Тақырып 1. Ақпарат түсінігі

3. Оқ у тә ртібінің тақ ырыптары бойынша дә ріс конспектілері жә не дә рістік курстарды оқ у бойынша методикалық нұ сқ аулар

Тақ ырып 1. Ақ парат тү сінігі

Дә ріс мақ саты: Ақ парат тү сінігін оқ у.

Сұ рақ тар:

1. Ақ парат теориясының негізгі тапсырмаларын анық тау.

2. Байланыс жү йесі тү сінігін анық тау.

3. Ақ парат жіберу сұ лбасы қ андай блоктардан қ ұ ралғ ан?

4. Қ андай ақ парат қ асиеттерін білесіз?

«ақ парат» термині латынның " informatio" сө зінен шық қ ан, мә лімет, тү сінік, мазмұ ндау ұ ғ ымдарын береді.

Ақ парат – нысан жә не оның қ оршағ ан ортада пайда болуы туралы, кү нделікті тұ рмыста жә не жұ мыста ақ парат жү йелерінің (тірі организмдер, басқ ару машиналары, т. б. ) қ абылдайтын параметрлері, қ асиеттері мен жағ дайлары туралы тү сінік.

Бірдей хабарламалар да ә ртү рлі адамдар ү шін – алғ ан біліміне, тү сіну дең гейіне жә не алғ ан хабарламағ а қ ызығ ушылығ ына байлансты ә ртү рлі ақ параттардан қ ұ ралуы мү мкін.

Ақ парат хабарлама сипаттамасы емес, хабарламалар мен оларды қ абылдаушылар арасындағ ы қ атынас. Тіпті потенциалды тү рде де қ абылдаушыларсыз ақ парат туралы айту мағ ынасыз.

Шамамен компьютерлік деректерді ө ң деуде ақ парат мағ ыналық жү ктеулерге ие жә не компьютерге тү сінікті тү рде кө рсетілген бірнеше символдық тү сініктер тізбегімен тү сіндіріледі (ә ріп, сан, кодталғ ан графикалық бейнелер мен дыбыстар, т. б. ). Ә рбір жаң а символ мұ ндай символдар тізбегінде хабарламаның ақ параттық кө лемін ұ лғ айтады.

Ақ парат бірнеше ә ртү рлі формада болуы мү мкін:

мә тін тү рінде, сурет, сызба, фотография;

жарық тық немесе дыбыстық сигнал тү рінде; радиотолқ ын тү рінде; электрлік жә не жү йке импульсі тү рінде; магнитті жазба тү рінде; ымдау жә не мимика тү рінде.

Ақ парат қ асиеті. Ақ парат оның сапалық белгілерін сипаттайтын келесі қ асиеттерге ие: шынайылық, толық тық, бағ алылық, уақ ытылы, тү сініктілік, қ олжетімділік, қ ысқ алығ ы жә не т. б.

Ақ парат шынайы болады, егер ол істің айқ ын жағ дайын бейнелейтін болса. Шынайы емес ақ парат қ ате тү сінікке немесе қ ате шешім қ абылдауғ а ә келуі мү мкін. Шынайы ақ парат уақ ыт ө те келе қ асиеті кө неленіп, яғ ни айқ ын жағ дайын бейнелей алмайтын шынайы емес ақ паратқ а айналуы мү мкін.

Ақ парат толық болады, егер оны тү сіну жә не шешім қ абылдау жеткілікті болса. Толық емес ақ парат ақ парат артық шылығ ы сияқ ты шешім қ абылдауды тежейді немесе қ ателікке ә келуі мү мкін.

Ақ парат нақ тылығ ы нысанның, ү рдістің, пайда болудың, т. б. шын бейнесіне жақ ындылығ ымен анық талады.

Ақ парат бағ алылығ ы тапсырманы орындау маң ыздылығ ымен, сондай-ақ жақ ын арада адамның қ андай да бір қ ызметінде қ олданыс табуына тә уелді. Егер бағ алы жә не уақ ытылы ақ парат тү сініксіз кү йде бейнеленсе, ол пайдасыз болуы мү мкін.

