Главная

Контакты

Случайная статья

• Автоматизация
• Антропология
• Археология
• Архитектура
• Биология
• Ботаника
• Бухгалтерия
• Военная наука
• Генетика
• География
• Геология
• Демография
• Деревообработка
• Журналистика
• Зоология
• Изобретательство
• Информатика
• Искусство
• История
• Кинематография
• Компьютеризация
• Косметика
• Кулинария
• Культура
• Лексикология
• Лингвистика
• Литература
• Логика
• Маркетинг
• Математика
• Материаловедение
• Медицина
• Менеджмент
• Металлургия
• Метрология
• Механика
• Музыка
• Науковедение
• Образование
• Охрана Труда
• Педагогика
• Полиграфия
• Политология
• Право
• Предпринимательство
• Приборостроение
• Программирование
• Производство
• Промышленность
• Психология
• Радиосвязь
• Религия
• Риторика
• Социология
• Спорт
• Стандартизация
• Статистика
• Строительство
• Технологии
• Торговля
• Транспорт
• Фармакология
• Физика
• Физиология
• Философия
• Финансы
• Химия
• Хозяйство
• Черчение
• Экология
• Экономика
• Электроника
• Электротехника
• Энергетика

Асыл-тұқымдық жұмысын орындау мәлімттер

Малды бағ алау бойынша сабақ тар Қ Р АШМ нұ сқ ауын зерделеуден, МӨ Ж-дан жануарлардың деректері бойынша бағ алау ведомостарының нысан-дарын толтырудан басталады. Содан кейін оқ ытушының бақ ылауымен малдар-ды оқ у шаруашылығ ында, виварийде немесе физиологиялық аулада бағ алау жү ргізіледі. Ең жақ сы жануар таң далады, ол бағ аланады жә не одан ә рі студент-тер ү шін басқ а жануарларды бағ алауда эталон ретінде саналады. Жеке белгілер ү шін балл белгіленгеннен кейін жалпы балл мен кешенді сынып шығ арылады.

Содан кейін студенттер оқ ытушының басшылығ ымен жақ ын маң дағ ы шаруашылық тарда ү лкен мал басына бонитировканы ө ткізгені жө н. Бағ алау аяқ талғ аннан кейін ә рбір малдарғ а тиісті тағ айындау беріледі, оларды топтарғ а бө леді:

     Тұ қ ымдық - А тобы

Ө ндірістік - Б тобы

Ө сімтал жас тө лдер

Сатуғ а арналғ ан тө лдерді, сондай-ақ табыннан іріктеуге немесе сұ рыптау-ғ а жататын малдарды бө леді.

Бонитировка аяқ талғ аннан кейін табынның сапасына талдау жү ргізеді; барлық мал басын 100% ала отырып, сү ттің майлылығ ына байланысты сиыр-лардың класс қ ұ рамын, тұ қ ымдық қ ұ рамын, лактация бойынша сиырлардың ө німділігін, сиырлардың сауығ ын, жасына байланысты толық тыратың тө лдің тірілей салмағ ын анық тайды.

Сонымен қ атар, студенттер ө сіру жағ дайын желілер, тұ қ ымдастар бойын-ша талдайды, туыстық топтарды бө леді, туыстық ө сірудің бар-жоғ ын жә не он-ың нә тижелерін анық тайды.

Талдау негізінде АІЖК-не жазу ү шін жануарлардың тізімін жасайды.

Бонитировка ө ткізу.

Малдардың асыл тұ қ ымдық қ ұ ндылығ ын анық тау жә не тағ айындау мақ -сатында ауыл шаруашылығ ы қ ұ рылымдарында, қ олдан ұ рық тандыру жө ніндегі ұ йымдарда жыл сайын барлық тұ қ ымдық бұ қ аларды, сиырларды, жө ндеу қ а-шарларын жә не асыл тұ қ ымды бұ қ ашық тарды бағ алау жү ргізіледі.

Ірі қ ара малды жыл бойы; тұ қ ымдық бұ қ аларды жылына бір рет, лактация аяқ талғ аннан кейін сиырларды, қ ашарларды жә не асыл тұ қ ымды бұ қ ашық тар-ды 6 айлық жастан бастап бонитациялайды. Бағ алау нә тижелері туралы есеп 1 қ азандағ ы жағ дай бойынша жасалады.

Бағ алау кезінде малдардың тұ қ ымдылығ ы мен шығ у тегі, дамуы, эксте-рьері мен конституциясы, ө німділігі мен шығ у тегі, дамуы, экстерьері мен кон-ституциясы, ө німділігі, ұ рпақ тарының сапасы, сиырлардың сү т беру қ асиеттері бойынша кешенді бағ алау жү ргізеді; тұ қ ымдық жә не аналық тардың ө сімін мо-лайту қ абілетін ескереді.

