İkinci hissə

Marksizmə kö nü l vermiş biri mü zakirə yə baş lamaq istə di. " Kamil İ nsan" dü ş ü ncə sini rə dd etmə k ü ç ü n də ridə n-qabı ğ dan ç ı xı rdı. Mə n iç imdə n onun rə ftarı na gü lə rkə n, mə zlum rə hbə rinin halı na da (Karl
Marks) acı dı m.
Ç ü nki bir rə hbə r ü ç ü n fanatik və ağ ı lsı z bir mü riddə nn daha tə hlü kə li, ü zü cü və silahlı dü ş mə n yoxdur.

" Ö zə dö nü ş "

***

Quranı yox edə bilmə yiblə r, lakin bağ layı blar.
" Kitab" ı " tə bə rrü k edici ə ş ya" halı na gə tiriblə r.
Onu yenidə n " kitab" edə k, " ç ox oxunan Kitab"!
Necə ki, " Quran", " ç ox oxunan kitab" demə kdir.

" Hə cc"

***

Quran, xü susi bir mə bə din, kilsə nin, mehrabı n, mollanı n inhisarı nda deyil, hə r kə sin iradə si və ixtiyarı ndadı r, hə r kə sin ç ata bilə cə yi yerdə dir. Hə r ailə nin, ə n azı ndan bir nü sxə si varı dı r. Quran hə r kə sin oxuyub araş dı rdı ğ ı bir kitabdı r. İ slamda tə hsil və tə dris, digə r dinlə rin ə ksinə ruhaniyyə t inhisarı nda olmayı b.

" Dinlə r tarixi"

***

Insanlı ğ a xas biliyi xalqa kim verə bilə r?
Bir xalqı n qə mli, susqun, qə biristanlı ğ a ç evrilmiş vü cuduna bu ruhu ü flə yə cə k hansı İ srafildir?
Ş ü bhə siz ziyalı!
İ slamdakı " Xatə miyyə t" (sonunculuq) anlayı ş ı ndan mə n bu mə nanı ç ı xarı ş edirə m:
Son peyğ ə mbə r Mə hə mmə də (s) qə də r peyğ ə mbə rlə rin yü klə ndiyi və xalqlara ç atdı rdı ğ ı mesajı, bundan sonra davam etdirə cə k və bu yü klə yü klə nə cə k ş ə xs ziyalı lardı r!

" Xidmə t və islah"

***

Ziyalı, heç bir tə hsili olmasa belə, anlayı ş ı və ş ü uru ç ox yü ksə k olan ş ə xsə deyilir.

" Nə etmə li? "

***

Bizim tə hsillilə rimiz, xü susilə də xaricdə n gə lə n tə lə bə lə rimiz " Mə n nə hə diyyə gə tirdim, xalq nə deyə cə k? " dü ş ü ncə sində olmamalı dı rlar. Ə ksinə " Də rdə də rman olacaq ə n yaxş ı hansı hə diyyə ni gö tü rmə liyik ki, xalqa da bir faydası olsun? " deyə dü ş ü nmə lidirlə r. "

***

İ mperializmin ovlayacağ ı insanları, yə ni'' ö z fə rmanı '' na itaə tkar və istehlakç ı etmə k istə diyi insanları necə ''assimilyasiya'' etdiyini və Asiya ilə Afrika ö lkə lə rində ziyalı hazı rlama ü slubunun necə mü ə mma olması nı bilmə k lazı mdı r.

***

Quran Tö vratı n ictimailiyinə və İ ncilin ruhaniyyə tinə malikdir. Mə hə mmə d (s) eyni zamanda hə m azadlı ğ ı n mü cahid Musası hə m də ruhun və eş qin İ sası dı r. Mə dinə, silahı n və gü cü n Bizansı, fə lsə fə nin və dü ş ü ncə nin Atinası dı r. Mə scid, hə m ibadə t kilsə si, hə m ş ura, hə m də elm akademiyası dı r. Ə lİ, eyni zamanda bir iş ç i, siyasi bir lider, hə rbi bir qə hrə man, tə qva sahibi bir arif və nə hayə t gö zə l sö zlü bir natiq, mü drik bir mü tə fə kkirdir; ə ziyyə t, sə bir, sü kut və sevgi adamı dı r.

" Biz və İ qbal"

***

Allahı n elç isi belə buyurdu: " Lə nə t olsun qı zı la, lə nə t olsun gü mü ş ə. "
Bu sö zlə r sizə necə ağ ı r gə ldisə, Peyğ ə mbə rin dostları na da ç ə tin gə ldi və bir-birlə rində n soruş dular: " Bə s nə yı ğ aq? "
Sevgili Peyğ ə mbə r cavab verdi: " Dua edə cə k bir dil, ş ü kr edə cə k bir kö nü l və imanda sizə kö mə kç i olacaq hə yat yoldaş ı "

" Ə buzə r"

