ҚАРАҒАНДЫ МЕМЛЕКЕТТІК МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ

Стр 1 из 3Следующая ⇒

Ф КГМУ 4/3-04/01

ИП № 6 УМС при КазГМА

от 14 июня 2007 г.

Қ АРАҒ АНДЫ МЕМЛЕКЕТТІК МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ

ЕДШ жә не физиотерапия курсымен ә скери-далалық хирургиясы бар

№1 хирургиялық аурулар кафедрасы

ДӘ РІС

«Жіті жә не созылмалы хирургиялық инфекция. Хирургиялық инфекциясы бар науқ астардың кү тімін ұ йымдастырудың ерекшеліктері» тақ ырыбы

HRМІ - 3213 Хирургия мен реанимациядағ ы мейірбике ісі бойынша

051101 – Мейірбике ісі мамандығ ы ү шін

3 курс

Уақ ыты (ұ зақ тығ ы) 1 сағ ат

Қ арағ анды 2010 ж.

Кафедраның ә дістемелік жиналысында бекітілген

«____»_________________ 2010 ж. № ____ Хаттама

Кафедра мең герушісі

м. а., доцент Бегежанов Б. А.

· Тақ ырыбы: «Жіті жә не созылмалы хирургиялық инфекция. Хирургиялық инфекциясы бар науқ астардың кү тімін ұ йымдастырудың ерекшеліктері»

· Мақ саты: студенттерді хирургиялық инфекцияның жалпы сұ рақ тарымен, емдеу принциптері, жаралық процесс, жараның жазылуы, негізгі техника, нә тижелер, ірің ді кү йікті емдеумен таныстыру.

· Дә ріс жоспары:

1. Хирургиялық инфекцияның жалпы сұ рақ тары.

2. Хирургиялық инфекцияның аурукө ріністері.

3. Хирургиялық инфекцияның ерекшеліктері.

4. Хирургиялық инфекцияның клиникалары

5. Алғ ашқ ы хирургиялық ө ндеу. АХО.

6. Тігістер бірінші – кейін тірілген, екінші ретті.

7. Хирургиялық инфекцияның асқ ынуы. Хирургиялық инфекцияның емдеудегі сұ рақ тар.

8. Хирургиялық инфекциясымен науқ астарғ а мед бикенің кү тім ерекшеліктері

· Дә ріс тезистері

Хирургиялық инфекцияның жалпы сұ рақ тары

Жедел ірің ді инфекция туралы тү сінік. Жіктелуі, дамуы, қ алыптасуы, клиникасы, емдеудің негізгі заң дылық тары жә не сақ тандыру шаралары.

Ірің ді инфекция - ағ зағ а залалды микробтардың еніп, кө бейіп жә не ірің тү зеуін тү сіндіретін кең мағ ынадағ ы ұ ғ ым. Ірің ді инфекцияның дамуына тек бір ғ ана залалды қ оздырғ ыштардың еніп, кө беюі жеткіліксіз. Бір жағ ынан ағ залардың қ орғ аныш қ абілеттілігі жә не екінші жағ ынан енген қ оздырғ ышқ а дененің сезімталдығ ы мен ә серлілігі болуы қ ажет. Биологиялық қ ұ былыс ретінде ірің ді инфекция жануарлар ә лемінде де кең тарағ ан. Ірің ді қ ұ былыста инфекция қ оздырғ ышы мен кү рделі орта жә не ағ за бір біріне қ арама-қ арсы қ ойылып, онда микробтың ө сіп-ө ну тіршілігі жү зеге асады.

Хирургиялық инфекция туралы айта отырып бү гінгі кү ннің антибиотиктерімен байланысты кейбір қ айшылық тарды айтпай кетуге болмайды. Бір жағ ынан антибиотиктердің ашылуы кө птеген жедел ірің ді хирургиялық ауруларды емдеуде жаң алық болып табылады. Ал екінші жағ ынан, антибиотиктерді қ олдану хирургтар ү шін ә деттегі кө птеген жедел ірің ді хирургиялық аурулардың клиникалық кө ріністерін жә не олардың асқ ынуын ә жептә уір ө згертті. Қ азір олар белгісіз белгілермен қ алыптасып, аурулардың қ азіргі уақ ыттағ ы анық талуын бірталай қ иындатты. Мұ нымен қ оса антибиотиктерді жү йесіз кең інен қ олдану оларғ а қ арсы тұ рақ ты қ оздырғ ыштардың пайда болуына ә келіп соқ ты.