Малды бағ алауды ауыл шаруашылығ ы қ ұ рылымдарының зоотехник-се-лекционерлері, асыл тұ қ ымды қ ызмет мамандары жү ргізеді. Жекелеген жағ дай-ларда бағ алауды тұ қ ымды жақ сы білетін шақ ырылғ ан мамандар мен ғ ылыми қ ызметкерлер жү ргізе алады.

Малдың тұ қ ымдылығ ын анық тау

Малдың тұ қ ымдылығ ын зоотехникалық жә не асыл тұ қ ымды есепке алу қ ұ жаттары негізінде міндетті тү рде малды тексеріп, тұ қ ым тү рінің айқ ындылы-ғ ын анық тау арқ ылы анық тайды.

Тұ қ ымдылығ ына (қ анына) қ арай таза тұ қ ымды жә не қ оспалы Жануарлар топтары бө лінеді.

Таза тұ қ ымғ а жатады:

1 таза ө німділігі тиісті қ ұ жаттармен расталатын бір тұ қ ымның ата-анала-рынан шық қ ан жануарлар;

2 жұ ту кезінде алынғ ан, егер оларда шығ у тегі туралы қ ұ жаттар бар болса жә не бұ л жануарлар жақ сартушы тұ қ ымының жақ сы айқ ын тү рі бар болса (қ аннан ¹⁵/₁₆) ұ рпақ тан бастап қ оспалардың жануарлары;

3 таза тұ қ ымды ата-аналарды туыстық тұ қ ымдардан (оларды аналық тұ -қ ымғ а жатқ ыза отырып) будандастырудан алынғ ан жануарлар);

- қ ара-ала тұ қ ымдар тобы - қ ара-ала, ә улиеата, қ ара-ала литвиялық;

- бушуев, қ ара-ала эстон, истобин, тагил, голланд, голштин;

- қ ара-ала неміс, қ ара-ала дат, қ ара-ала швед, қ ара-сұ р поляк;

- қ ызыл тү сті тұ қ ымдар тобы - қ ызыл дала, қ ызыл эстон, қ ызыл литва, қ ызыл поляк, латвия қ оң ыр, қ ызыл горбатов, қ ызыл тамбов, англер, қ ызыл дат, қ ызыл белорус малдары;

- қ оң ыр тү сті топ - швиц, кострома, лебедин, алатау, кавказ қ оң ыр тү сті, карпаттық қ оң ыр, юринск;

- ала сиырлар тобы симментал, сычев жә не монбельярд тұ қ ымдарының тобы;

- қ орғ ан жә не шортгорн (сү т бағ ытындағ ы);

- айршир, норвегиялық қ ызыл-таң балы швед;

- украин жә не Гронинген ақ бас;

4 жаң адан қ ұ рылғ ан тұ қ ым бекітілгеннен кейін ө сімін молайту шағ ылыстыруғ а алынғ ан жануарлар;

5 ә лемдік гендік қ орды (жақ сартушы тұ қ ым бойынша қ ан ү лесін кө рсете отырып, ана тұ қ ымы бойынша ұ қ сас тұ қ ымдарды) пайдалана отырып, отандық тұ қ ымдарды жетілдірудің республикалық дең гейде бекітілген бағ дарламалары бойынша алынғ ан жануарлар.

1 кесте бойынша жануарлардың шығ у тегі жә не жақ сартушы тұ қ ым тү -рінің болуы туралы қ ұ жаттар болмағ ан жағ дайда, оларды осы тұ қ ым ұ рпағ ы-ның будандарына ⁽¹/₂-³/₄ қ ан) жатқ ызады.

Мұ ндай жануарларды будандарғ а жатқ ызу туралы материалдарды мемле-кеттік мал дә рігерлік қ адағ алау органдары бекітеді. Барлық қ алғ ан жануарлар будандарғ а жатады.

Будан малдардың тұ қ ымдылығ ын (қ анын) жақ сартушы тұ қ ымды қ ан ү л-сі бойынша есепке алады. Ұ рпақ тың қ анын ата-аналар қ анының жартысын бө л-шек санмен немесе пайыздармен анық талады.

Репродуктор шаруашылық тарда 75% астам асыл тұ қ ымды қ ан ү лесі бар малдарды ә кесінің тұ қ ымына жатқ ызады.

Малдардың тұ қ ымдылығ ын анық тау 1 кестеде кө рсетілген.