Тек ө з уақ ытында алынғ ан ақ парат қ ана кү тілген пайданы ә келуі мү мкін.

Бірдей сұ рақ тарғ а ақ паратты қ ысқ а мазмұ ндауғ а (детальдарсыз қ ысу) немесе кең ейтуге (жан-жақ ты, кө псө зді) болады.

Ақ паратты болады: жасауғ а, жіберуге, қ абылдауғ а, қ олдануғ а, есте сақ тауғ а, кө шіруге, форматтауғ а, кең ейтуге, тү рлендіруге, комбинациялауғ а, ө ң деуге, бө ліктерге бө луге, ық шамдауғ а, жинауғ а, сақ тауғ а, іздеуге, ө лшеуге, бұ зуғ а, т. б.

Бұ л ақ паратты анық тау операциясымен байланысты барлық ү рдістер ақ параттық ү рдістер деп аталады.

Ақ паратты жіберу. Кез келген ә рекет, кез келген жағ дай ақ парат кө зімен жасалады. Ақ парат хабарлама тү рінде кейбір ақ парат кө зінен оны қ абылдаушығ а арадағ ы байланыс арнасы арқ ылы жіберіледі. Ақ парат кө зі жіберу сигналында кодталатын хабарламаны жібереді. Бұ л сигнал байланыс арнасы арқ ылы жіберіледі. Нә тижесінде қ абылдаушығ а қ абылданғ ан хабарлама декодирленетін қ абылдау сигналы келеді. Ақ паратты жіберу байланыс арнасы арқ ылы бұ рмалануды жә не ақ парат жоғ алтуды тудыратын бө геттер ә серіне жиі ұ шырайды.

Кез келген жағ дай немесе ә рекет ә ртү рлі, ә ртү рлі тә сілдермен, ә ртү рлі ә ріптермен ө рнектелуі мү мкін. Ақ паратты байланыс арнасы арқ ылы нақ тырақ ә рі ү немді жіберу ү шін оны сә йкесінше кодтау қ ажет.

Ақ парат материалды қ олданушысыз, жіберу энергиясынсыз болуы мү мкін емес. Кодталғ ан хабарлама сигнал-қ олданушы ақ паратқ а ие. Олар арна арқ ылы ө теді. Қ абылдаушыда шық қ анда, ақ парат жалпығ а тү сінікті тү рге келуі қ ажет.

Байланыс арнасы, байланыс жү йесі туралы айтқ анда, мысал ретінде телеграфты алады. Бірақ байланыс арнасы – ә ртү рлі кө птеген жү йелерге ие кең мағ ыналы тү сінік.

Мысалы – есептеу машинасы. Есептеу машинасының жеке жү йелері ақ паратты бір-біріне сигнал кө мегімен жібереді. Есептеу машинасы – станок сияқ ты ақ паратты ө ң деуге арналғ ан автоматты қ ұ рылғ ы, метал ө ң деу. Машина ақ паратты «ештең еден» қ ұ рмайды, ол ө зіне берілгенді ғ ана ө ң дейді.

«Байланыс каналының » алуан тү рлі ұ ғ ымы тү сініктің болуы ү шін, бірнеше мысал келтіргеніміз жө н.

Сонымен қ атар бұ л шаманы хабарламаның орташа энтропиясы деп атайды. шамасы дербес энтропия деп аталады.

Солай, ө зінің екілiк логарифмдеріне кө бейтілген оқ иғ асының пайда болатын салыстырмалы жиілік туындыларының теріс таң балы қ осындысы оқ иғ асының энтропиясы болып табылады. Кездейсоқ оқ иғ аларғ а арналғ ан анық таманы ық тималдық тарды ү лестіру функциясына кең ейтуге болады.

⇐ Предыдущая 1 2 3 456 7 8 9 10 Следующая ⇒