СОСЛАН ÆМÆ ГУЫМАГ ЛÆГ

СОСЛАН ÆМÆ ГУЫМАГ ЛÆГ

Нарты Сослан иубон цуаны ацыд. Иу ран иу тæрхъус амардта, æндæр ницæуыл сæмбæлди. Тæрхъусы бастыгъта, суæнгтæ йæ кодта, йæ игæртæ йын уæхстыл бакодта æмæ сæ сфизонæг кодта, йе ’ннæ уæнгтæ йын йæ цармы мидæг атыхта. Физонæг куы сфыхтис, уæд хуыцауæгас загъта. Уый куы загъта, уæд тæрхъус фестади æмæ алыгъди. Йæ къухтæ ныццагъта Сослан: «Ай хуызæн диссаг ма уыдзæни?! Тæрхъус амардтон, суæнгтæ йæ кодтон, йæ игæртæ йын сфизонæг кодтон, ныр уæлæ фæлидзы».

Тæрхъус æм фæстæмæ дзуры:

— Уый æппындæр диссаг нæу, диссæгтæ Гуымы ’фцæгæн æдде ис.

«Уымæй диссагдæр цы у, уый куы нæ фенон, уæд гæнæн нæй», — загъта Сослан йæхицæн æмæ сæхимæ ’рцыди, хæссынæн рæуæг, хæрынæн адджын, ахæм хæринæгтæ скæнын кодта йæхицæн фæндагмæ, сбадтис йæ бæхыл æмæ араст ис Гуымы бæстæм.

Ахызти Сослан авд æфцæгыл, æстæм æфцæг — Гуымы ’фцæг. Гуымы ’фцæгмæ куы схæццæ ис, уæд дзы ссардта саджы фæд. Саджы фæдыл цæуын байдыдта æмæ иу æрдузы баййæфта иу саг. Саг уыйбæрц рæсугъд уыди, æмæ йæ Сосланы цæст фехсын нæ уарзта. Йæхи-иу куы базмæлын кодта саг, уæд-иу йæ хъуын алы ’взагæй суасыди.

Сослан йæ фæдыл хъуызын байдыдта къуыппæй къуыпмæ, халæй халмæ; æхстбæрцмæ йæм бахæццæ ис. Гъа ныр фехсон, куыд загъта, афтæ фаты ’хситт фæцыд. Сослан фæкасти, æмæ дæлæ саг фæтулы. Сослан йæ хъæлæсы дзаг фæхъæр кодта:

— Чи куыдз, чи хæрæг, мæ саджы мын чи фехста?

Дзуапдæттæг ын нæй. Саджы тугвæдыл ныццыди коммæ. Кæсы, æмæ комы дынджыр мæсыджы йас лæг, саджы мард йæ разы.

— Мæ саджы мын ды амардтай? — дзуры лæгмæ Сослан.

— Ай-гъай, æз æй амардтон! — дзуапп ын радта уый дæр.

Сослан схъæл ныхæстыл схæцыди:

— Саг мæн уыди, æмæ мын æй цæмæн амардтай?

— Æмæ кæд дæу уыди, уæд æй цæуылнæ ’хстай? — загъта лæг. — Æз дæр цуанон, æмæ ды дæр. Бæстæй мæ бæстæ куы у Гуымы ком, уæд мыл цы хъæртæ кæныс?

— Æмæ ды кæцон дæ? — фæрсы йæ Сослан.

— Æз дæн Гуымаг лæг. Ды та чи дæ, кæцон дæ?

— Æз дæн Нæртон лæг, Сослан!

— Нæртон лæг, — загъта Гуымаг лæг, — уæдæ нын саг хуыцау иумæ радта, рацу æмæ йæ бастигъæм.

Уæд сæ дыууæ дæр æрсабыр сты. Саг бастыгътой. Йæ кард дæтты Гуымаг лæг Сосланмæ æмæ йын зæгъы:

— Байуар, Нæртон лæг, куыд фæуарыс, афтæ.

— Саг маргæ ды акодтай, — загъта Сослан, — æмæ йæ уаргæ дæр ды бакæн.

Уæд Гуымаг лæг саджы мард æртæ хайы скодта. Сослан æм кæсы æмæ йæхинымæры зæгъы: «Иу хай дзы мæн уыдзæни, дыккаг — йæхи, фæлæ ’ртыккаг хай дæр, æвæццæгæн, йæхицæн исы, æмæ уæд мæ мæлæт хуыздæр уыдзæни, уый исты куы ахæсса мæнæй уæлдай!»

Хæйттæгонд куы фæци Гуымаг лæг, уæд дзуры Сосланмæ:

— Нæртон лæг Сослан, хæйттæй дын бар!

— Нæ, мæ хур, саджы ды амардтай, — загъта Сослан, — æмæ раздæр ды хъуамæ сисай хай.

Гуымаг лæг æрæвнæлдта, иу хай систа æмæ загъта:

— Сослан, ай дын дæхи хай.

Дыккаг хай систа æмæ та загъта:

— Ды куыд дардбæстаг, афтæ дын ай мæ кæрдих. Æртыккаг хай та — мæхи.

Стæй физонджытæ скодтой æмæ сæхи хорз федтой.

Хæрд куы фесты, уæд бафснайдтой сæ хæйттæ æмæ цæуынæввонг сысты. Сослан Гуымаг лæгæн йæ зæрдæмæ фæцыди, æмæ загъта Сосланæн:

— Нæртон лæг, ай дын кæнæ мæ кард, кæнæ мæ бæх, кæнæ мæ сагъадахъ, бар дæ ис, лæвар дын кæнын, æмæ йæ мæ номыл фæхæсс Нарты бæстæм.

