Туберкулез.

Туберкуле з (лат. tuberculum – тө мпешік), есікше: қ ұ рт ауру, кө ксау – адам мен жануарларда болатын созылмалы жұ қ палы ауру.

Этиологиясы:

Туберкулездің қ оздырғ ышы – микобактерияны (“Кох таяқ шасын”) неміс микробиологы Р. Кох (1843 – 1910) ашты (1882). Туберкулез микобактериялары жің ішке, тү зу не сә л иіліп келген таяқ шалар, ұ зындығ ы 1 – 10, ені 0, 2 – 0, 6 мкм.

Эпидемиологиясы:

Ең таралғ ан жолы ауа – тамшы арқ ылы жә не ауа шаң арқ ылы.

Жұ қ палы аурудың тарайтын негізгі кө зі – науқ ас адамнан тү скен микробтары бар қ ақ ырық. Сау адамғ а ол негізінен туберкулезбен ауырғ ан адам тү кірген қ ақ ырық тың ұ сақ сұ йық тамшылары арқ ылы не кепкен тү йіршіктерін ауамен бірге жұ тқ анда; сирек жағ дайда – туберкулезбен ауырғ ан ү й жануарларының сү тін шикілей ішкенде, етін шала пісіріп жегенде жұ ғ ады. Организмге туберкулез таяқ шасының енуі ауруғ а себепші болғ анымен, оның толық дамуы ү шін жеткіліксіз. Адамдар туберкулезбен бұ рын науқ астанып, организмнің иммунитеті тө мендегенде, дұ рыс қ оректенбегенде (ә сіресе мал ө німдерінің белоктары, витаминдер тапшы болғ анда), санитарлық -гигиеналық жағ дайлар дұ рыс сақ талмағ анда, сондай-ақ аурумен ұ зақ уақ ыт бойы араласқ анда ауырады.

Туберкулез кө бінесе 3 жасқ а дейінгі балаларда пайда болады, ө йткені оларда ауруғ а қ арсы иммунитет ә лі де нашар дамығ ан, сондай-ақ жасө спірімдерде жыныстық жетілу кезең інде пайда болады. Туберкулез негізінен тұ қ ым қ уаламайды. Туберкулезбен ауыратын адамдардың, ә детте, балалары ауру болып тумайды. Бірақ туберкулезбен ауыратын ата-ана дер кезінде емделмесе, аурудан сақ тану ережелерін дұ рыс сақ тамаса, дертті баласына жұ қ тырып, баланың туберкулезбен ауруы мү мкін.

Туберкулездің ашық жә не жабық тү рлері болады.

Ашық тү рінде қ ақ ырық та туберкулез таяқ шалары болады, сондық тан туберкулездің мұ ндай тү рімен ауыратын адамдар ө те қ ауіпті деп есептелінеді. Ал жабық тү рінде қ ақ ырық та туберкулез таяқ шалары болмайды, бірақ дерт асқ ынатын болса, туберкулездің мұ ндай тү рімен ауыратын науқ астар да ауру жұ қ тырады

Туберкулез таяқ шалары ә р тү рлі органдарды, кө бінесе ө кпені зақ ымдайды. Аурудың біліну сипаты туберкулездің тү ріне, науқ астың жасына, организмнің жалпы жағ дайына байланысты.

Аурудың ортақ белгілері: дене қ ызуының кө терілуі, тү нге қ арай кө п терлеушілік, ұ йқ ының қ ашуы жә не тә беттің нашарлауы. Науқ ас жү деп, ашуланшақ келеді, жұ мысқ а қ абілеті тө мендейді. Туберкулез таяқ шалары тү скен жердің тінінде кішкентай тө мпешіктер пайда болады. Адам организмі сауығ а бастаса мұ ндай тө мпешіктер жойылып кетеді. Кейде бұ л тө мпешіктердің сырты қ атты затпен қ оршалып, беріштенеді. Мұ ны некроз ошағ ы деп атайды. Адам организмі ә лсіреп, некроз ошағ ына қ олайлы жағ дай туса, сол жерде каверна (қ уыс) пайда болады. Осы қ уыста туберкулез таяқ шалары дамып, кең ірдек арқ ылы ө кпенің басқ а бө ліктерін зақ ымдайды. Мұ ндай науқ астардың қ ақ ырығ ында микобактериялар мол болып, қ ақ ырық қ а қ ан араласуы, тіпті қ ан кетуі де мү мкін.

