Акселерация – ол туралы ата-аналар неге білуі керек?

Акселерация – зерттеулер мен тү сініктер.
«Акселерация» терминінің ө зіне жетпіс жылдан астам уақ ыт болды – оны 1935 жылы неміс дә рігері Е. М. Кох ұ сынғ ан болатын. Бұ л сө збен (латын тілінен «жылдамдату» дегенді білдіретін) балалар мен жасө спірімдердің қ ұ рдастарымен салыстырғ анда бойының, салмағ ының жә не кейбір басқ а ө лшемдерінің ұ лғ аюы аталғ ан болатын. Акселерация қ ұ былысы АҚ Ш-та, Европада, Азияда, Россияда байқ алады, қ алаларда ауылдық жерлермен салыстырғ анда кү штірек кө рініс береді. Оның кең інен таралуы ғ алымдарғ а акселерация қ ұ былысын қ азіргі заманғ ы адамның дамуына тә н қ ақ ын ретінде қ арауғ а мү мкіндік береді.

Организмнің ө сіп, даму заң дылық тары балалар мен жасө спірімдердің қ алыпты ө сіп, дамуы ү шін, қ оршағ ан орта факторларын гигиеналық нормаландырудың теориялық негізі болып табылады. Бұ л заң дылық тарды білу, балалар мен жасө спірімдер гигиенасы бө лімінің дә рігеріне жеке органдар мен жү йелердің баланың ә ртү рлі жас кезең дерінде бү тін организм ретінде қ ызмет етуін, оның қ оршағ ан ортамен байланысын анық тауғ а жә не осы жағ дайдың мә нін терең ірек тү сінуге мү мкіндік береді.

Акселерация - жасө спірімдердің денесінің дамуының уақ ыттан бұ рын, тез қ арқ ынмен ү деп жү руі; балалармен жас ө спірімдердің жыныстың жетілуінің ө суі мен дамуының кү рт жылдамдануы.
Планетаның магнит денесінің кернеуі тө мендеген кезде жануарлардың кө птеген тү рінің денелерінің салмағ ы мен кө лемінің ұ лғ аюы. Акселерацияның ең айқ ын кө рнісі ержеткен балалардың денесінің ө здерінің ата-аналарының денесімен салыстырылғ анда іріленуі
Ю. К. Бабанский акселерацияны балалардың денесі мен психикасының аса ерте дамуы деп анық тады.

Акселерацияның басты мысалдары ретінде:

жаң адан туғ ан балалардың салмағ ы мен бойының ө суін (зерттеу кезіне (1979 ж. ), орта есеппен 1-2 кг-ғ а жә не 4-5 см-ден жоғ ары (сол жү з жылдық тың 30-жылдары).
тістерінің уақ ытынан бұ рын шығ уын жә не олардың тұ рақ ты тіске ауысуын (1-2 жылғ а)
скелеттің мерзімінен бұ рын сү йекке айналуын (20-ғ асырдың 20-30 жылдарымен салыстырғ анда 2-3 жылғ а ерте)
ө ткен ұ рпақ тармен салыстырғ анда жалпы бойының 8-10 см. -ге ө суін.
мектп жасындағ ы балалардың бойының ө суі, ерте жыныстық жетілуін (ұ лдарда 11-12 жаста) мысалғ а келтіруге болады.

Бұ л белгілерді ө з жұ мыстарында Ю. Е. Вельтищев пен Г. С. Грачева келтірген, И. М. Воронцов жә не А. В. Мазурин сондай-ақ акселерация жалпы ө мір ұ зақ тығ ының ө суіне жә не екі жыныстағ ы ересек адамдардың репродуктивті кезең іне байланысты екенін кө рсеткен.

бала дене бітімінің даму кө рінісі

Акселерацияның туындауы туралы ә ртү рлі теория бар, оның ішінде физикалық -химиялық (кү н радиациясының, ғ арыш радиациясының, толқ ын, магниттік ө ріс, кө мірқ ышқ ыл газының шоғ ырлануының артуы жә не басқ алары), жә не ескерілетін факторлар мен ө мір жағ дайларының факторларының кешені (ө сіп келе жатқ ан ақ параттық ағ ындар, урбандық ә сер, ә леуметтік-биологиялық факторлар), жә не генетикалық (цикликалық биологиялық ө згерістер, популяциялық араласулар), осы уақ ытқ а дейін толығ ымен аталғ андардың қ айсысы маң ызды екенін анық тау мү мкін емес.
Ғ алымдардың пікірінше даму жылдамдығ ына, мысалы, отбасындағ ы ә леуметтік-экономикалық жағ дайлар мен тамақ тану ә сер етеді, бірақ нә сілдік меншіктік немесе климат мү лдем ә сер етпейді.
Сондай-ақ Б. Г. Ананьев балалардың психикалық жә не физикалық қ асиеттерінің бір қ алыпқ а тү суі бірқ алыпты жү рмейтінін атап айтқ ан болатын. Бұ л дисгармониялық акселерация. Психологиялық жас биологиялық жастан қ алып жататын жағ дайлар болып жатады (инфантильділік). Инфантильділік ә детте ұ лдарда кездеседі.

Акселерация – ол туралы ата-аналар неге білуі керек?

Жоғ арыда келтірілген ғ ылыми деректер, ә рине, қ ызық тырады, бірақ біраз алшақ тау жә не акселерация туралы білімнің бізге, ата-аналарғ а, ғ ылымнан хабары жоқ адамдарғ а не ү шін қ ажет екенін тү сіндіре алмайды. Шындығ ын айтқ анда, оның мә ні ғ ылымидан гө рі барынша кең. Мысалы педиатрияда акселерация дерегі балалардың даму нормаларын қ арастырады. Ал ұ л баланың жыныстық жетілу кезең інде ө су ү рдісінің жылдамдауы жү рек-қ ан тамырының жә не ағ заның басқ а мү шелерінің ауруларын білдіруі мү мкін екендігіне назар аударғ ан жө н. Ә рине, дә рігерлер бұ л туралы біледі, бірақ ауруды анық тап, уақ ытында дә рігерге қ аралу ата-ананың еншісінде.

12 Следующая ⇒