Тәуліктік ырғақтар

Тә уліктік ырғ ақ тар

Адамның дене температурасы, қ ан қ ысымы жә не гормондар мө лшері кө терілгенде, жұ мыскерлік қ абілеті жо5арылайды. Алайда олардың ә рбір адамның ө зіне тә н мезгілі байқ алады. Осығ ан орай адамдарды тә ң ертің гілік (бозторғ айлар), кү ндізгілік (жапалақ тар), кешкілік ( кептерлер)деп ү ш тү рге бө леді. ”Бозторғ айлар” ә детте ерте оянады, белсенді іс- ә рекетке тез қ осылады. Ал ”жапалақ тар” керсінше, кеш жатып, кеш оянады, іске баяу қ осылады, ”кептерлер” аралық типке жатады, олар ерте тұ рғ анды ұ натпайды, сонымен қ атар кеш жатқ анды да жаратпайды. Ұ зақ мерзімді ырғ ақ тар Кейінгі жылдары организмдегі кейбір қ ұ былыстардың бірнеше кү ндік ырғ ағ ы болатындығ ы анық талады.

Ә леуметтік ырғ ақ тар

Адамның жеке басының ырғ ақ ты кө рсеткіштерін тексеру, олардың тектік жә не басқ а байланысты шығ у себептері мен ерекшеліктерін анық таудың ғ ылыми жә не қ олданбалы маң ызы зор. Ө йткені сменалық жұ мыс, алыс ендік қ ашық тарғ а ұ шып бару, ұ зақ уақ ыт ү йектік аймақ тарда қ ызмет істеу, организмнің тә уліктік ырғ ағ ына ерекше кө ң іл аударғ аны талап етеді. Сонымен қ атар организмнің ө ткір тітіркеністер ә сер еткендегі тө зімділік жә не ә серленіштік қ асиеттері мен даралама ырғ ақ тық ерекшеліктеріне талданыс жасау арқ ылы ұ зақ уақ ыт ортаның қ олайсыз жағ дайларына икемделу қ абілетін анық тауғ а болады. Маусымдық ырғ ақ тар Тербеліс кезең дері бір жылғ а жуық физиологиялық ә рекеттерді маусымдық ырғ ақ тар деп санайды. Бұ л ә рекеттер организмді жылдың ә ртү рлі маусымындағ ы сыртқ ы ортаның қ ұ былмалы ө згерістеріне нақ тылы икемдеп отырады. Жұ мыс қ абілеттілігінің минимумы жә не жұ мыс сапасы (қ ателіктердің кө п саны) тү нгі мезгілде сағ ат 2 – 4 аралығ ында байқ алады. Ә сіресе атқ арғ ан жұ мысының дә лдігінен адам ө мірінің қ ауіпсіздігі тә уелді болатын жұ мыскерлердің қ ателіктері ө те қ ауіпті. Темір жол диспечерлері, мысалы, кү нгізгі мезгілмен салыстырғ анда, тү нгі кезекшілікте 2 есе кө н қ ателіктер жібереді екен. Ә уе жолдарында тү нде ұ шқ ын уақ иғ алар жиілей тү седі. Тү нгі жұ мыс кезінде кө птеген адамдарда ұ йқ ышылдық пен ә лсіздік байқ алып, ортағ а деген бейімдеушілігі мен бағ а беруші критерилері ө згеріске ұ шырайды. Жұ мыста пайда болғ ан жағ ымсыз мә селелерден адамда жү йкесі тозып, ол ө з кезегімен оның жағ дайын нашарлатады жә не атқ арғ ан жмысының да сапасына ә серін тигізбей қ оймайды. Егер адам демалыс тә ртібін сақ тамағ ан болса, онда тү нгі жұ мыс уақ ыты кезінде немесе кез- келген кезекшілігін атқ ару барысында ұ йқ ысының, ас қ орыту жү йесінің қ ызметтері, жү рек жұ мысы бұ зылуы мү мкін. Ә сіресе бұ лар тү нгі жұ мыстың алғ ашқ ы кезінде басталады. Кейін ақ ырындап 1 — 3 ай мезгіл аралығ ында организм бейімделіп алады.

⇐ Предыдущая 12