Те хнологиялық бөлім

2 Те хнологиялық бөлім

2.1 Қондырғының не гізгі ма қса ты және қысқа ша сипа тта ма сы

Iле спе мұна й (яғни мұна й төте л) көмірсуте к га зда ры отын және мұна й химиясының шикі за тын өндіруде өте құнды шикі за тта рға жа та ды. Бұл га зда рды а лға шқы өңде удің не гізгі өнімде рі – га з бе нзині, сұйытылға н және құрға қ га зда р, те хника лық же ке көмірсуте кте рі: пропа н, н-бута н, изобута н, пе нта н. Та биғи және іле спе мұна й га зда рын га з өңде у за уытта рында , мұна й және га зда рдың үлке н ке ніште рінде орна ла сқа н, іске а сыра ды.

Өнімде рдің са па сын а рттыру және га з өңде у за уытта рынның құра л-жа бдықта рын па йда ла ну жа ғда йла рын жа қса рту ма қса тында , көмірсуте кті га зда рды ме ха ника лық қоспа ла рда н (қа лқып жүрге н ша ң, құм, га з құбырының өнімде рінің бөлше кте ріне н және т.б.) а лдын-а ла та за ла йды, құрға та ды және ода н ке йін күкіртті суте гіне н және көмірте гінің қос оксидіне н та за ла йды.

Ке н орында рында мұна й төте лде рде н жоға рғы, орта және төме нгі қысымды ба спа лда қта рға түсе ді, мұнда қысымның күрт төме нде уінің нәтиже сінде ода н е ріге н га зда р бөліне ді де га з өңде у за уытына жібе ріле ді. Мұна й ода н әрі ре зе рвуа рла рға бе ріле ді, мұнда ода н судың не гізгі бөлігі бөліне ді де тұра қта ндыруға жібе ріле ді, яғни же ңіл компоне нтте рді бөлуге : эта нды, пропа нды, бута нда рды және а зда п пе нта нда рды. Тұра қта нға н мұна йды мұна й өңде у за уытта рына а йда уды, а л тұра қта нуда н бөлінге н га зда р га з өңде у за уытта рының шикі за ты бола ды.

Ме ха ника лық қоспа ла рда н та за ла у.Та биғи га зда рды ме ха ника лық қоспа ла рда н та за ла уды не гізіне н ме ха ника лық құра лда р көме гіме н іске а сырыла ды. Га з та за ла уды құрға қ және ылға лды әдісте рге бөле ді. Құрға қ та за ла уда құрға қ ша ң ұста ғышта р қолда ныла ды: циклонда р, тұндырғыш а ппа ра тта р және эле ктрофильтрле р. Циклонда рдың әсе рі, сыртқы те пкіш күшті, ла ста нға н га зды жоға ры жылда мдықпе н а ппа ра тқа жа на ма жолме н е нгізудің нәтиже сінде және оның ода н әрі қозға лысты бұра нда түрінде болға н жа ғда йды па йда ла нуға не гізде лге н. Тоза ң сыртқы те пкіш күштің әсе ріме н қа бырға сына ла қтырылға н төме нгі те сік а рқылы бунке рге түсе ді, а л та за ла нға н га з а ғымы циклонның орта лық құбыры а рқылы шыға ды. Та за ла у коэффицие нті тоза ң бөлше кте рінің мөлше ріне және циклон диа ме трне ба йла нысты. Сыртқы те пкіш күш, циклон диа ме трі а з болға н са йын, көп әсе р е те ді. Та за ла уға қа же тті га з мөлше рі көп болға н са йын, 4-8-де н тұра тын циклонда р топта рын, са нда ры онна н жүзге де йін же те тін ба та ре я типте с бір а гре га тқа жина лға н, па йда ла на ды.

Тұндырғыш цилиндр тәрізді бос а ппа ра тта рда га з қозға лысының жылда мдығының күрт а за юының нәтиже сінде , тоза ң бөлше кте рі са лма қ күші әсе ріме н түбіне қона ды. Қысымның көте рілуіме н тұта ндырғышта р га зда рдың тығыздығы және тұтқырлығы өсе ді, сондықта н, бөлше кте рдің тұну жылда мдығы төме нде йді. Тұндырғыш а ппа ра тта ғы қа тты бөлше кте рдің тұнуының оптима лды жа ғда йы болып, қысымның а за юы және те мпе ра тура ның көте рілуі са на ла ды.