***

20- ci ə srin filosofları kimlə rdir? Haydigger, Yaspers, Sartr, Markuz, Aleksis Karl. Bunlar iyirminci ə srin mə hş ur filosofları dı r.
Onları n fə lsə fə lə rinin və fə lsə fi mə ktə blə rinin kö kü ndə duran ə n ə sas mə sə lə insan adlı mü ə mmanı n kə ş fidir.
Nə ü ç ü n 20- ci ə srdə ö tə n ə srlə rin ə ksinə olaraq ə n hə ssas mə sə lə insan hə qiqə tinin aş karlanması, və sf olunması dı r? Və nə ü ç ü n 20- ci ə srin ə n bö yü k sirri və mü ə mması insanı n ö zü nü n tanı nmaması dı r? Nə ü ç ü n Haydigger və Sartı r ekzistensializimi, ə sasə n insanı n hə qiqi mə nası nı n və sfi ə sası nda qurulub; nə ü ç ü n Aleksis Karl bü tü n iş ini insanı n tanı nması və insanş ü naslı q adlı elmin hazı rlanması na sə rf edir və onun ə n bö yü k ə sə rinin adı " insan, bu mü ə mma" adlanı r. İ nsan, bu " mü ə mma", bu " tanı nmamı ş "; burası ç ox dü ş ü ndü rü cü dü r ki, Aleksis Karl kimi bir ş ə xs, fiziologiya və damarları n peyvə ndində nobel mü kafatı almı ş bir ş ə xs, dü nyada ilk də fə olaraq Rockefellə r mü ə ssisə sində insanş ü naslı q fakü ltə sini yaradan, insan elmini tə yin edə n bir ş ə xsin bü tü n elmi və fə lsə fi araş dı rmaları nı n nə ticə si bu baş lı q altı nda yazı lı r; " İ nsan! Tanı nmaz varlı q!!! "

" Mü asir insanı n ehtiyacları "

***

Hə zrə t Ə Lİ, Ə li Ş ə riə tinin diliylə:
-Ə li, ə fsanə lə rə bə nzə r bir hə qiqə t!
-Ə Lİ, bir insan forması nda zahir olmuş ə n aş kar hə qiqə t və ə n mü tə rə qqi mə ktə bdir.
-Biz hə miş ə qə lə bə ni qə lə bə də gö rü rdü k, lakin Ə li (ə ) bizə mə ğ lubiyyə tdə qə lə bə ni ö yrə tdi.
-Kə lmə lə rlə Ə lidə n danı ş maq olarmı?! Ə lidə n nə lə r danı ş dı ğ ı nı eş itmə k ü ç ü n " sü kuta" qulaq asmaq lazı mdı r. O Ə liyə ə n yaxı n olub!
-Hə zrə t Ə linin ə n mə nalı cü mlə si:
Ə linin ə n bö yü k sö zü iyirmi illik sü kutudur.

-Ə linin ağ rı sı iki cü rdü r: İ bn Mü lcə min zə rbə siylə baş ı nı n yarı lması ndan olan ağ rı. Digə r ağ rı onu sö nü k gecə lə rdə, tə nha, Mə dinə nin ə trafı ndakı xurmalı qlara aparı b, ah-nalə etdirə n ağ rı dı r. Biz yalnı z İ bn Mü lcə min zə rbə sində n yaranmı ş ağ rı ya ağ layı rı q. Lakin Ə linin ağ rı sı bu deyil. Belə ə zə mə tli ruhu ah-nalə yə salan tə nhalı qdı r ki, biz onu tanı mı rı q.
Gə rə k bu ağ rı nı tanı yaq, o ağ rı nı yox, ç ü nki Ə li qı lı nc ağ rı sı nı hiss etmir.
Və biz Ə linin ağ rı sı nı!

***

Peyğ ə mbə r dü nyadan kö ç ə nə qə də r bir gü n belə iki nö v yemə klə qarı nı nı doyurmadı. Xurma tapdı ğ ı gü n, ç ö rə k tapa bilmirdi. Peyğ ə mbə rin ailə si heç bir zaman ü ç gü n ü st-ü stə sə hə r və axş am arpa ç ö rə yinə belə doymadı. Bə zə n aylarla Peyğ ə mbə rin evində yemə k biş irmə k ü ç ü n od qalanmı rdı.
Allah Elç isi belə buyururdu:
-İ nsanoğ lu mə də sində n daha pis bir qab doldurmamı ş dı r. İ nsana ə lində ki yemə k yetə r.
-Ç ox yemə kdə n qaç ı n. Ç ü nki namazda sizi tə nbə llə ş dirə r, bə də ninizi mə hv edə r və pis xə stə liklə rə dü ç ar edə r.

" Ə buzə r"

***

İ slamı n Rə bbi, yalnı z bir inasnı Ö z xü susi evində, Kə bə də də fn ü ç ü n seç miş dir. Kimdi O?
Bir qadı n, bir kö lə, Hacə r!
...
Bə li, bu mə ktə bdə belə inqilablar reallaş ı r.
Bu dində qadı nlar belə azadlaş ı r.