Сослан ницы бакуымдта, арфæ ракодта Гуымаг лæгæн. Уæд кæрæдзимæ сæ къухтæ радтой, хæрзбон загътой æмæ сæ бæхтыл сбадтысты. Ацыдысты, Гуымаг лæг — Гуымы ’рдæм, Сослан — Нарты ’рдæм.

Иудзæвгар куы ауад Сослан, уæд йæхимидæг ахъуыды кодта æмæ загъта: «Ай куыд æнамонд дæн — лæг мын лæвар куы кодта, уæд æй цæуылнæ бакуымдтон! Куыд зæгъдзынæн Нарты бæсты? Цæй, æмæ йæм фæстæмæ аздæхон!»

Йæ бæх фæстæмæ фездæхта, фæсуры Гуымаг лæджы æмæ йæм хъæр кæны:

— Фæлæуу-ма, Гуымаг лæг, ныхасæн мæ хъæуыс!

Гуымаг лæг дæр фæстæмæ фездæхта йæ бæх, æмæ та баиу сты саг кæм бастыгътой, уыцы ран.

— Цы кæныс, Нæртон лæг, — фæрсы йæ Гуымаг лæг, — цы ма дæ ферох ис?

— Мах ахæм адæм стæм, — загъта Сослан, — æмæ нын кад æмæ радæй лæвар куы чындæуа, уæд æй нæ фæкомæм, стæй нæм уый фæстæ фæсмон æрцæуы.

— Уæдæ мах та ахæм адæм стæм, æмæ кад æмæ радæй лæвар куы фæкæнæм æмæ нын æй куы нæ фæисынц, уæд æй уый фæстæ нал фæдæттæм.

Дыууæ лæгæн дзырд дзырды фæдыл ацыди æмæ сын хылмæ асайдта. Разæй фæхæцыдысты фæттæй — ничи сæ никæмæн ницы кодта. Стæй Сослан йæ цирхъ фелвæста, Гуымаг лæг-ч-йæ кард, æмæ райдыдтой цæфтæ кæнын кæрæдзийы. Æстдæс цæфы сæ иу фæкодта, æстдæс цæфы се ’ннæ.

Куы бафæлладысты æмæ сæ бон куынæуал уыди, уæд сæ иу фæндагæн иуырдæм ахаудис, иннæ — иннæрдæм. Бон дæр æризæр ис, сæ улæфт дæр æрцыди, æмæ загътой: «Ацæуæм уал нæ хæдзæрттæм, нæ цæфтæ уал сдзæбæх кæнæм æмæ та афæдзы бонмæ ацы ранмæ æрцæуæм». Уым уыди стыр бæлæстæ, æмæ уыцы бæлæсты снысан кодтой. Стæй сæ бæхтыл сбадтысты тыхæмхасæнтæй æмæ фæйнæрдæм ацыдысты: Сослан Нарты бæстæм ацыди, Гуымаг лæг та Гуыммæ афардæг ис.

Хъæдгоммæгæсджытæ баххуырстой сæхицæн, æмæ сæ дыууæ дæр сдзæбæх сты. Сæ афæдзы бонмæ та сæ дыууæ дæр уыцы ранмæ ’рцыдысты. Сослан Гуымаг лæджы куы ауыдта, уæд æй фатæй æхсын байдыдта. Гуымаг лæг æм бацыд æмæ йæм дзуры:

— Бын бауай, Нæртон лæг! Кæрæдзийæ туг куы нæ дарæм, уæд цæуыл марæм кæрæдзийы?

Сæ гæрзтæ аппæрстой фæйнæрдæм æмæ кæрæдзийы къухтыл ныххæцыдысты, кæрæдзийы ’фцджытыл ныттыхстысты.

— Иухаттæн бафидыдтам, уæд хъуамæ мæ хæдзар фенай, — загъта Гуымаг лæг Сосланæн.

Бæхтыл сбадтысты æмæ араст сты Гуымы хъæумæ. Хорз æй суазæг кодта Гуымаг лæг Сосланы — иннабонæй-иннабонмæ йæ йæ фынгæй сыстын не суагъта.

Иннабон куы ’рцыди, уæд Сослан сфæнд кодта цæуын сæхимæ. Гуымаг лæг ын балæвар кодта йæ сагъадахъ; ноджы йын балæвар кодта саджы царм. Уыцы царм та ахæм уыди, æмæ хъисæн хъуытаз æмæ æрдуйæн мырмыраг, æмæ-иу æй куы фезмæлын кодтаис, уæд-иу алы ’взагæй суасыди.

Сослан дæр йемæ рахуыдта Гуымаг лæджы. Æрцыдысты Нарты бæстæм, æмæ йæ тынг хорз суазæг кодта Сослан дæр. Иннабонæй-иннабонмæ йæ уый дæр фæхыгъта. Иннабон куы ’рцыди, уæд Гуымаг лæг дæр цæуынвæнд скодта сæхимæ. Сослан дæр ын лæвæрттæ куыд нæ ракодтаид! Балæвар ын кодта йæ бæх дæр.

Уыцы бонæй фæстæмæ æрдхорд æфсымæртæй баззадысты Сослан æмæ Гуымаг лæг.

⇐ Предыдущая 13 14 15 16 171819 20 21 22 Следующая ⇒