Га зды тоза ңна н та за ла удың е ң тиімді әдісі эле ктрсүзгіште та за ла у болып са на ла ды. Ола рдың әсе рі га зды ионда ндыруға , яғни оның моле кула сының оң және те ріс ионда рға ыдыра уына , қа ра ма -қа рсы за рядта лға н эле ктродта рға қозға луына не гізде лге н. Эле ктродта р а ра сында поте нциа лда р а йырма шылығының бірне ше мың вольтке де йін өсуіме н ионда р ме н эле ктронда р кине тика лық эне ргияның күрт көте рілуінің нәтиже сінде , ола р ке зде ске н моле кула ла рды ионда рға ыдыра та ды да , га з толық ионда ла ды. Мұнда й жа ғда йда өткізгіш а йна ла сында га здың әлсіз жа рық шыға руы ба йқа ла ды. Эле ктродпе н бірде й бе лгіде гі ионда р ба сқа тұта ндырғыш, оң полюспе н қосылға н эле ктродқа жылжиды. Тоза ңда лға н га зда ғы те ріс ионда р жылжыға нда тоза ңға за рядын бе ріп, ола рды тұндырғыш эле ктродта рға ба ғытта йды. Ша ң бөлше гі өзінің за рядын тұндырғыш эле ктродқа бе ре ді және өзінің са лма ғының әсе ріне н шөге ді не ме се сілкуде н ла қтырыла ды. Эле ктрсүзгіште р жоға ры ке рне улі (40-70 кw) тұра қты эле ктр тогыме н істе йді. Тоза ңның тоқ өткізгіштігін көте ру және оның тұтынуын жа қса рту ма қса тында га зды ыңға йла йды. Түтік және пла стика тәрізді эле ктросүзгіште р ба р. Га здың була рда ғы та за ла ну дәре же сі 90-на н 98% де йін же те ді[12].

Ылға л га зта за ла у тоза ңда лға н га з а ғымының сұйықпе н (мине ра лды ма йы) тығыз конта кта болуына не гізде лге н. Мұнда қа тты бөлше кте р сұйықпе н ұста ла ды. Ылға лды га зта за ла уды жүргізу үшін скруббе рле р, ылға лды циклонда р, а йна лушы жуғышта р және т.б. қолда ныла ды.

Га зда рды ке птіру.Су буы көмірсуте кте рме н компле ксті қосылыста р-гидра тта р ( және т.б.) түзе ді. Көмірсуте к га зда рының гидра тты қа рға не ме се мұзға ұқса ға н а қ криста лда р, ола р құбырды біте п, компре ссордың қызме тін қиында та ды. Ола рдың та биғи га зда түзілуін, су буының сыба ға лы қысымын гидра ттың қа ныққа н буының қысымына н а за йту а рқылы, болдырма уға бола ды. Іс жүзінде та биғи га здың ылға лдылығы, оның шық нүкте сі, яғни, су буының осы те мпе ра тура да н төме нгі мәнінде конде нса цияла нуы (га здың шық түрінде бөлінуі) а рқылы а нықта йды.

Га зда рды ке птірудің бірне ше әдісте рі ба р. Ола р га з көле мінің үлке юінің дроссе ль эффе ктісіне , га з көлімінің үлке юінде гі сыртқы әсе рді па йда ла нуға , а нтифризді бүркуге , га зда н сұйық не ме се қа тты жұтқышта рме н ылға лды жұтқызуға және т.б. не гізде лге н. Га зда рды ке птірудің сұйық және қа тты жұтқышта рме н жүргізу әдісте рі е ң көп та ра ға н[15].

Көмірсуте кті га зда р сұйық жұтқышта рды қолда нып ке птіру а бсорбциялық проце ске жа та ды, яғни, су буы е ріткіште рме н жұтыла ды. А лға шқы ке зде отын га зын ке птіруге глице рин (1929ж.), ода н ке йін (1936ж.) осы ма қса тта е кіэтиле нгликоль және үш этиле нгликоль және хлорлы ка льций е рітіндісі қолда ныла ба ста ды.