" Qadı n"

***

Hə r bir insan ö zü nü n varlı ğ ı nı ə trafa bə yan etmə k ü ç ü n daima diqqə t mə rkə zində qalmaq istə yir, bu ç ox normal bir dü ş ü ncə dir, hə tta uş aqlar belə onlara diqqə t və qayğ ı gö stə rilmə yə ndə ağ layı r, qı ş qı rı r ə n son halda haranı sa bulayı r, nə yisə sı ndı rı rlar. Ç ü nki ə lində n baş qa bir iş gə lmir, varlı ğ ı nı gö stə rmə k ü ç ü n ə lində n baş qa bir ş ey gə lmir. Ə gə r bir qadı nı n vü cud gö zə lliyində n baş qa heç nə yi yoxdursa, ə n son halda varlı ğ ı nı bə də nini gö stə rmə klə isbat etmə yə ç alı ş acaq. Ona gö rə də qadı nlar maariflə nmə li, tə hsil almalı və ö zlə rininin varlı qları nı isbat etmə k ü ç ü n yeni bacarı qları nı kə ş f etmə lidirlə r. Dü ş ü ncə gö zə lliyi olan qadı n bə də n gö zə lliyini nü mayiş etdirmə yə ç alı ş mı r.

***

Bir də Arxeologiya elmi var, amma bizdə daha ç ox arxaik(kö hnə lmiş ) sö zlə rin araş dı rı lması " elmi" var. Ziya Gö kalp adlı birisi deyirdi ki, " Bü tü n mə də niyyə tlə r Aralı q də nizi ə trafı ndakı Tü rk irqində n doğ ulmuş dur, bü tü n insanlı ğ ı n dillə ri Tü rk dilində n yaranı b". Fars filoloqları da " Ə rə bin dili yoxdur, farslar onlara danı ş maq ö yrə tdilə r" deyirdilə r. Bu da bizim " alim" lə rimiz(! ) Belə cə ö zlə rini və kö klə rini sö z oyunu ilə tanı mağ a ç alı ş ı rdı lar.

" Dinlə r tarixi"

***

Onlar fı rı ldaqç ı Freydin ideyaları nı az qala din sə viyyə sində tə qdim edirlə r. Bu gü n " izm" lə rə bir " izm" də qoş ulub - Freydizm! Nə ticə bu oyunları n ilk qurbanları qadı nlar oldu...

***

Elə bir dö vrdə yaş ayı rı q ki, fikirlə r ş ikə st, ş ə xsiyyə tlə r satı lmı ş, və falı lar tə nha, ə xlaqlı lar guş ə niş in, cavanlar ya mə yus, ya satı lmı ş, ya da azğ ı n, keç miş də kilə r, keç miş bö yü klə r ya ş ə hid, ya da satı lmı ş lar. Elə bir ə srdir ki, artı q kü tlə lə r arası nda heç bir avaz, heç bir sə s yü ksə lmir, qə lə mlə r qı rı lı b, dillə r kə silib, dodaqlar tikilib və bü tü n hə qiqə t qalaları sadiq ardı cı lları nı n baş ı na uç urulub.

***

Mə n ö z dinimi, ö z ə də biyyatı mı, ö z duyğ uları mı, kə də r və iztirabları mı, də rdlə rimi və ehtiyacları mı dü ş ü ndü yü m zaman, gerç ə kdə ö zü mü dü ş ü nü rə m. Mə nim fə rdi deyil, ictimai və tarixi ö zü m bu mə də niyyə tin doğ ulub ortaya ç ı xdı ğ ı qaynaqdı r. Bu sə bə bdə n mə də niyyə t mə nim cə miyyə timin, tarixin varlı ğ ı olan quruluş un tə cə llisidir, ə ks olunması dı r; lakin xü susi ş ə rtlə ri olan ö zü nə xas tarixi dö vrdə iş tirak edə n, fə rqli mə nş ə yi olan, maddi, iqtisadi və ictimai quruluş un meydana gə tirdiyi xü susi də rdlə rə, dü ş ü ncə lə rə, anlayı ş və meyllə rə alı ş mı ş bir cə miyyə tdə bir sı ra saxta taktikalar, o cə miyyə tin mə də niyyə tini zehnində n silir. Sonra baş qa bir zamana və tarixi dö vrə, baş qa bir iqtisadi sistemə, baş qa sosial və siyasi bağ lara aid olan mə də niyyə ti mə nim mə də niyyə timin yerinə yerlə ş dirir. Artı q mə n ö zü mü dü ş ü nmə k istə diyim zaman, baş qa bir cə miyyə tin mə də niyyə tini ö z mə də niyyə tim olaraq dü ş ü nü rə m, o zaman ö zü mə aid olmayan də rdlə rə hə msö hbə t oluram. Mə nim mə də ni, fə lsə fi və ictimai hə qiqə timlə uyğ unlaş mayan problemlə rdə n ö tə ri fə ryad edirə m. Nə ticə də o cə miyyə tə və o cə miyyə tin sosial, iqtisadi, siyasi və tarixi ş ə rtlə rinə aid olan, lakin mə nə aid olmayan ideallar və iztirablarla qarş ı laş ı ram. O də rdlə ri, iztirab və idealları ö z də rd, iztirab və idealları m olaraq gö rmə yə baş layı ram.

" Ö zü olmayan insan"

***

Ə li baş qa bir Mə hə mmə ddir. Qə ribə dir, Mə hə mmə di Ə linin siması nda daha aş kar gö rmə k olur!
Qı lı ncı ndan ö lü m, dilində n ş er yağ ı r.
Hə m biliyin gö zə lliyini, hə m də Allahı n gö zə lliyini tanı yı r;
Hə m dü ş ü ncə yü ksə liş lə rini, hə m sevgi dö yü ntü lə rini...
Dö yü ş də qə zə blə dü ş mə ni qana bü rü yü r,
mehrab xə lvə tində sü kuta qə rq olur.
Dantenin Virgili, Firdosinin Rü stə mi, Mö vlanə nin Ş ə msidir və...