1 кесте - Малдардың тұ қ ымдылығ ын анық тау

    Сиырларды бағ алау.

Сиырларды бағ алауды сү т ө німділігі бойынша - сү т майының мө лшері бойынша (кг) саууды есепке алу негізінде (кг), сү ттегі майдың мө лшері (%) 305 кү н ішінде лактация немесе қ ысқ артылғ ан (240 кү ннен кем емес) аяқ талғ ан лактация ү шін жү ргізіледі. Сү ттенудің басталуы - тө лден кейінгі бірінші кү н, ал аяқ талуы-сауудың соң ғ ы кү ні немесе бір рет сауудың бірінші кү ні болып сана-лады.

Сиырларды бақ ылау сауу сү ттегі май мен ақ уыз қ ұ рамын анық тай оты-рып, айына бір рет толық кү н ішінде жү ргізіледі. Бақ ылау кү ні сауу ә дістері мен басқ а кү ндер сияқ ты жұ мыс режимі қ олданылады. Бірінші бақ ылау сауымы тө лдеуден кейін 10-12 кү ннен кейін, ал соң ғ ысы іске қ осылғ анғ а дейін 20-10 кү н бұ рын жү ргізіледі.

305 кү н ішінде сү ттегі майдың (ақ уыздың ) орташа қ ұ рамы (%) немесе қ ысқ артылғ ан лактация ә р ай ү шін майдың (ақ уыздың ) пайызын айлық сауық қ а кө бейту жолымен есептеледі, туындылар бү ктеледі (лактация ү шін май немесе сү ттің ақ уызы бойынша бір пайыздық мө лшерін ала отырып) жә не соманы сол айларда нақ ты сауымғ а бө леді.

Сү ттену ү шін сү т майының мө лшері (кг) сү ттің майы бойынша бір пайыз-дық кө рсеткішін 100 бө лу жолымен анық талады.

2 кесте. Сү т беру қ арқ ындылығ ы (барлығ ы 10 баллдан артық емес)

Сиырларда сү т беру қ арқ ындылығ ын (кг/мин. ) сауылғ ан сү ттің (кг) мө л-шерін жұ мсалғ ан уақ ытқ а (мин) бө лу жолымен 2 немесе 3 айғ а анық тайды. Ба-қ ылау саууды тә улігіне бір рет алдың ғ ы сауудан 12 сағ аттан бұ рын жү ргізеді.

Тірі салмағ ы тұ қ ым стандартымен салыстырылады (1-қ осымша).

Генотип анасының класы жә не ә кесінің класы немесе ұ рпақ тарының са-пасы бойынша санаты бойынша бағ аланады (кесте. 3)

3 кесте - Генотип ( шығ у тегі) - барлығ ы 10 баллдан артық емес

    Сиырлар ақ уыз бойынша тұ қ ым стандартының талаптарын арттырғ аны ү шін қ осымша балл алады

Сиырларда элита-рекорд немесе элита белгілер кешені бойынша класын-дағ ы екі жә не одан да кө п сауылатын қ ыздары болғ ан жағ дайда-бағ алауды бір сыныпқ а арттырады.

Сиырды пайдалану ұ зақ тығ ы ү шін оғ ан 4-тен кейін ә рбір ұ рпақ ү шін қ осымша 2 балдан беріледі.

Қ осымша алынғ ан балдар белгілер кешені бойынша сыныпты анық тау кезінде қ орытынды бағ ағ а енгізіледі (100 балл шегінде).

Элита класына-рекордқ а сү ттегі майы тұ қ ым стандарттарынан тө мен ем-ес, алдың ғ ы лактация(алғ ашқ ы ү ш) ө німділігінің дең гейі тұ қ ым стандарттарынан тө мен емес сиырларды жатқ ызады.

Бірінші тө лдеген сиырларды сү т майының мө лшері бойынша аяқ талғ ан лактация ү шін, ал екінші жә не одан ү лкен сиырларды - лактация ү шін бағ алайды, ол оларды неғ ұ рлым жоғ ары класқ а жатқ ызуғ а мү мкіндік береді.

Лактациясы аяқ талмағ ан бірінші жылқ ыларды тө лді бағ алау шкаласы бойынша бағ алайды.

Тө лді бағ алау бұ қ ашық тарды бағ алауғ а ұ қ сас жү ргізіледі, оғ ан экстерьерді, тірі салмағ ы мен генотипін бағ алауды қ амтиды.

Тө лдің класын белгілер кешені бойынша 100 балдық шкала бойынша алынғ ан баллдардың сомасына сә йкес белгілейді (кесте 4):

5 кесте - Жас малды белгілер кешені бойынша бағ алау шкаласы