ТҮЙІНДЕМЕ

Галактика: қ ұ рамына Кү н жү йесі енетін алып аумақ ты жұ лдыздық жү йе. Ол шамамен екі жү з миллиард жұ лдыздан, сондай-ақ жұ лдыздар шоғ ырынан, газ бен тозаң тұ мандық тарынан жә не жұ лдызаралық кең істікке таралғ ан жеке атомдар мен бө лшектерден қ ұ ралғ ан.

Қ араң ғ ы материя: кө рінбейтін, жарық ты шығ армайтын жә не жұ тпайтын материя. Ол ө зі тудыратын гравитациямен анық талады. Біртіндеп материя барлық аймақ ты кездесетіні анық талды: галактикадан бастап галактикалардың аса кө п шоғ ырына дейін. Оның массасы жұ лдыздарды, газдарды, планеталарды, шаң дарды қ ұ райтын кө рінетін материяларғ а қ арағ анда айтарлық тай кө п. Қ араң ғ ы материя ғ алам массасының 23% жә не 73% қ араң ғ ы энергия 96% - «қ араң ғ ы» сектор қ ұ райды. Қ араң ғ ы материяның қ андай болатындығ ы қ азіргі кезге дейін белгісіз.

Гало: галактиканың сфера пішінді кө рінбейтін компоненті. Аспанда бұ лттар кө бі несе су тамшысынан тұ рады, бірақ та ө те алыста орналасқ андары мұ з кристаллдарынан тұ рады. Жарық осылар арқ ылы ө ткенде гало пайда болады. Гало ыстық газдан, жұ лдыздардан жә не қ араң ғ ы материялар тұ рады.

Эйншиейн тең деуі: (кейде «Эйнштейн – Гильберд» тең деуі деген атпен аталады) – жалпы салыстырмалылық теориясындағ ы гравитациялық ө рістің ө зара майысқ ан кең істік – уақ ыт шамасын оны толтырып тұ ратын материяның қ асиеттерінің есебімен байланыстырушы тең деу..

Гравитациялық линза: гравитациялық ө рісімен, маң ынан ө тіп бара жатқ ан сә уленің таралу бағ ытын ө згертуші массивті дене болып табылады. Бұ л тартылыс эффектісін «линза» деп айту себебі, сә улеленудің параллель шоғ ыры массивті дененің маң ынан ө тіп бара жатып оның артына тура, жарық сә улесі шыныдан жасалынғ ан оң линзадан ө ткенде шоғ ырланғ анғ аны сияқ ты болғ андақ тан.

Микролинзалау: масштабтары квазарлар ә леміндегіден ә лдеқ айда аз болады деп кү тілгендіктен оны «гравитациялық микролинзалау» деп атағ ан.

Вириал теоремасы: бойынша ө зара ә рекеттесетін динамикалық тепе- тең дік жағ дайында тұ рғ ан бө лшектердің жү йесі ү шін бө лшектерге ә сер етуші барлық кү штер жү йемен салыстырмалы тү рде ішкі болатын жә не қ ашық тық тың квадратына кері пропорционал болатын жағ дайда бө лшектердің орташа кинетикалық энергиясы ә сер етуші денелердің жү йелерінің кері таң баменен алынғ ан ө зара ә рекеттесуші денелердің жү йесінің потенциялық энергиясының орташа мә ніне тең.

Оптикалық линза: заттың оптикалық кескінін қ алыптастыруғ а қ абілетті жарық сә улелерін сындырушы екі бетпен шектелген мө лдір дене.

Риманов геометриясы: риманов кең істігі теориясының, яғ ни аздағ ан аумақ тарда евклид геометриясы шақ тамалы кү йде кө рініс беретін беткейлердегі жалпыландырылғ ан кө п ө лшемді геометриясы. Риманов геометриясы 1854 жылы негізін салғ ан Б. Риманның атымен аталады.

Эквиваленттік принципі: Тартылысты сипаттауғ а арналғ ан Эйнштейннің эквиваленттік принципі геометрияның майысуының концепсиясына сә йкес келетін физикалық процесс ұ сынылды.

Ә лем: бұ л ө з алдына жеке толық ө мір сү ре алатын, кең істік жә не уақ ыт бойынша шексіз, ө зінің даму процесінде ә р тү рлі пішінге ие болатын материялық дү ние.

Қ араң ғ ы энергия: кө зге кө рінбейтін, жарық шығ армайтын, бірақ энергия бө летін қ ұ былыс.

Жұ лдыз: негізінен сутегі мен гелийден тұ ратын аса ірі аспан денесі.

Қ ара қ ұ рдым: тығ ыздығ ы ө те кү шті гравитациялық иірім, Кү ннен массасы ондағ ан, жү здеген есе ү лкен жұ лдыздар гравитациялық радиусқ а дейін сығ ылса, онда олар «қ ара қ ұ рдымғ а» айналады.

Балдж: галактика центріндегі аздағ ан жұ лдыздар шоғ ыры.

Бекітемін: Келісемін: Ә /Б отырысында

Мектеп директоры Оқ у ісінің мең герушісі Қ аралды

Г. Р. Курмангалиева З. М. Федорова Хаттама №_____

____________________ ____________________ __________________

«___»_______________ «___»_______________ «___»_____________

Тақ ырыбы: «Физикалық терминдерді ағ ылшын тілінде оқ ып ү йрену»

Қ олданбалы курс

8 «А» сынып

Пә н мұ ғ алімі: Ә. Т. Қ анат

⇐ Предыдущая 3 4 5 6 789 10 11 12 Следующая ⇒