Қа зіргі ке зде га з өңде у за уытта рында га зда рды те ре ң ке птіру це олитте рде қолда ну та пқа ндықта н, га здың е ң төме нгі шық нүкте сіне же ту үшін, ке птірудің қоса рла нға н әдісін қолда на ды – га зды ке птірудің бірінші са тысында а бсорбция, а л е кіншісінде – а дсорбция әдісіме н це олитте рді іске а сыра ды. Бұл га з а ғымына н суда н та за және га здың е ң төме нгі шық нүкте сіне же туге мүмкіндік бе ре ді.

Га зды ке птірудің а дсорбциялық әдісінің гликольме н жүргізуде н а ртықшылығы: те хнологиялық па ра ме трле р а лша қ болға нда е ң төме нгі шық нүкте сіне же тіп, оның де пре ссиясы жоға ры бола ды; те мпе ра тура ның же ке қысымның өзге руі ке птіру са па сына көп әсе р е тпе йді; проце сс қа ра па йым және се німді. Біра қ а дсорбциялық ке птіру әдісінің мына да й ке містікте рі ба р: жоға ры қуа тты қондырғыны іске қосу үшін көп ка пита лдық шығын шыға ру қа же т; проце сті іске а сыруға көп па йда ла ну шығыны қа же т; жоға ры тиімді және се німді проце сте р не гізгі те хнологиялық опе ра цияла ры үздіксіз а йна лымда жүре тін (а дсорбция, де сорбция, тоңа зыту) жоқ; а дсорбе нттің тиімділігі оның коррозия ингибиторме н, ме ха ника лық және ба сқа қоспа ла рме н ла ста нуының нәтиже сінде төме нде йді, бұл оны а уыстыруға тура ке ле ді.

Га зда р қоспа ла рын же ке компоне нтте рге не ме се те хника лық фра кцияла рға ода н әрі өңде у үшін бөлуде мына да й проце сте р қолда ныла ды: конде нса ция, компре ссия, а бсорбция, ре ктифика ция, а дсорбция. Га зфра кцияла у қондырғыла рында (ГФҚ) бұл проце сте рді әртүрлі құра мда біріктіре ді.

Ре ктифика ция – га з қоспа ла рын бөлудің соңғы са тыс болып са на ла ды. Оны өте та за же ке көмірсуте кте рін а лу үшін қолда на ды. Га зда р қоспа сын компоне нтте рге бөлу қиын болға ндықта н, жұмыс істе п тұрға н жүйе ле рінде ре ктифика цияла уға га зда н конде нса цияла у-компре ссияла у не ме се а бсорбцияла у әдісте ріме н бөлінге н сұйықтықты бе ре ді. Сұйытылға н га зда рды ре ктифика цияла удың мұна й фра кцияла рын ре ктифика цияла уме н са лыстырға нда ғы е ре кше лігі – қа йна у те мпе ра тура ла ры өте жа қын өнімде рді бөлу және өте жоға ры де ңге йлі та за та уа рлы өнімде р а лу қа же ттігі. Сұйытылға н га зда рды ре ктифика цияла уда колонна ла рда ғы қысым жоға ры болуыме н е ре кше ле не ді, се бе бі а ғын жа са у үшін ре ктифика цияла у колонна ла рының жоға рғы өнімде рін кәдімгі а уа ме н су тоңа зытқышта рында жа са нды тоңа зытуды қолда нба й-а қ конде нса цияла у қа же т.

Ре ктифика цияла у қондырғысының жүйе сі және әрбір компоне нтте рдің біріне н ке йін бірінің бөлінуі ба ста пқы қоспа құра мына , өнімде рдің қа же тті та за лығына және а лына тын фра кцияла р мөлше ріне ба йла нысты[14].

Қондырғыла рдың не гізгі ма қса тта ры: мұна йды а лға шқы а йда у, те рмиялық проце сте рде н және те рмиялық ка та литика лық проце сте рде н а лынға н га зда рды; ке птіру, та за ла у және бөлу үшін қолда на мыз.

⇐ Предыдущая 7 8 9 10 111213 14 15 16 Следующая ⇒