Nə deyirə m?!
Sö zlə rlə Ə lidə n danı ş maq olarmı?! Onun nə dediyini eş itmə k ü ç ü n sü kuta qulaq asmaq lazı mdı r. O, Ə liyə daha yaxı n olub!

" İ slamş ü naslı q"

***

Daim qorxum bu olub ki, bu qı sa və uca hə yat fü rsə tində , xoş bə xtlik, aramlı q və lə zzə ti ə zə mə t, ü syan və tə fə kkü r ilə də yiş mə kdə zə rrə qə də r tə rə ddü d edə n kimlə risə bir an belə mə dh etmiş olum!

***

Hə miş ə gecdir, hə miş ə nə zə rə almaq lazı mdı r ki, fü rsə t yoxdur və bu gü n deyilə bilə cə k sö zü, bu gü n gö rü lə bilə cə k iş i heç zaman sabaha saxlamaq olmaz, ç ü nki hə miş ə gecdir. " Hə lə tezdir" deyə n mə slə hə tpə rə st ş ə xslə rdə n fə rqli olaraq mə n deyirə m ki, hə miş ə gecdir. Bu gü n gö rmə k istə diyimiz hə r bir iş, azı ndan yü z illə r ö ncə gö rmə li olduğ umuz iş dir. Buna gö rə də hə r nə iş olur olsun, gecikib...

***

Palç ı qdan (Quranda insanı n palç ı qdan yaranması deyilir) Allaha qə də r uzanan yol " mə zhə b" (burada mə zhə b din mə nası ndadı r) adlanı r. Burada mə zhə bin yol olması aydı ndı r. Mə zhə b hə də f deyil, yoldur, vasitə dir. Dini cə miyyə tdə gö rü nə n bü tü n bə dbə xtliklə rin sə bə bi budur ki, mə zhə bin ruhu və cə hə ti də yiş ib və nə ticə də onun rolu da də yiş ilib. Bu ona gö rə dir ki, mə zhə bi mə qsə d ediblə r. (Ə li Ş ə riə ti, " İ slamş ü naslı q. "

***

Nə qə də r ki, din pulla qidalanı r,
ş ü bhə siz, pulun xidmə tində olacaq,
xalqı n xidmə tində yox!

Ə li Ş ə riə ti

***

... Ç ü nki quldurlar ü ç ü n belə bir adə t qoymaq istə mirdi ki, siyasə tə xatir insanları n azadlı qları nı tapdası nlar.

O (hz. Ə li) bö yü k ö lkə lə rə hö kmranlı q edə n bir hakim idi. Amma siyası mə hbusu yox idi. Hə tta bir də nə də olsun belə siyasi mə hbus və siyasi qə tl olmadı. Onun rejimində ixtiş aş yaratmı ş nü fuzlu və tə hlü kə li iki gü clü ş ə xsiyyə t, Tə lhə və Zü beyr, yanı na gə lib onun hö kmranlı q etdiyi ə razidə n ç ı xmaq istə diklə rini dedikdə, bö yü k bir ixtiş aş yaratmaq ü ç ü n getdiklə rini bildiyi halda buna icazə verdi. Ç ü nki quldurlar ü ç ü n belə bir adə t qoymaq istə mirdi ki, siyasə tə xatir insanları n azadlı qları nı tapdası nlar.

" Ö zü nü inqilabç ı yetiş dirmə "

***

Modernizmə vurğ un bir qı za Zeynə bi (s. ə ) ideal gö stə rmə yin faydası nə dir? Artı q onun ü ç ü n televiziyada gö rdü yü manikenlə r, aktrisalar bü tə ç evrilmiş dir. Bu bü tü sı ndı rmadan qadı nı n diqqə tini dini də yə rlə rə yö nə ltmə k qeyri-mü mkü ndü r. O, artı q qurbandı r!
Bü tü necə sı ndı rmalı? Qadı n ü ç ü n mü qayisə imkanı yaradı lmalı dı r. Onun tə sə vvü rü ndə hə qiqi Fatimə (s. ə ) ç ö hrə si canlandı rı larsa, bü tlə r onun ü ç ü n cı lı z və iyrə nc gö rü nə r.

***

İ slamı n tə bliğ metodu mə ntiqi və tə dricidir. Bə li, mü sə lmanlarda elə bir hazı rlı q olub ki, Allah-tə ala ə mr edib: “Ş ə rabı, qumarı … tə rk edin! ”. Bu ə mrin nə ticə si nə oldu? Mə dinə nin bü tü n kü ç ə lə rində insanlar ş ə rab kü plə rini dağ ı dı rdı lar! Polissiz, ordusuz! Yalnı z Allahı n ə mri ilə!
Bə s biz necə tə bliğ edirik? Də rində n dü ş ü nmə də n, niyə sini bilmə də n “Haram, kafir” -deyə bağ ı rı rı q. Bu metodla yalnı z gerilə mə k olar, necə ki, gerilə yirik! Bizim mə ntiqsiz tə bliğ imizə qə zə blə cavab verilir, hə tta “Ə l ç ə k, bə li, mə n kafirə m! ” deyə nlə r tapı lı r. Demə k, hə qiqə ti ç atdı ra bilmə yə n kə s yerində oturmalı, və ziyyə ti gə rginlə ş dirmə mə lidir!

