Аш ішек.. Тоқ ішек.

Ө ң еш.

Ө ң еш — ұ зындығ ы 25 сантиметрдей іші қ уыс бұ лшық етті мү ше. Оның жоғ арғ ы бө лімі жұ тқ ыншақ пен, тө менгі бө лімі қ арынмен жалғ асады. Ө ң ешті астарлап жатқ ан сілемейлі қ абық шасы кө п қ абатты эпителиймен қ апталғ ан. Эпителийлердің ұ зын қ атпарлары тамақ ө ткен кезде ө ң ешті кең ейтеді. Ө ң ештің ортаң ғ ы бұ лшық етті қ абық -шасының кө п бө лігі бірың ғ айсалалы бұ лшық ет ұ лпасынан тұ рады. Осы бұ лшық еттердің толқ ын тө різді оқ тын-оқ тын жиырылуы нө тижесінде тағ ам қ арынғ а тү седі. Ө ң еш кө кеттің ортасындағ ы тесіктен ө тіп, қ ұ рсақ қ уысындағ ы қ арынмен жалғ асады.

Қ арын.

Қ арын — қ ұ рсақ қ уысының жоғ ары бө лімінің сол жағ ында, кө кеттің астында орналасқ ан асқ орыту жолының кең ейген мү шесі. (Абай атамыздың: «Аш қ арын жұ бана ма майлы ас жемей» деген ой тұ жырымы естерің де болар. ) Қ арын - іші қ уыс қ алың бұ лшық етті мү ше. Ол жоғ арғ ы жағ ынан ө ң ешпен, тө менгі жағ ынан аш ішектің басталар жері ұ лтабармен жалғ асады. Қ арынның ішкі жағ ын астарлап жатқ ан қ атпарлы сілемейлі (шырышты) қ абық шасы оның кө лемін ү лкейтеді. Қ арынның қ абырғ асындағ ы бірың ғ айсалалы бұ лшық ет талшық тары ү ш тү рлі бағ ытта орналасқ ан. ішкі қ абаты - қ иғ аш, ортаң ғ ысы - сақ ина тө різді, ал сыртқ ысы - ұ зыннан орналасқ ан. Қ арынның катпарланғ ан сілемейлі (шырышты) қ абық шасында ө те кө п ұ сақ бездер бар. Бұ л бездерден карын сө лі бө лінеді. Қ арынның ө ң ешпен жә не ұ лтабармен (он екі елі ішек) байланысқ ан жерінде сақ ина тә різді бұ лшық еттер болады.

Аш ішек.

Аш ішек - қ арын мен тоқ ішекті жалғ астыратын тү тік пішінді бұ лшық етті мү ше. Оның ұ зындығ ы ересек адамдарда 5, 5-6 метрдей. Аш ішектің қ арыннан басталғ ан 25—30 сантиметрдей бө лімі - улта-бар (он екі елі ішек) деп аталады. Ұ лтабарғ а бауырдан келетін от қ абының ө зегі жә не ү йқ ыбездің де ө зегі ашылады. Аш ішек ирелең деп орналасқ ан. Оның ішкі қ абырғ асында кө птеген сақ ина пішінді қ атпарлар бар. Сонымен бірге ашішектің сілемейлі қ абық шасында тұ йық ә скін тү ріндегі бү рлер ө те кө п. Мұ ндай бү рлер тек аш ішекке ғ ана тә н. Бұ л бү рлер ішектің ішкі сің іру бетін ұ лғ айтады. Аш ішектің бұ лшық ет қ абық шасындағ ы ішкі бұ лшық ет талшық тары сақ ина тә різді, сыртқ ысы ұ зына бойы орналасқ ан. Аш ішек қ абырғ асындағ ы бұ лшық ет талшық тары, оқ тын-оқ тын толқ ын тә різді жиырылып-босаң сып тұ рады. Осының нә тижесінде жеген тамақ ішектің ішімен алғ а қ арай жылжып отырады.

Тоқ ішек.

Тоқ ішектің ұ зындығ ы 1, 5-2 метрдей, аш ішектен екі еседей жуан. Тоқ ішектің аш ішектен басталғ ан жері бу йен деп аталады. Ол он жақ тағ ы мық ын тұ сында орналасқ ан. Бү йеннің томенгі шетінде ұ зындығ ы 7-8 см-дей қ ұ рт пішінді тү йық ө скін соқ ырішек (аппендикс) болады. Оны аппендикс (лат. «арреndіх» - қ осалқ ы) деп атайды. Ол лимфа жү йесіне жататын мү ше. Оның қ абынуынан болатын ауру - сокырішек (аппендицит) деп аталады. Тоқ ішектің соң ғ ы бө лімі - тік ішек. Тоқ ішектің сыртында май қ абаты қ алың болады, оның сілемейлі қ абыкшасында жарты ай пішінді ірі ө рі жалпақ қ атпарлар кө птеп кездеседі. Тоқ ішекте су қ айтадан денеге сің іріледі де, нә жіс калыптасады. Тоқ ішекте ө те кө п бактериялар (ө сіресе ішек таяқ шалары) болады, олар ағ зағ а пайдалы. Бұ л бактериялар ө сімдік жасунық тарын (клетчатка) ыдыратады, кейбір витаминдерді синтездейді. Зиянды микробтардан қ орғ ап, тамақ тың дұ рыс қ орытылуын қ амтамасыз етеді. Дә ріні қ алай болса солай пайдалану ішектегі пайдалы бактерияларғ а зиянды ө сер етуі мү мкін. Сондық тан да дә рі-дә рмектерді (антибиотиктерді) тек ө рігердің кә ң есі бойынша пайдалану керек.

⇐ Предыдущая 123 4 Следующая ⇒