, белгілі бір факторлар әсер еткенде дамиды. Өмірге қауіпті, ол үшін маңызды. Реактивті психоздар жиі 20- 49 жас аралығында кездеседі, әйелдер еркектерге қарағанда жиі ауырады, ең жиі формасы реактивті депрессия 59.2%, сирек истериялық ступор 3.2%.
Этиопатогенез. Қорқу, таңырқау (тосыннан аффекті) өзіндік ерекшелігі, эмоциональді тұрақсыздық. Осының әсерінен жылдам шектеледі және іс әрекеті шектеледі немесе адамның бақылауымен жүреді.
Клиникасы. Ясперстің триадасымен сипатталады. 1) Психоздың психикалық жарақатының әсеріне дамиды; 2) Психикалық жарақат психоздың клиникасынан туындайды; 3) Психикалық жарақатты ликвидацияланғаннан кейін психоз тоқтайды, бірақ бұл белгілердің болуы салыстырмалы түрде. Клиникалық көріністерінің сипатына, ағымының ұзақтылығына қарай реактивті психоз үшке бөлінеді: 1) Жедел (аффективті шокты); 2) Жеделдеу; 3) Тұрақты. Жедел реактивті психоз (аффективті шокты реакция) – бұл тосынан психогенді әсер етуден болады. Қорқудың күшті аффектісімен бірге жүреді. Жиі катострофа кезінде (жер қимылдағанда, өрт болғанда, су алғанда) немесе күтпеген жерден таң қалуда, дәрежесін төмендетуде немесе өмір жолын ұсақтауға әкелуде (күтпеген жерден көзге шөп салу, түрмеге қамалу, жақын адамның өлуі т.б.). Бұл психоздар қысқа уақытта сананың сумерлік бұзылысында өтеді және тез сауығумен аяқталады. Олардың формалары әртүрлі болуы мүмкін: 1) Гиперкинетикалық (реактивті қозу F43.0 – жедел басталады, жедел қозу тән, мағынасыз іс әрекет, мақсатсыз жүгіру, кейде қауіпке қарсы шығу; контактының болуы байқалады, дезориентировка, жалғаспалы амнезия; 2) Гипокинетикалық (Психогенді ступор F44.2) бөліктік немесе толық қозғалмаушылық тән. «Эмоциональді паралич» болады, айналаға қызықпаушылық бірнеше сағаттан бірнеше күнге дейін созылады. Сауығумен аяқталады, жалғаспалы амнезия қалады; 3) Жедел психогендік шатасу (F44.88) сананың сумерлік бұзылуы, жедел психомоторлық және аффективті күш түсу, үздіксіз байланыссыз жеке сөздерді, дауыстарды айтуы. Бұл жағдай бірнеше күнге созылады; 4) Патологиялық аффект сананың аффективті тарылуынан болады, жарақаттық уайымдау (дайындық сатысы), қозғалыстық қозудың сумерлік дамуы. Агрессивті және бұзушылық іс әрекет (жарылу сатысы), ұйөы басталады (кейде өліктің жанына жатады), физикалық әлсіреу (орнынан тұра алмайды), жалғаспалы амнезиы (әлсіреу сатысы); 5) «Қысқа уақытта ток ұру» реакциясы – бірден сана бұзылысы дамиды, беттің автоматикалық әсері болады, ұзақ аффективті күштемелік ситуацияны уайымдауда, бұл кезде кездейсоқ жағдай («соңғы тамшы»), импульсивті автоматикаға әкеледі, сананың бұзылысында айналаға қауіпті болады. Соңғы екі форманы кейбір авторлар «ислючительных состояний» тобына біріктіреді. Жеделдеу реактивті психоздар баяу дамиды, құрылымы қиын және ұзақ уақытқа созылады.
Реактивті (психогенді) депрессия (F32.3) – жиі кездеседі, өмірдің ауыр сәтсіздігімен кездеседі, біртіндеп ұйқысыздық басталады, көңіл-күйі жабырқау, қорқу болады. Жаңа сәтсіздіктерді күтеді, ипохондриялық қауіптенеді, қозғалыстың тежелуі болады. Реактивті пароноид (F23.31) – Психоздың бірнеше түрін біріктіреді. Бәріне
тән клиникалық санырақтық бұзылыстар жедел немесе біртіндеп дамиды, жиі қуалау сандырағын айтады. Психо жарақаттық ситуациядан кейін дамиды. Реактивті пароноид атипті вариантта өтуі мүмкін.
Сутяжный сандырақ – психопатияларда дамиды, шындықтың жоғымен сипатталады. Айналаға қызығушылығы жоқ, адекватсыз интенсивті дамиды (шындық үшін күреседі).