***

Bu gü n geyim seç ə n qı z nə yə ə saslanı r? İ ki amil nə zə rə ç arpı r: ya ananı n geyimi, mü hit ə sas gö tü rü lü r, ya da dü ş ü ncə tə rzi. Birinci amil etibarsı z və mü və qqə tidir. Tə qlidç ilik nə vaxtsa ö lü mə mə hkumdur! Bu insanlar mü hit də yiş ə n kimi də yiş irlə r.
Amma ikinci amilə ə saslananlar hicaba ö z etiqadları nı n simvolu kimi baxı rlar. Onlar dü ş ü nü rlə r ki, dü nyanı n bü tü n xalqları nı n, bü tü n ü mmə tlə rin geyimi varvə bizim də geyimimiz olmalı dı r.
Diqqə t edin, hicablı qadı n bir qə də r tə hsil aldı qdan sonra, bir neç ə ö lkə yə sə fə rə ç ı xdı qdan sonra hicabsı z mü hitlə rin tə siri altı nda, ya da ö zü nü ziyalı saydı ğ ı ü ç ü n hicabı nı atı r.
Amma bir agah tə bə qə də mö vcuddur ki, hicaba qayı dı r. Bu nə sil sanki ö z hicabı ilə Avropa modernizminə mesaj gö ndə rir: “50 il bizi aldatdı n, yetə r! Mə n ö z libası mla sə nə “yox! ” deyib, planları na “Fatihə ” oxuyuram! ”. Bu sayaq dü ş ü ncə ilə hicabı hifz edə nlə ri digə r hicablı lardan fə rqlə ndirmə k lazı mdı r! Hicabı dü ş ü ncə li ş ə kildə seç ə n kə s, artı q ciddi bir mə ktə bin nü mayə ndə sidir. Bu hicab ç ox də yə rli və mö htə rə mdir. Belə qadı nlar heç vaxt ö z hicabı ndan utanmı r, ə ksinə, ə n bayağ ı mü hitlə rdə də ö zü nü ü stü n bilir.

***

Siz uş ağ ı nı za “hicab ö rt” demə yin, onun dü ş ü ncə tə rzini elə də yiş in ki, ö zü hicab bağ lası n. Siz ö vladı nı zla ilahi hə qiqə tlə r arası nda sevgi kö rpü sü yaradı n, o, ö zü namaza duracaq!

***

Ə linin ağ rı sı iki cü rdü r: İ bn Mü lcə min zə rbə siylə baş ı nı n yarı lması ndan olan ağ rı. Digə r ağ rı onu sö nü k gecə lə rdə, tə nha, Mə dinə nin ə trafı ndakı xurmalı qlara aparı b, ah-nalə etdirə n ağ rı dı r. Biz yalnı z İ bn Mü lcə min zə rbə sində n yaranmı ş ağ rı ya ağ layı rı q. Lakin Ə linin ağ rı sı bu deyil. Belə ə zə mə tli ruhu ah-nalə yə salan tə nhalı qdı r ki, biz onu tanı mı rı q.
Gə rə k bu ağ rı nı tanı yaq, o ağ rı nı yox, ç ü nki Ə li qı lı nc ağ rı sı nı hiss etmir.
Və biz Ə linin ağ rı sı nı!

***

" Quran! Sə ndə n xə calə tliyə m, sə ni ö lü m avazı etmiş ə m, hə r də fə kü ç ə mizdə avazı n ucalanda insanlar bir-birlə rində n soruş urlar: " Kim ö lü b? "
Necə də bö yü k cə halə tdir ki, Allahı n sə ni ö lü lə rimiz ü ç ü n nazil etdiyini dü ş ü nü rü k! "

***

Bizim İ smailimiz kim və ya nə? Bax, onu bilmirik. Bizi kor və kar
edə n nə dirsə, onu qurban etmə liyik.

" Hə cc"

***

Bə li, " oyanı ş, ö zə dö nü ş " duyğ uları sağ lam və doğ ru olan duyğ ulardı r; digə r duyğ uları mı z isə sə hv və ç ü rü k ola bilə r. Ç ü nki, tə lqin, tə qlid və tə bliğ at nə ticə sində vü cudumuza fə rqli ü nsü rlə r girmiş və fitrə timizi bulandı rmı ş dı r. Iç imizə, " ö zü mü z" yerinə bir " ö zgə " gə lib oturmuş dur.

" Biz və İ qbal"

***

Cə miyyə tin dü ş ü ncə sə viyyə si və baxı ş dairə si gerilə dikdə n sonra, artı q dindarı yla dinsizi, ziyalı sı yla, avamı və alimi ilə cahili arası nda fə rq qalmaz.

***

İ slam, bir millə ti aparı b yerinə yeni bir millə t gə tirə n tə k hadisə dir.