Жіктелуі:

а) Хирургиялық ірің ді инфекция ағ ымына қ арай былай бө лінеді:

А. Жедел ірің ді инфекция тү рлері:

а) жедел ірің ді инфекция (стафилакокк жә не т. б. );

б) жедел ірің ді инфекция (протеа, ішек таяқ шасы);

в) жедел анаэробты газды инфекция (бейбіт уақ ытта сирек кездеседі, ө лім саны 50-60%):

г) жедел ө згеше дамитын (специфическая) инфекция (сіреспе-столбняк, кү йдіргі-сібір

жарасы):

Б. Созылмалы хирургиялық инфекция тү рлері:

а) созылмалы ө згеше емес инфекция (неспецифическая, Е. соli, т. б. тө менгі уытты

(вирулентность) қ оздырғ ыштар);

б) созылмалы ө згеше дамитын (специфическая) инфекция (туберкулез, сифилис,

актиномикоз).

Жедел ірің ді инфекция тез бастау алып, тез дамуы мү мкін. Оның тез жазылуы да немесе науқ асты ө лімге соқ тыруы да немесе созылмалы тү рге айналуы да мү мкін. Кейбір авторлар инфекцияның найзағ ай тә різді жедел дамитын тү рін ерекше бө ліп айтады. Ол ө те шұ ғ ыл пайда болады да, ө те қ ысқ а мерзім ішінде ауруды ө лімге мә жбү р етеді. Ал созылмалы тү рі жедел тү рінен қ алыптасып жалғ асуы мү мкін, ол ө те ұ зақ ө теді, сонымен қ атар созылмалы тү рі де бар. Онда науқ ас бастапқ ы кезең інде-ақ тосыннан ешбір кө рініс белгілерсіз-ақ пайда болады. Жедел жә не созылмалы инфекцияның ө зара мынадай тү рлері бар:

а) жергілікті хирургиялық инфекция:

б) жалпы хирургиялық инфекция.

Мұ ның жалпы кө ріністері сепсистік ағ ымда ө теді.

Инфекцияның жергілікті жә не жалпы тү рлерге бө лінуі шарт, ө йткені ағ залардың жалпы ә серінсіз оқ шауланғ ан жергілікті инфекция жоқ. Сондай-ақ, жалпы инфекция негізінен жергілікті қ алыптасуынан басталады.

Таралуы бойынша:

a). тері жә не тері асты;

б) бас терісі аймағ ы;

в) мойын аймағ ы;

г) кеуде, кө кірек қ уысы, ө кпе бойында;

д) іш перде жә не қ ұ рсақ қ уысы;

е) жамбас қ уысы;

ж) сү йек пен буын бойында.

Даму себептері мен қ алыптасу ерекшеліктері(этиология, патогенез).

Ө згеше емес (неспецифическая) хирургиялық инфекцияның қ оздырғ ышы болып кө бінесе стафилококк, стрептококк, пневмококк, ішек таяқ шасы, кө к ірің ді таяқ ша жә не аралас қ оздырғ ыштар болуы мү мкін. Ал ө згеше дамитын инфекция қ оздырғ ышынан туберкулез, боз спирохеталар, сібір жарасы - кү йдіргінің, сіреспенің, гонококктың таяқ шалары, т. б. атауғ а болады. Ірің ді инфекциялық қ абынудың қ оздырғ ышы бірнеше микроорганизмнің қ оспасы (симбиозы) болуы сирек емес. Кейде олардың анаэробты микроорганизмдермен араласып қ алыптасуы да кездеседі. Кө к ірің ді таяқ ша – оның бұ лай аталу себебі, ол ірің ді жә не сү лгі байламдарды кө к тү ске бояйды. Бұ л сапрофит адам терісінде ә сіресе тері бездері мен кө п жерлерде орналасады. Жарағ а тү сісімен залалды болады, бірақ та ол ірің ді қ оздырғ ыштардың адам денесіне қ ауіпі жоқ, дегенмен, олар жарада қ айтадан қ алыптасу мен кө кеттелу кезең ін (регенерация ) тежейді.

Ішек таяқ шасы – ол ірің ді қ ұ былыстың ағ ымын асқ ындыра тү седі. Бұ л инфекцияның ә серінен жұ мсақ мү шенің (бұ лшық ет, сің ір, шандыр) шіріп, еруі байқ алады.

Ірің ді инфекциялық аурудың дамуы ү шін микробтар зақ ымдалғ ан тері беткейі немесе шырышты қ абат арқ ылы енуі керек екендігі баршағ а белгілі. Осығ ан байланысты зақ ымдалғ ан жердің кө лемінің қ аншалық ты екені есепке алынбайды, оның маң ыздылығ ы жоқ, тек қ оздырғ ыштардың адам денесіне жайылып, ө сіп-ө нуіне қ олайлы кезең дер қ ажет.