Кереңдердің қуалау сандырағы – бұл естуі нашар адамдарда дамиды, басқа тілді ортаға түсіп қалғанда, айналасындағылардың тілін түсінбей, қарым қатынасы қиындағаннан дамиды.
Индуцирленген сандырақ (F24) – психикалық науқастармен үнемі қарым-қатынастарда болған адамта кездеседі. Мәдинеті төмен, әлеуметтік жағыдайы нашар адамдарда кездеседі.
Псевдодеменция – сандырақтың психогенді терең емес тарылуында дамиды. Қарапайым сұрақтарға дурыс емес жауап береді, бірақ сол қойылған сұраққа жауап айтады, қарапайым іс әрекетттерді дұрыс орындамайды.
Пуэрилизм сананың истериялық, сумерлік тарылуында дамиды, өзін ұстауы жас бала сияқты, айналасындағыларды әпке, аға деп атайды. Өмірлік тәжірибиесі, білім қоры балалардың деңгейіне сәйкес келеді.
Ганзерлік синдром (F44.80) – сананың психогенді сумерлік бұзылуы. Пуэрилизм симптомы оң болады, көңіл күйі жабырқау күйде болады, қарапайым тапсырманы орындай алмайды. Псевдодеменсия болады. Аурулық жағдайдан шыққан соң амнезия байқалады. Жиі соттық қудалау ситуациясы кездеседі.
Психикалық регрессивті синдром. Қорқудың айқын аффектісінде жедел психомоторлық қозумен бірге сананың истериялық сумерлік бұзылуы. Науқас жуынбайды, киімін лақтырады, айғайлайды, шошқа сияқты бақырады, иіскейді, тісін ақситады, тістейді, еденде ұйықтайды, тамақты қолмен жейді, қасық қолданбайды.
Психогенді ступор (истериялық F44.2) Жеделдеу реактивті синдромның рецедив беруінене дамиды, стержендік симптомдар ұзақ уақытқа сақталады. Ауру көптеген айлар мен жылдарға созылады, нәтижесінде тұлғалық патология дамиды. Психикалық әрекеттің тұрақты бұзылуы күшейеді.
Емі. Формасына, түріне, ағымына, этапына тәуелді. Психогенді жарақаттық факторлар әсер еттсе жедел түрде тоқтату керек. Отбасындағы, өндірістегі қарым қатынасты қалпына келтіру. Базалық емдеу әдістері рациональді психотерапиялық, жалпы қуаттандыратын препараттармен, физиотерапиямен, еңбек терапиясымен бірге жүреді. Жетекші әдіс емдеудің бастапқы сатысында биологиялық терапия (психоформотерапия) жиі еңбекке қайта қалпына келеді. Қолайсыз ағымында (4 ай немесе одан жоғары) ағымында жалпы ереже бойынша мүгедектік қойылады.
Тұлғалық бұзылыстар (психипатия) F6 - патологиялық жағыдай, дисгормоника тән (эмоциональді ерікті қасиет тән), салыстырмалы танымдық
қасиет сақталады. Психопатияны акценттуациялық характерден ажырату, соңғы вариантты қалыпты, бұл кезде кейбір әрекеттер күшейген. Психикалық ауралардың ішінде психопатия 5% құрайды. Психопатияның қозған турінің 75% антисоциальді жүеді.
Этиопатогенез. Психопатияның дамуына биологиялық (конституционалді) және социальді (орташа) факторлар әсер етеді. Ядерлік психопатия конституационалді фактор, осы кезде краевая (жүре пайда болған), ішкі ортаның әсер етуінен дамиды. Павловтың психипатияны жіктеуі бойынша:
Шынайы (ядерлік, генуиндік, идиопатиялық) бұл аномалиялар конституциональді типке тән.
Краевый (журе пайда болған, патохаректориологиялық дамиды) бұл психопатиялық жағдай микроортаның қолайсыз әсер етуінен дамиды (тәрбиелеу, психогения) жеке өзіндік ерекшелігі бар.
Психопатизация – психопатиялық жағдай, органикалық церебралді немесе созылмалы сомотикалық аурулардың қолайсыз ағымынан кейін дамиды.
Клиникасы. П.Б. Ганнушкин психопатияға толық сипаттама берді. Кейіннен О.В. Кервиков диагностикалық критерилерін сипаттады «П.Б. Ганнушкин триадасы»:
Өзіндік тотальді психопатология (кез келген өмірлік ситуациядан дамиды).
Тұлғаның тұрақты патологиялық сызбасы (кіші қарату).
Айқын патологиялық тұлғалық сызба социальді дезадаптация деңгейіне дейін жетеді.
Психопатияны қозғыштық, тежегіштік, аралас түрлерге бөледі. Клиникалық формасы облигатты және факултативті белгілермен сипатталады. Психопатияның қозған түрі облигатты қозумен көріне