" Tə nhalı q sö hbə tlə ri"

***

Kimdir İ smailin? Ö zü n bilmə lisin, baş qaları nı n bilmə lə rinə gə rə k yox! Arvadı n ola bilə r, bacarı ğ ı n, iş in, cinsiyyə tin, gü cü n, rü tbə n, mə qamə n və s. ola bilə r. Hansı olduğ unu bilmirə m. Ə sas odur ki, sə nin ismailin İ smail İ brahimin yanı nda ə ziz olduğ u qə də r sə nə ə zizdir! İ smailin bə zı gö stə ricilə ri bunlardı r: Azadlı ğ ı nı sə ndə n alan və mə suliyyə tlə rini yerinə yetirmə yə mane olan olan hə r ş ey; sə ni ə ylə ndirə n gerç ə yi bilmə yinə və duymağ ı na mane olan, mə suliyyə t qə bul etmə kdə n daha ç ox sə ni ü zü r axtarmağ a ç ə kə n hə r ş ey; və yalnı zca qarş ı da də stə yini almaq ü ç ü n sə ni də stə klə yə n hə r kə sdir. Onu hə yatı nda axtarı b tapmalı san. Ə gə r Allah Taala’ya yaxı nlaş maq istə yirsə nsə, İ smailini Minada Qurban etmə lisə n. İ smail yerinə bir qoyun kə smə k qurbandı r, Lakin yalnı z qurban kə smə k ü ç ü n, bir qoyun qurban etmə k qə ssablı qdı r.

" Hə cc"

***

Elmdə sö ylə yə nə yox, sö zə baxmaq lazı mdı r.
Halbuki siyasə tdə ə vvə lcə sö ylə yə nə, sonra onun sö zü nə baxmaq lazı mdı r.

" Ö zə dö nü ş "

***

Avropalı ya bə nzə mə k istə yə n ö zü nü mə də ni hiss edir. Amma avropalı onu ə sla bu ad və ş ə kildə tanı mı r. Onu mə də ni və sivil deyil, ə ksinə " assimilyasiya" deyə adlandı rı r.
Ə li Ş ə riə ti,

“Ö zə dö nü ş ”

(Assimilyasiya: Bir xalqı n baş qa bir xalqı n dilini, adə tlə rinivə s. -ni qə bul etmə si nə ticə sində onun iç ə risində ə riyib getmə si)

***

Bizim də rdimiz,
Xalqı mı zı n cə halə ti və tə hsilsiz olması deyil.
Ziyalı ları mı zı n bilik və mə lumatları nı n yarı mç ı q olması dı r.
" Ö zü nə qayı dı ş "

***

Novruz Ş ə riə tinin diliylə

Novruzun uzun ə srlə r boyunca dü nyadakı bü tü n bayramlar qarş ı sı nda fexr etmə sinin sə bə bi, sü ni bir ictimai mü qavilə və ya yeridilmiş siyasi bir bayram olmaması dı r. Novruz dü nyanı n bayramı dı r; yerin, gö yü n və gü nə ş in sevinc gü nü dü r; ç iç ə k aç maları n coş ğ usu yeni doğ uş ları n hə yə canı dı r...

Novruz, insanları n ə lində n tutaraq onları , tavan və evlə rin yü ksə k divarları arası ndan tə biə tin azad və ucsuz-bucaqsı z ə tə klə rinə aparar. Baharla istilə nə n, gü nə ş lə iş ı qlanan, yaradı lı ş hə yə canı yla titrə yə n, kü lə yin və yağ ı ş ı n sə nə tiylə gö zə llə ş ə n, tumurcuqlarla, yaş ı llı qlarla, yağ ı ş qoxusu, yarpı z qoxusu və torpaq qoxusuyla ə tirlə nə n, yağ ı ş ı n islatdı ğ ı tə rtə miz budaqları n bə zə diyi tə biə tin ə tə klə rinə ..!

Novruz, bö yü k bir xatirə ni dirildir: İ nsanı n tə biə tlə qohumluq xatirə sini. Hə r il ö z sü ni, saxta və qarı ş ı q iş lə riylə ə ylə nə rə k anası nı unudan bu unutqan uş aq, Novruzun hə yə canlı xatı rlatmaları yla onun qucağ ı na yenidə n dö nü b, bu geri dö nü ş ü və yenidə n gö rü ş ü onunla birlikdə qeyd edir. Uş aq ö zü nü yenidə n anası nı n qucağ ı nda tapı r, uş ağ ı nı n yanı ndaykə n sevincdə n ananı n ü zü ndə ç iç ə klə r aç ı r, hə srə t gö zyaş ları yağ ı r, sevinc fə ryadları ç ə kir, cavanlaş ı r, yenidə n hə yat tapı r. Yusifin ü zü nü gö rə rə k gö zlə ri aç ı lı r, oyanı r...