Инфекция кө бінесе соқ ыр ішектен, тері жә не май бездерінен, қ ұ рт тә різді ә сіндіден, ө т қ абы, бронхылардан жә не т. б. таралады. Бұ л аймақ тардағ ы инфекцияның дамуы осы мү шелер бойындағ ы кең істік пен тесіктердің бітеліп қ алғ ан кезінде, қ озғ алыс пен ағ ын болмағ анда дамуы мү мкін (ө т қ абы, бү йрек, қ уық тасы, ішек тү йілуі, іш жарық тарының қ ысылуы, қ ан тамырларының ұ йығ ан қ анмен бітелуі – тромбоз, эмболия т. б. ).

Инфекция сырттан (экзогенный ) енген кезде қ оздырғ ыштардың кө шуі сол затпен, адаммен, жануармен, ө ндіріс затын қ олданғ анда, т. б. жағ дайларда пайда болады немесе ауа-тамшы арқ ылы (сілекейдің шашырауымен), жанасу (контакт) арқ ылы (сол заттармен немесе жарағ а тиген заттардан), имплантациялық (жарада қ алғ ан ө ткізгіш тү тіктер, бө где заттар, тігін жіптер, сү лгі, т. б. ) нә рселер арқ ылы пайда болады. Сонымен қ атар, шаң -тозаң дарғ а да ү лкен маң ыз беріледі. Мұ нда тө зімді қ оздырғ ыштар (спороносные бактерии) тү рі ө те қ ауіпті (кү йдіргі таяқ шасы жә не т. б. ), ө йткені топырақ, бө где заттар т. б. арқ ылы анаэробты қ оздырғ ыштардың жұ ғ уы (сіреспе, газды шіру-ө ліеттену) хирургиялық тә жірибеде жиі кездеседі.

Инфекцияның енуі, таралып ө сіп-ө нуі дене ішіндегі (эндогенный) жолдармен болғ анда – ол кө бінесе ың ғ айлы жағ дайларда ә сіресе қ оздырғ ыштар ө зінің залалды (патогенность) қ асиетін кө рсете алатын кезең дерде болады.

І. Адам терісінде 26-27 млр-ғ ан тірі қ оздырғ ыштардың болатындығ ы белгілі. Бірақ бұ л микробтар адамғ а қ ауіп туғ ызбайды, дегенмен, белгілі бір жағ дайларда ө здерінің залалдығ ын қ алыптастырып, тез ө сіп-ө ніп, айналасына жайылғ андығ ын, улы қ асиетін кө рсете бастайды.

ІІ. Бұ л залады микробтар адам терісінде, қ уыстарда, жараның бетінде, қ ұ рт тә різді ө сіндіде, ө т қ абында, тістер арасында, мұ рын-жұ тқ ыншақ жә не т. б. жерлерде болуы мү мкін. Олар жасырын қ алғ ан кү йде немесе ө сіп-ө нген жергілікті ошағ ында кө птеген уақ ыт жә не жылдар бойы тіршілік етуі мү мкін.

Тек қ олайлы жағ дайларда ғ ана олар ө зінің тез ө ніп, қ озып, залалдығ ын кө рсете бастайды. Мысалы, денеге суық тигенде, жарақ аттанғ анда, ә лсізденіп жү дегенде, операциядан кейінгі кезең де, т. б. ірің деп қ абынудың дамуына жә не қ оздырғ ыштардың қ оректену ортасына айналады. Қ оздырғ ыштардың денеге енуіне анатомо-физиологиялық жағ дайлар, қ абынғ ан, зақ ымдалғ ан аймақ та ө ліеттенген жә не шіріген тіндердің болуы, ә сіресе қ ан немесе лимфа сұ йық тарының ағ ымы ү лкен ә серін тигізеді.

Ә сіресе қ оздырғ ыштардың араласқ ан ошақ ты кө здеріне (ассоциация) тоқ тала кеткен жө н. Кейбір жағ дайларда бір қ оздырғ ыш зақ ымдану немесе ауру туғ ызбайды. Бұ л қ оздырғ ыштардың залалды қ асиетін басқ а микроорганизмдер кө рсетуі мү мкін. Сондық тан, мынаны есте сақ тағ ан жө н, ірің ді жарада ірің ақ қ аннан кейін тазалық ү шін асептиканы бақ ылап қ ана қ оймай, жараның ағ ымына қ атты назар аударып қ арау керек, болмаса екінші кезекте инфекция қ айтадан жарада пайда болуы мү мкін. Осығ ан байланысты, біз бірінші жә не екінші кезекте қ алыптасатын хирургиялық инфекцияны ескеруіміз қ ажет.

