Малдарды экстерьері және конституциясы бойынша бағалау

Эксерьерді жә не тұ қ ымдық бұ қ алардың конституциясын бағ алауды жыл сайын 5 жасқ а дейін, сиырларды-бірінші жә не ү шінші лактацияның 2-3 айында жү ргізеді. Егер жануар экстерьер мен конституция бойынша кө рсетілген жаста бағ аланбаса, оны кезекті бағ алау кезінде бағ алайды.

Малдарды экстерьерьер жә не конституция бойынша бағ алау кезінде же-келеген дене мү шелерінің сү т немесе сү т-ет малдарының қ алағ ан тү ріне, сиыр-ларда - желін кө леміне, оның формасы мен машинамен саууғ а жарамдылығ ына, ал бұ қ аларда - жыныс диморфизмінің білінуіне, бел мен артқ ы аяқ тың бекінуіне ерекше назар аударады. Бұ қ алардың денесін бағ алауды 30 балдық шкала бой-ынша, сиырларды - 10 балдық шкала бойынша жү ргізеді.

Малдардың экстерьері мен конституциясын бағ алауды негізгі кемшілік-терді міндетті тү рде кө рсете отырып толық тырады (кесте 6).

Тө лдерді экстерьері мен конституциясы бойынша бағ алауды 20 балдық шкала бойынша жү ргізеді. 20 баллды бағ алауды жануарғ а жыныс жә не жыныс белгілері айқ ын кө рінген кезде, қ алыпты дамуы мен ө суі, кеуденің жақ сы дамуы (кең, терең ), арқ аның тік сызығ ы, бел, қ ұ йымшақ, жақ сы дамығ ан жамбас, аяқ ты дұ рыс қ ою жә не қ атты сү йектен, дамуына беріледі.

6 кесте - Экстерьерьер жә не конситуция бойынша баллдық бағ а тө менде-тілетін сү т жә не сү т-ет тұ қ ымды малдың дене бітімінің кемшіліктері

Дене мү шелерінің жалпы дамуы	Балл	Кемшіліктері
1 Дене мү шелерінің жалпы дамуы		Жалпы дамымауы: ірі немесе қ айта дамымағ ан сү йек-нә зік, бос немесе ә лсіз дамығ ан бұ лшық ет, дене бітімі ү йлесімсіз жә не тұ қ ым тү ріне сә йкес келмейді.
2 Экстерьері
2. 1 Басы, мойны		Басы денесіне ү йлесімді емес ауыр немесе тым ірі: сиыр ү шін " бұ қ а" жә не бұ қ а ү шін " сиыр" бас, мойын қ ысқ а, қ а-лың тері қ атпарларымен дө рекі немесе кесілген, ә лсіз ұ сақ -талғ ан.
2. 2 Кеуде		Кеудесі тар, терең емес, жауырынның артынан ұ стап, баты-сы, қ абырғ алары бір-біріне жақ ын орналасқ ан, қ абырғ а-ның сү йегі тар, қ ысқ а, соң ғ ы қ абырғ адағ ы терісі қ алың, икемсіз.
2. 3 Шоқ тығ ы, арқ а жә не бел		Шоқ тығ ы екіге бө лінген немесе ү шкір, арқ асы тар, қ ысқ а, қ исық немесе бү кір, белі тар, қ исық немесе шатыры тә різді.
2. 4 Денесінің ортаң -ғ ы бө лігі		Сиырлар мен бұ қ алардың ә лсіз дамығ ан.
2. 5 Бө ксесі		Қ ысқ а, салбырағ ан, шатыр тә різді, тар
3 Желіні мен жыныс-тық мү шелері		Желіннің аз бұ ршақ ты, біркелкі дамымағ ан бө ліктерімен, жақ ын орналасқ ан, қ алыпты емес, сү т веналары нашар кө -рінеді, желіннің терісі қ алың, желіннің қ оры аз, бұ қ аларда тұ қ ымдық тар нашар дамығ ан жә не азайғ ан.
4 Аяқ тары		Алдың ғ ы білекке жақ ын орналасқ ан немесе жан-жақ қ а жа-йылғ ан, артқ ы аяқ тары піл тә різдес, о - бейнелі, х-бейнелі, қ ылыш тә різдес.
5. Тұ яқ тары		Тар, шеткі, жазық, тұ яқ ты мү йіз борпылдақ.

Ұ рпағ ының сапасы бойынша сү тті жә не кос тұ қ ымды бұ қ аларды бағ алау

1Бақ ылау шаруашылық тары мен фермалардағ ы ұ рпақ тарының сапасы бо-йынша бұ қ ашық тарды тексеру нә тижелері негізінде, сондай-ақ бонитировканың жаппай деректерін ө ң деу кезінде алынғ ан материалдар, асыл тұ қ ымды бірлестік немесе мемлекеттік асыл тұ қ ымды станция бұ қ аның асыл тұ қ ымдық сапасын бағ алайды жә не оның асыл тұ қ ымдық санатын анық тайды.