Диагностикасы:

1. Анамнезің жинау.

2. Объективтік зерттеу.

3. Манту сынамасын жү ргізу.

4. Рентгеналогиялық зерттеу жү ргізу.

5. Қ ақ ырық та жә не асқ азанды, бронхтардыжуғ ан судан микобактериялардың табуылуына негізделеді.

Емдеу:

Комплексті, ұ зақ мерзімде жү ргізілуге тиіс. ДОТЦ терапия бойынша емдеу керек.

Ол 2 этапта жү ргізіледі.

1 этап – белсенделегі тө мендегенше стационарда емделеді.

2 этапта – белсенділігі тө мендегенде емханада емделеді.

Туберкулезге қ арсы препараттар береледі: белсенді препараттар изониазид 0, 008 – 0, 01 – 0, 015 г/ кг мө лшерінде немесе фтивазид, рифампицин, пиразинамид.

Бесенділігі орташа препараттар: этамбутол, этионамид, протионамид, стрептомицин.

Белсенділігі тө мен препараттар: ПАСК, тибон.

Тамақ манудың зор маң ызы бар, тамақ алуан тү рлі болуы керек.

Санаторийлерде емделу ө те пайдалы.

Қ азақ станда Туберкулезге қ арсы жұ мысты Туберкулез мә селері ұ лттық орталығ ы ү йлестіріп отырады. Ә рбір облыс орт-нда арнаулы диспансер, жергілікті жерлерде олардың бө лімшелері жұ мыс істейді. Республика Туберкулезге қ арсы қ ажетті дә рі-дә рмекпен, емдеу орындары тө сек-орынмен жеткілікті қ амтамасыз етілген.

Алдын – алу:

Елімізде балаларғ а 1925 жылдан бастап туберкулезге қ арсы арнайы егу (БЦЖ) жү ргізіліп келеді, ол сә би дү ниеге келгеннен 3 – 4 кү нде іске асырылады. Ревакцинациясы 6 – 7 жаста, 12 жасында, 16 - 17 жасында жасалынады, Манту сынамасы теріс болғ ан жағ дайда.

1жатан бастап 15 жасқ а дейін жыл сайын Манту сынамасы жү ргізілуі қ ажет. Баланы санитарлы – гигиеналық тә ртіпке ү йрету қ ажет. Тұ рмыстық жағ дайды жақ сарту керек.

Глоссарий:

Тақ ырыпты бекітуге арналғ ан сұ рақ тар:

1. Бронх демікпесінің балаларда таралуы, емі.

2. Муковицидоз, себептері, патогенезі, жіктемесі, клиникасы, асқ ынулары, емі.

3. Балалардағ ы ө кпе туберкулезі, себептері.

4. Туберкулездің клиникасы, диагностикасы, емі, алдын алуы

Тарататын материал: тесттер, ситуациялық есептер.

Манипуляция алгоритмдері:

Сабақ тың жабдық талуы: оқ у-жұ мыс бағ дарламасы, дә ріс, кестелер, тестер, сө зжұ мбақ тар.

ЧЕК-парағ ы:

Ү й тапсырмасы: Ревматологиялық қ ызба. Балалардағ ы миокардиттер. Жү ректің туа біткен ақ аулары.

Қ олданатын ә дибиет:

К. А. Святкина, Е. В. Белогородская, Н. П. Кудрявцева алматы – «Ана тілі» 1993 ж «Балалар аурулары»,.

Сестринское дело в педиатрии Н. Соколова, В. Тульчинская, Шеховцева 2003г; Сестринское дело в педиатрии Н. Соколова, В. Тульчинская, 2002

Тестер:

Балалар туберкулезінде жиі зақ ымданады:

Сү йек жә не буындар

Бү йрек

Ө кпе

Жү рек

Перикардит

Туберкулездің қ оздырғ ышы:

Кох таяақ шасы

Сіріспе таяақ шасы

Протей

Қ арапайымдылар

Минингокок

⇐ Предыдущая 1 234 5 Следующая ⇒