Жарағ а тү скен қ оздырғ ыштар тіршілігін бірден емес 6-12 сағ аттан соң жаң а биологиялық ортағ а бейімделе келе қ алыптастырады. Кездейсоқ жаралардың зақ ымдалуының бірінші сағ аттарындағ ы алғ ашқ ы хирургиялық жараны ө ң деу операциясы осығ ан негізделген. Бізге белгілі ірің ді жараны жарып, тазартып, байлап, кейіннен оны екінші рет емдеп, таң у кезінде жаң ағ ы жарада басқ а қ оздырғ ыштарды кө реміз. Бұ лар, жараны ашқ андағ ы қ оздырғ ыштардан басқ а. Бұ л қ оздырғ ыштар қ айдан пайда болады?

Жаралардағ ы екінші кезектегі инфекцияның дә лелденген кө зі болып:

а) кү туші қ ызметкерлердің мұ рын жә не ауыз қ уысындағ ы қ оздырғ ыштар;

б) науқ астың мұ рыны мен ауыз қ уысы, қ олындағ ы қ оздырғ ыштар;

в) ауадағ ы, таң у бө лмесіндегі, ә ртү рлі заттардағ ы қ оздырғ ыштар-саналады.

Бұ л екінші кезектегі инфекцияның дамуына қ оздырғ ыш кө зі стафилококктық инфекция екендігі дә лелденді. Бұ лардан тү сінуге болатын жағ дай, ол асептикалық заң дылық тарды таң у бө лмелерінде дұ рыс сақ тау, тұ мылдырық (маска) кию, сө з-ә ң гіме айтылмау, жұ мыс кезінде барлық заттар мен нә рселерде тазалық сақ талуы керек.

Дененің жалпы жағ дайы инфекцияның дамуы мен қ алыптасуы кезінде едә уір рө л атқ арады. Ә сіресе мынандай себептер: жү ктілік, етеккірлік кезең, физикалық жә не психологиялық қ ажу, қ ант диабеті, авитаминоз, зат алмасу бұ зылыстары, қ ан аздылық (анемия), суық қ а шалдығ у, қ осымша қ алыптасқ ан созылмалы сырқ аттар (ө кпе, жү рек, асқ азан, бауыр, бү йрек, жатыр, жыныс аурулары).

Инфекцияның таралу жолдары қ андай?

1. Имплантациялық инфекцияның таралуы – жанасу арқ ылы, мұ нда шандыр (фасция) жапырақ шалары ү лкен роль атқ арады, сонымен қ атар инфекция қ алталы, қ апталғ ан мү ше (футляр) қ ұ рылымында, бұ лшық ет аралық кең істіктерде жә не тамырлы жұ мсақ ағ заларда таралады.

2. Лимфа тамырлары мен лимфа тү йіндерінен яғ ни сол жолдар арқ ылы таралады.

3. Қ ан жолдары бойымен қ оздырғ ыштық эмболдардың таралуы, артерия (артерит) мен вена (флебит) қ абынуы, вена тамырларының тромбымен бірге қ абынуы (тромбофлебит) яғ ни қ ан тамырлары бойымен қ абыну арқ ылы қ алыптасады.

4. Инфекцияның кең ірдек немесе несеп жолдарымен таралуы, т. б.

Жедел ірің ді инфекцияның дамуы – мү шелердің жергілікті жә не жалпы адам денесінің ә серімен де сипатталады.

Дене мү шелерінің жергілікті ә сері былайша айтқ анда қ абыну ошағ ы мынадай ө згерістермен сипатталады:

a). қ ызарудың пайда болуы (гиперемия - rubor)

б) ісіну (инфильтрат - tumor)

в) ауырсыну сезімі (dolor)

г) қ ызудың жоғ арлауы (color)

д) қ имыл-қ озғ алыстың бұ зылуы (infuaense)

Бұ л белгілердің барлығ ы қ абыну ошағ ы аймағ ында қ ан айналысының бұ зылуымен байланысты болады. Бізге белгілі қ абыну қ ұ былысы екі кезең нен тұ рады: біріншісі – сулану (гидротация), екіншісі – сусыздану (дегидротация).