Бұ қ ашық тарды бағ алау нә тижелері олардың қ ыздарын сипаттайтын абсолюттік кө рсеткіштерде кө рсетіледі: жасы (тө лдер саны бойынша), лактация ү шін сауым (кг), май пайызы жә не сү т майының мө лшері (кг), сү т берудің орташа жылдамдығ ы (кг/мин), желіннің дамуы, тірі салмағ ы, экстерьердің баллдық бағ асы, сондай-ақ тиісті тұ қ ым сиырларының ө німділігі мен стандарты арасындағ ы айырмашылық ты анық тайды (сауым жә не сү т майының ө німділігі бойынша пайызды есептейді).

2 Ө ндіруші бірнеше шаруашылық тарда тексеру нә тижелері бойынша ба-ғ аланғ анда, бұ қ а қ ыздарының орташа ө лшенген сауымы мен майының пайызын есептейді.

3 Бұ қ ашық тарды бағ алау кезінде ә р тү рлі жасы бар сиыр-қ ыздарды бағ а-лаудың жаппай деректерін ө ң деу кезінде алынғ ан материалдар бойынша бұ қ аларды бағ алау кезінде бұ қ а қ ыздарының ө німділігінің тұ қ ым стандарттарынан асып кету орташа ө лшемді пайызын есептейді.

4 Ұ рпақ тарының ө німділігінің орташа кө рсеткіштерінен басқ а бұ қ ада ө н-імділігі бойынша кө рнекті қ ыздардың болуын ескереді жә не ата-аналар жұ птарының ү йлесімділігінің нә тижелерін талдайды.

5 Асыл тұ қ ымды бұ қ аларды Бағ алау нә тижелері бойынша ө лкелік, облыстық жә не республикалық мемлекеттік асыл тұ қ ымдық бірлестіктерді немесе мемлекеттік асыл тұ қ ымдық станцияларды-қ ыздардың сауымы бойынша А₁, А₂, А₃ санаттарын; Б₁, Б₂, Б₃ санаттарын - майлы тұ қ ымдылылығ ы бойынша береді.

6 Бұ қ ашық тарды сол немесе басқ а санаттарғ а қ ыздардың сауымы бойынша бағ алау шкаласының негізінде жатқ ызады (кесте7) жә не қ ыздардың сү тін-дегі май мө лшері бойынша бағ алау шкаласы (кесте 8).

7 кесте - Қ ыздардың сауымы бойынша бұ қ алардың асыл тұ қ ымдық санат-тарын анық тауғ а арналғ ан шкала

Қ ыдарының саны	Қ ыздардың орташа сауымы, тұ қ ым стандартына %
Қ ыдарының саны	категория А₁	категория А₂	категория А₃
10-14
15-19
20-24
25 жә не кө п

8 кесте - Қ ыздардың сү тінде майдың қ ұ рамы бойынша бұ қ алардың асыл тұ қ ымдық санаттарын анық тауғ а арналғ ан шкала

Қ ыздарының саны	Тұ қ ым стандартпен салыстырғ анда қ ыздардың сү тінде май мө лшерінің артуы (%)
Қ ыздарының саны	категория А₁	категория А₂	категория А₃
10-14	0, 30	0, 25	0, 20
15-19	0, 26	0, 21	0, 16
20-24	0, 22	0, 17	0, 12
25 жә не кө п	0, 20	0, 15	0, 10

Сү т майлылығ ы тұ қ ым стандарттарының талаптарынан тө мен, А₁, А₂, А₃ санаттарындағ ы қ ыздары бар бұ қ аларғ а, егер сү т майы ө німі сауу ү шін белгі-ленген мө лшерде стандарт талаптарынан асып кеткен жағ дайда берілуі мү мкін.

Б₁, Б₂, Б₃ асыл тұ қ ымды санаттары тұ қ ым стандартының талаптарынан тө -мен емес сауымы қ ыздары бар бұ қ аларғ а берілуі мү мкін.

Асыл тұ қ ымды санаттар қ ыздарына конституция мен экстерьердің бағ асы кемінде 7 балл, оның ішінде ауысымды дамытқ аны ү шін кемінде 4 б беріледі.

Бұ қ аны сауым бойынша бағ алау қ ыздардың даму индексінде орташа есеппен 40% жә не одан да кө п, немесе бұ қ аны 5-тен кем емес, олар тұ қ ым стан-дарттарынан 2 есе асатын сауымы бар болса, бір санатқ а жоғ арылайды.

7 Бұ қ аның санаты асыл тұ қ ымды қ ұ жаттарғ а (сү т карточкасы) жә не бұ қ а ұ рпақ тарының асыл тұ қ ымдық куә ліктеріне енгізіледі.

8 Бұ қ ағ а берілген санат келесі жылы оның ұ рпақ тарының неғ ұ рлым жоғ а-ры ө німділігіне байланысты ө згертілуі мү мкін.

9 Бұ қ а асыл тұ қ ымды шаруашылық та бағ аланғ ан жағ дайда оның қ ыздарының ө німділігі бойынша қ ұ рдастарымен жә не аналарымен салыстыру жү ргі-зеді жә не осының негізінде оның одан ә рі пайдаланылуын анық тайды.

⇐ Предыдущая 1 234 5 Следующая ⇒