" Hü but" (eniş )

***

Qə dr gecə si

ب س م ا ل ل ه ا ل ر ح م ن ا ل ر ح ي م ا ن ا ا ن ز ل ن ا ه ف ي ل ي ل ه ا ل ق د ر و م ا ا د ر ي ك م ا ل ي ل ه ا ل ق د ر ل ي ل ه ا ل ق د ر خ ي ر م ن ا ل ف ش ه ر ت ن ز ل ا ل م ل ا ئ ك ه و ا ل ر و ح ، ف ي ه ا ب ا ذ ن ر ب ه م م ن ك ل ا م ر س ل ا م ه ي ح ت ي م ط ل ع ا ل ف ج ر

Biz " onu" qə dr gecə sində nazil etdik.
Haradan bilə sə n ki, qə dr gecə si nə dir?!
Qə dr gecə si min aydan ü stü ndü r.
Mə lə klə r və o Ruh bu gecə də enirlə r.
Allahları nı n izni ilə hə r bir sə mtdə n!
Gü nə ş də nizinin qə fil yarı lması nadə k salam olsun bu gecə yə!
Tarix bir qə biristandı r; uzun, qaranlı q, sakit, qə mli qə biristan; ə srlə r ardı yca ə srlə r boş və soyuq, ö lü mcü l və qara; ard-arda gə lə n nə sillə rin hamı sı bir-birinin tə krarı və davamç ı sı; hə yatlar, dü ş ü ncə lə r və hə də flə r ə nə nə vi və irsi! Mə də niyyə t, incə sə t və iman ö lü!
Bu tə krar gecə lə rdə n birinin sarsı lmı ş və sö nü k zü lmə tində bü tü n yuxuları qaç ı rdan, yarı mtavanları aş ı rdan qə fil bir hadisə, hə rə kə t, titrə yiş, tə kan!
Qə lblə rin də rinliyində bir inqilab, ram və aram vicdanlarda tufan; də rd, acı, hə yat, hə rə kə t, də hş ə t, sə y, qarş ı durma, risk, eş q, ü syan, hə də f, ə hd, iman və isar! Bö yü k bir doğ uş un niş anə lə ri, Bir mə sihin bə tndə yaranma gecə si, qurtuluş doğ acaq bir ə sarə t!
Hə r yerdə qə fil hə yat və hə rə kə t, ayrı bir hə yatı n baş lanğ ı cı. Mə lum ki, bu gecə Allahı n mə lə klə ri hə min " Ruhla" birgə yerə, bu qara və mə hv qə biristana, bü tü n insanları n sklet olduğ u qə biristana eniblə r!
Bu qə dr gecə sidir!
Tale gecə si, də yə r gecə si, yeni bir insan olmaq gecə si, yeni bir tarixin bü nö vrə sini qoyan sabahı n baş lanğ ı cı!
Bu gecə min aydan ü stü ndü r; sabahı nda qurban bayramı və ş eytanı n ü ç mə rkə zinin ə zə mə tli daş lanma mə rasimi olan mə ş ə r gecə sidir! Eş q, isar, qurbanlı q və qə lə bə torpağ ı olan Mina qapı sı nı n kə narı ndakı qaranlı q gecə dir!
Tarix baş dan baş a bir-birinin tə krarı olan aylardı r; boş və barsı z illə r, heç nə yaratmayan, heç bir sö zü, mesajı olmayan ə srlə rdir; yalnı z ö tü b keç ir, qocaldı rlar! Bu uzun və sö nü k sı rada bə zə n bir gecə yaranı r, bu gecə tarix qurur, yeni insan yaradı r; bu gecə ilahi mə lə klə r yağ ı ş ı yağ mağ a baş layı r, bu gecə o Ruh zamanı n qə libinə, bə də ninə ü fü rü r!
Bu qə dr gecə sidir!
Bu gecə min aydan ü stü ndü r, necə ki, hz. Mə hə mmə din (s) iyirmi neç ə illik besə ti, oyanı ş ı bizim iyirmi neç ə ə srlik tariximizdə n ü stü n idi; o Ruhun bir millə tə, bir nə slə endiyi illə r onun min illik tarixində n ü stü ndü r!
Bu gecə yağ an yağ ı ş ı n hə r bir damlası nda bu quru sə hraya bir mə lə k dü ş ü r. Qurumuş kollara, yanmı ş ağ aclara, susamı ş tarlalara dü ş ə n damlalar, bahar, yaş ı llı q, qı zı l gü l mü jdə si verir. Bu qə dr gecə sində olub yagan yagı ş ı n altı nda durub onun damlaları nı bə də nində, alnı nda, dodağ ı nda, gö zü ndə hiss etmə mə k, quru, toz-torpaqlı yaş amaq necə də pis cə halə tdir?!
Hə r kə s bir tarixdir! Ö mü r, hə r bir insanı n tarixidir. Və ayları n tə krar, soyuq, mə nası z keç diyi bu qı sa insan tarixində bə zə n qə dr gecə si olur. Bu gecə insan vü cudunun bü tü n ü fü qlə rində n mə lə klə r yağ ı r. Və o Ruh, Ruhul-qü ds, Allahı n elç isi Cə brə il sə nə nazil olur. Və bu zaman bir oyanı ş, risalə t, missiya! Tə bliğ ü ç ü n hə aytı n kü ncü ndə n, tə fə kkü r və ibadə t etikafı ndan, rahatlı q xə lvə tində n, fə rdç ilik qü llə sinin zirvə sində n xalqa doğ ru enmə k. Və bu zaman vuruş, dö yü ş, ə zab, zə hmə t, sə y, hicrə t, cihad və ö zü nü mesaja fə da etmə k!
Xatə miyyə tdə n sonra peyğ ə mbə r yoxdur! Lakin hə r agah peyğ ə mbə rlə rin varisidir!
Indi o ruh enib, qə dir gecə sində yik, illə r qə dr gecə si illə ridir. Dü nyamı zı ö z ç ə nginə alan, sə mamı zı zü lmə tə bü riyə n bu gecə də qeyb yağ ı ş ı yağ mağ a baş layı b; qulaq ası n, onun incə və gö zə l pı ç ı ltı sı nı eş idirsinizmi? Bu sə hranı n gecə sində hə tta bitgilə rin bitmə sə sini də eş itmə k olar.
Salam bu gecə yə; qə dir gecə sinə, min aydan, min ildə n və min ə sirdə n ü stü n olan gecə yə! Salam, salam, salam; gü nə ş in sə hranı n qə lbini qə fil yarması na, ü fü qü n solmuş dodaqları nda ş ə fə qin qı zı l gü lü nü n aç ması na, gü nə ş də nizinin zü lmə t torpağ ı mı za və puç iç imizə axması nadə k salam!
Sü bhə də k bu gecə yə salam!

