Әбу Ханифа өз заманының ең білгір ғалымы

Хафыз ә с-Самғ ани «ә л-Ә нсаб» атты ең бегінде Ә бу Ханифа жайлы былай дейді: «Ә бу Ханифа ө мірін ілім жолына арнады. Сол жолда ө згелер бағ ындыра алмағ ан биіктерді бағ ындырды. Ол Аббаси халифасы Мансұ рдың алдына кіргенде, Иса ибн Муса Мансұ рғ а оны мең зеп: «Мынау осы кү нгі жержү зінің ең ү лкен ғ алымы» дейді» [3, 15].

Хафыз ә л-Миззи «Тә һ зибуль-Кә мә л» атты ең бегінде Мә кки ибн Ибраһ имнің Ә бу Ханифа туралы: «Ә бу Ханифа ө з заманының ең білгір ғ алымы еді» деген сө зін келтіреді [4, 10/451].

Қ азылардың қ азысы Ә бу Юсуф: «Хадистің тә псірін Ә бу Ханифадан жақ сы білетін ғ алым кө рмедім» дей келе, Язид ибн Һ арунның: «Мың ғ а жуық ғ алыммен жолығ ып, олардың кө бінен ілім жаздым. Солардың ішінде бесеуінен асқ ан фақ иһ, бесеуінен асқ ан тақ уа, бесеуінен асқ ан ғ алым кісі кө рмедім. Солардың алғ ашқ ысы Ә бу Ханифа» деген сө зін риуаят етеді [3, 15].

Хатиб Бағ дади Ахмад ибн Мұ хаммад ә л-Бә лхиден Шә ддә д ибн ә л-Хакимнің: «Ә бу Ханифадан асқ ан білгір ғ алым кө рмедім» деген сө зін жеткізеді [3, 15].

Абдулла ибн Мубарак Хасан ибн Амараның Ә бу Ханифаның тізелерінен ұ стап тұ рып: «Алланың атымен ант етейін, фиқ һ ты сенен артық білетін жә не сенен артық қ ысқ а да нұ сқ а жауап қ айыратын ғ алымды кө рмедім. Талассыз сен фақ иһ тардың мырзасысың. Сен туралы айтылғ ан қ ауесеттердің барлығ ы кө реалмаушылық тан айтылғ ан сө здер» деп айтып тұ рғ анын кө рдім дейді [3, 15-16].

Хатиб Бағ дади Мұ хаммед ибн Сағ д ә л-Катибтен Абдулла ибн Дауыт ә л-Хурайбидің: «Намазда Ә бу Ханифағ а дұ ғ а ету ә рбір мұ сылманның борышы. Себебі, ол сү ннет пен фиқ һ ті мең геріп, оларғ а тү сіндірді» деген сө зін жеткізеді. Мұ ны имам Суюти де «Табюдус-Сахифа» атты ең бегінде айтып ө теді [3, 16].

Имам Ә бу Жағ фар ә ш-Шайзамари Ибраһ им ибн Икрима ә л-Махзумидің: «Ә бу Ханифадан асқ ан тақ уа, одан асқ ан білгір ғ алым кө рмедім дегенін жеткізеді [3, 16].

Абдулла ибн Мубарак былай дейді: «Куфа халқ ынан: «Ең білгір ғ алымдарың кім? » деп сұ радым. Барлығ ы жаппай: «Ә бу Ханифа» деп жауап берді [2, 310].

Раух ибн Убада былай дейді: «һ. 150-ші жылы Ибн ә л-Жаррахтың қ асында тұ рғ анымда Ә бу Ханифаның ө лім хабары келді. Сонда ол Ә бу Ханифағ а Алладан рақ ым тілеп, «ілім кетті десең ші» деп кү рсінді» [3, 17].

Міне бұ лар - Ә бу Ханифаның кө зін кө рген, онымен замандас болғ ан мә шһ ү р ғ алымдардың оның ілімі туралы айтқ ан сө здері. Олар ғ алымның ө з заманының ең білгір ғ алымы болғ анын мойындағ ан ә рі осындай ыстық лебізді сө здерімен куә лік еткен.

Ә бу Ханифа ө мір сү рген кезең де ілім дегенде ойғ а тек Қ ұ ран мен хадис ілімі ғ ана оралатын. Себебі, ол кезең де Ислам ілімдері бү гінгідей ә ртү рлі салаларғ а ә лі бө лінбеген-тұ ғ ын. Хафыз ә з-Зә һ ә бидің: «Логика, Жә дә л сынды ілімдер сахаба мен табиғ иннің, Аузағ и, Сә ури, Мә лик жә не Ә бу Ханифаның ү йренген ілімдері болмағ ан. Олардың ілімдері Қ ұ ран мен хадис ілімдері болғ ан» деген сө зі осының айғ ағ ы [5, 1/192]. Сол уақ ытта Қ ұ ран мен хадисті ең жақ сы білген ғ алым ең білгір ғ алым болып табылды. Олай болса, замандастарының Имам жайлы жоғ арыда келтірілген «ең білгір ғ алым» деген сө здерін «Қ ұ ран мен хадисті ең жақ сы білген ғ алым» ретінде тү сінген дұ рысырақ болады. Осығ ан байланысты, Ә бу Ханифаны хадис ілімін терең мең герген ү лкен ғ алымдардың бірі деп айту артық айтқ андық емес.

⇐ Предыдущая 123 4 Следующая ⇒