1-тапсырма. Төмендегі сөздер мен сөз тіркестерін орыс тіліне аударыңыз

1-тапсырма. Тө мендегі сө здер мен сө з тіркестерін орыс тіліне аударың ыз

қ ылмыс -	жаза -	ө тірік -
билік -	ұ рлық -	заң жү йелері -
ә ділет -	дау-шар -	тә ртіп жү йелері -
қ ұ қ ық -	ә діл би -	неке ережелері -

ОҚ ЫЛЫМ

2-тапсырма. Мә тінді мә нерлеп оқ ып, жоспар қ ұ растырың ыз жә не сол бойынша мә тінді мазмұ ндап берің із.

Ә р елдің, халық тың ө зіне лайық заң ы бар. Мұ ндай заң қ азақ халқ ында да ертеден қ алыптасқ ан. Ол заң дар кезінде қ ағ азғ а тү спесе де, білікті, зерделі, беделді адамдардың ақ сақ алдардың аузынан ұ рпақ тан-ұ рпақ қ а тарағ ан. Бұ л ережелер, қ ағ идалар далалық ұ лттардың ә дет, салтына, тұ рмысына лайық жасалғ ан. Қ азақ даласындағ ы қ ылмыс, дау-шар, ә ділет істері осы заң негізінде шешімін тапқ ан. Қ азақ заң дарының ерекшелігі ол тек ә ділдік пен дін жолын ұ стану. Қ азақ халқ ы сө з ө нерін: шешендік, тапқ ырлық, айтқ ыштық ө нерді жоғ ары бағ алағ ан. Сондық тан да ондау даулардың шешімін алу ү шін би-шешендерге жү гінген.

Қ азақ заң дарының тү п-тө ркіні қ асиетті кітабымыз «Қ ұ ран кә рімнен» жә не «Мұ хаммед пайғ амбарымыздың хадистерінен» басталады. Мысалы, «Қ ұ ран кә рімнің » «Ниса» сү ресінде мұ рагерлік, қ ылмыс туралы, «Маьида» сү ресінде ұ рлық, ө тірік, ал «Талақ » сү ресінде ерлі-зайыптылық, неке ережелері (заң дары) анық айтылғ ан. Мұ ндай қ ұ қ ық тық, шариғ ат заң дары «Қ ұ ран кә рімнің » басқ а сү релерінде де кең орын алғ ан. Мә селен, ислам дінінің негізін салғ ан Мұ хамбет пайғ амбар хадистерінде ә ділдік, билік, жаза, заң негіздері бірнеше жерде айтылғ ан.

Тарихи деректерден 1206 жылы Шың ғ ыс хан (1155-1227 жж. ) бекіткен ә дет, қ ұ қ ық, ә скери тә ртіп жү йелері, сондай-ақ Ақ сақ Темірдің (1336-1405 жж. ) қ ұ қ ық заң дары дә стү р, ғ ұ рып негіздерінде жасалғ андығ ын байқ ауғ а болады.

Қ азақ ордасының жә не оның ә ділет, ә дет, ғ ұ рып заң дарының тарихында «Қ асым ханның қ асқ а жолы» деп аталатын заң ережелерінің орны мү лде бө лек. Бұ л «Жарғ ы» деп аталғ ан қ азақ халқ ының алғ ашқ ы Ата заң ы. Оның негізін салғ ан қ азақ тың ә йгілі қ айраткері, қ олбасшысы Қ асым хан Жә нібекұ лы (1445-1518 жж. ). Мұ нда ол бұ рынғ ы қ олданылғ ан ә дет-ғ ұ рып, салт-дә стү р ережелерімен бірге ел, мемлекет басқ ару жолын жасады. Бұ л жарғ ы бес тараудан тұ рады.

Бұ л заң Тә уке хан тұ сында (ХҮ ІІ ғ. аяғ ы мен ХҮ ІІІ ғ. басында) одан ә рі жетілдіріліп, жаң а қ ұ қ ық тарауларымен толық тырылды. Ол бү кіл қ азақ жұ ртына белгілі ә ділетті заң ретінде «Жеті жарғ ы» деген атпен танылды. Ол заң ды жү зеге асыру мақ сатында Ә з Тә уке хан Кең есі мен Билер Кең есі қ ұ рылды жә не жыл сайын Қ ұ рылтай ө ткізілді. Осындай мемлекеттік, қ ұ қ ық тық, азаматтық ережелер негізін жасауғ а атақ ты Тө ле би, Қ аздауысты Қ азыбек би, Ә йтеке би жә не Ә нет баба қ атысты.

(«Жеті қ азына» 3-кітаптан)

АЙТЫЛЫМ

⇐ Предыдущая 71 72 73 74 757677 78 79 80 Следующая ⇒