***

Ü stü n irq, ü stü n millə t və hə tta ü stü n ş ə xs, hansı sa bir millə tə və ya ş ə xsə hakim olmaq, ona sü ltə tapmaq ü ç ü n, onu tə hqir edir, onun dinini, imanı nı, ə də bini, fikrini, ş ə xsiyyə tlə rini, keç miş ini o qə də r tə hqir edir ki, o, onun itihham və tə hqirlə rində n qaç maq ü ç ü n, onun ö zü nə sı ğ ı nı r, onun tə hqirlə rində n qurtulmaq ü ç ü n ö zü nü onun forması na salı r.
Elə buna gö rə də avropalı ü ç ü n sadə cə istifadə ə ş yası olan bə zi ş eylə r, bizim ü ç ü n simvolik mə na daş ı yı r.
Avropalı ları n yalnı z 15 faizi klassik simfoniyanı xoş layı rlar, lakin bizdə hamı xoş layı r Ü mumiyyə tlə bü tü n simfoniyaları xoş layı rlar bizimkilə r. Bunu xoş alamamağ a kimsə nin cə sarə ti ç atar?! Niyə? Ç ü nki bu ü stü n bir zö vqü n simvolu olduğ u ü ç ü n onu xoş lamadağ ı nı demə yə cə sarə ti ç atmı r. Bir avropalı ç ox rahat deyə bilir: " Sə sin kə s, bu hay–kü ydü , baş ağ rı sı verir. " Lakin bir ş ə rqli sonadə k qulaq ası b, bə h-bə h deyib, lə zzə t almağ a mə cburdur. Ə gə r bunu xoş lamasa ö zü -ö zü ndə n utanı r; niyə? Ç ü nki onun ü ç ü n simvolik mə nası var və bir ü stü nü n niş anə sidir.
Bü tü n bunları n sə bə bi odur ki, mü xtə lif amillə r ö zü nə inamı, ö zü nə imanı insandan alı r. Və insanı n ö zü nə inamı na sə bə b olan yeganə ş ey ö zü nü də rkdir. Yə ni ilkin mə rhə lə də mə n hansı irqə, hansı, millə tə, hansı mə də niyyə tə, hansı tarixə, hansı zamana, hansı ə də biyyata, hansı fə xrlə rə, istedadlara, də yə rlə rə aid olduğ umu bilmə liyə m. Bu ö z də rkinə bir qayı dı ş dı r, ö zü nü də rkə!

***

Hə r insanı n ali sə viyyə sini və kamillik də rə cə sini, ondakı ehtiyacları n aliliyi, kamilliyi və onun ö zü ndə hiss etdiyi ç atı ş mazlı qlar hə ddində də qiq gö rmə k olar! Yə ni hə r kə s, daha ali və daha kamil ehtiyacları ö lç ü də insandı r. Kiç ik insanları n kiç ik, bö yü klə rinsə bö yü k ehtiyacları olur. Bunlardadı r uyğ un də qiq hə qiqə tin mə nası: Varlı lar daha ehtiyaclı dı rlar.
Ə linin də yə ri baş qaları ndan daha ehtiyacsı z olması nda deyil, ə ksinə baş qaları na nisbə tə n daha ü stü n və daha ali ehtiyaclar hiss etmə sində dir; hə mç inin alə mdə ö zü nü daha ehtiyaclı gö rmə sində və daha ç ox ç atı ş mazlı q hiss etmə sində! Baş qaları nda isə belə hisslə r yoxdur.
Elmdə də belə dir. Hə r kə s tə kcə mə lumatları ö lç ü sü ndə alim deyil. Ə ksinə alə mdə hiss etdiyi namə lumlar, qaranlı qlar qə də r alimdir! Yerə və gö yə baxanda mə nim ü ç ü n yalnı z bir neç ə namə lum, qaranlı q var: Nə ü ç ü n sə ma mavidir? Nə ü ç ü n ulduzlar gö ydə dü zü lü blə r? Nə ü ç ü n buludlar belə dir? Lakin astranom sə mada minlə rlə namə lum, qaranlı q gö rü r...

" Dua"

⇐ Предыдущая 1 234 5 Следующая ⇒