Ірің ді инфекцияғ а дененің жергілікті ә серімен қ атарласып жалпы ө згерістер де пайда болады. Кү шті улы токсиндер бө ле отырып залалды қ оздырғ ыштар дененің тарапынан жедел қ алыптасқ ан жалпы ө згерістер тудырады.

Денедегі жалпы ө згерістер – дене қ ызуы, қ алшылдау, бас ауыруы, терлеу, ә лсіздену, дел-сал болу, есінен тану, тамыр соғ ысының жиілеуі, ентігу, бауыр, бү йрек жұ мысының бұ зылуы, т. б. болады. Кейде науқ аста сандырақ тық (эйфория), ә лсіздік, АҚ тө мендеуі, жедел ірің ді қ абынуларда дене қ ызуы 40⁰С-қ а дейін кө теріледі, бас айналып, ауыруы, дірілдеу, тоң у басталады.

Қ анда гемоглобин мен эритроциттер азаяды жә не лейкоциттер кө бейеді (10-25-30-ғ а дейін). Қ ан плазмасының нә руыздық қ ұ рамында глобулин жақ қ а ығ ысуы байқ алады, ал несепте – белок, цилиндр, эритроциттер, лейкоциттер, т. б. болады. Ірің ді улану сү йек миында, бауыр мен кө к бауырда қ ан қ ұ рамдарының тү зілу қ ызметінің бұ зылуына ә кеп соғ ады. Содан науқ аста қ ан азаюы пайда болады. Лейкоцитарлық формула солғ а қ арай жылжиды. ЭТЖ (СОЭ) артады. Жедел ірің ді қ ұ былыс дамығ ан мү шеде инфекцияның кү шеюін қ иындататын бірқ атар қ орғ аушы кедергілер қ алыптасады, сондық тан жалпы қ ұ былыстың айырмашылығ ы барлық кедергінің жағ дайына байланысты болады.

І. Қ орғ аушы кедергі – қ абыну ошағ ының айналасында 12-24 сағ аттан соң лейкоцитарлық қ оршау қ алыптасады. Ол инфекция ошағ ын дененің ішкі ортасынан шектеп, қ оршап тұ рады, қ оздырғ ыштардың жайылуына кедергі туғ ызады.

ІІ. Қ орғ аушы кедергі – қ абыну ошағ ынан таралғ ан лимфа тамырлары мен тү йіндері екінші кезектегі қ орғ аушы қ ызметін атқ арады. Лимфа тамырының қ абынуы-лимфагит кезінде қ оздырғ ыштар аймақ тық (регионарный) лимфа тү йіндеріне дейін енеді, сосын онда олардың ө суі азайып, қ абынуы ө ршіп, лимфаденит қ алыптасады. Бұ л кезде тү йін аймағ ында ауырсыну сезімі, тамыр жолында қ ызару, ісіну, қ ызу байқ алады.

ІІІ. Қ орғ аушы-кедергі - 3-4 кү ннен кейін лимфалық тү йіндердегі ө згерістердің дамуына сә йкес қ абыну ошағ ы айналасында жас дә некер торшалардан тұ ратын кө кеттелген (грануляционный) қ орғ ан-қ оршау тү зіледі (лейкоцит, полибласт, фибробласт). Кө кеттелген қ оршау ірің ді ошақ ты берік шектеп алады. Осыдан инфекцияның жайылуы, залалдығ ы шектеледі.

Ірің ді ошақ тың жә не оны қ оршағ ан кө кеттелген қ оршаудың ұ зақ сақ талуына байланысты тығ ыз берішті (фиброз) қ апшық (капсула) ірің ді-фибринді қ абық қ а айналады. Мысалы, ө кпеде, бауырда, бү йректе, сү йекте, мида, т. б. ірің діктер болады. Мұ ндай ірің ді-фибринді қ апшық ірің ді ошақ ты бө ліп тұ рады, ал инфекция денеге енбейді жә не жайылмайды.

Лимфа тамырлары мен тү йіндері де инфекция ошағ ындағ ыларғ а жергілікті қ абыну сипатымен ә серлі жауап береді. Мысалы, саусақ тың ірің ді жарасында кө бінесе лимфангит пайда болады да бұ лшық етпен қ олтық та лимфа тү йіндері ұ лғ айып, ауырлану кү шейеді.

Организмнің ә лсіз ә сері кезінде оның қ орғ аныш кедергілері жә й жә не ұ зақ қ алыптасады да, инфекцияның лимфа жолдары арқ ылы таралуына ә келеді. Содан кейін жалпы ірің ді инфекция дамиды.

12 3 Следующая ⇒