Түсінік хат

Негізгі орта білім беру дең гейінің 7-сыныбына арналғ ан қ азақ ә дебиеті пә нінің орта мерзімді жоспары Кіріктірілген білім беру бағ дарламасына негізделіп қ ұ растырылды. Оқ у жоспары 7-сынып оқ ушыларының қ азақ ә дебиеті пә ні бойынша білімі мен тү сіну, жауап беру, анализ жә не интерпретациялау, бағ алау, салыстыру дағ дыларын қ алыптастыруғ а жә не дамытуғ а бағ ытталғ ан. Оқ у жоспарының мазмұ нында қ азақ ә дебиеті пә нін оқ ыту барысында қ алыптастырылатын коммуникативтік дағ дыларғ а сілтеме, оқ ыту мақ саттары, оқ ытуда ұ сынылатын ә діс-тә сілдер жү йесі, мұ ғ алімге ескертулер мен оқ ыту ресурстары бө лімдері қ амтылды.

7-сыныпта қ азақ ә дебиеті пә нін оқ ытудың жылдық жү ктемесі - 68 сағ ат, аптасына – 2 сағ ат.

Оқ у мақ саттарымен жұ мыс. Оқ ушылар «Тү сіну жә не жауап беру» дағ дысы бойынша ә деби шығ арманың жанрын, тақ ырыбы мен идеялық мазмұ нын анық тайды. Кө ркем шығ армадағ ы кейіпкердің портреті мен іс-ә рекеті арқ ылы танылатын образын ашады. Кө лемі шағ ын ү зінділерді жаттау арқ ылы есте сақ тау қ абілеті дамиды. Кө ркем мә тіндерді оқ у арқ ылы оқ ушыда мә тіннің мә нін тү сіну, мә нерлеп оқ у дағ дылары қ алыптасады. Кө ркем мә тінді оқ у оқ ушылардың тұ лғ асы дамып-жетілуін, оның интеллектісі, сө йлеу ә рекетінің тө рт негізгі тү рі (тың дау, сө йлеу, оқ у жә не жазу) қ алыптасуын, оқ ырмандық ә рекеті мен қ ызығ ушылығ ы дамуын, осылар арқ ылы оқ у ә рекеттері компоненттері мен жан-жақ ты машық -дағ дылар қ алыптасуын қ амтамасыз етеді. Оқ ушының кө ркем мә тінді ажырата тани алуы ү шін, ә рқ айсысының маң ыздылығ ын тү сінуі, оны ө мірлік жағ даяттарда саналылық пен қ олдана алуы ү шін оқ удың саналы оқ у, дұ рыс оқ у, жү гіртіп оқ у, мә нерлеп оқ у т. б. тү рлері қ олданылады. Оқ ушылар ә деби шығ арманың қ ұ рылысын, композиция жасалу тә сілдерін, екі нә рсені, қ ұ былысты (оқ иғ алар желісін, кейіпкерлерді т. б. ) салыстыра суреттеу мен қ арама-қ арсы суреттеу тә сілдерін мең гере отырып, «Анализ жасау жә не интерпретациялау» дағ дыларын қ алыптастырады. Эпикалық шығ армадағ ы жазушының авторлық тұ лғ асының кө ріну қ алпын, суреткерлік шеберлігін анық тайды. Кө ркем шығ армағ а тү рлі дең гейдегі талдау жұ мыстарын жү ргізу арқ ылы оқ ушылардың ойлау қ абілеттері (шығ армашылық жә не сыни тұ рғ ыдан ойлау т. б. ) дамиды. Мә тінмен жан-жақ ты жұ мыс жасау ү дерісінде қ аламгердің тілдік кө ркемдегіш қ ұ ралдарды қ олдану лабораториясына талдау жасайды. Шығ армадан алғ ан ә серін сипаттайды, авторғ а арналғ ан хат, ө лең жазады.

Кө ркем шығ арманың бейнелі-мә нерлі тілдік қ ұ ралдарын қ абылдай алу, автор жасап шығ арғ ан ө мір картинасын санасында орналастыру, кө ркем мә тіндегі себеп пен салдардың байланысын анық тау, кө ркем шығ армадағ ы автордың кө зқ арасын тү сіну, мә тіннің негізгі ойын, идеясын анық тау (мұ ғ алімнің кө мегімен) т. б. талдау ә дістерін қ олдануды мең гереді. Оқ ушылар орындайтын ауызша жә не жазбаша жұ мыстар арқ ылы «Бағ алау жә не салыстыру» дағ дылары қ алыптасады. Салыстыру тә сілінің мынадай тү рлерін мең гереді:  салыстырылатын нысандардың тек ұ қ састығ ын табуды мақ сат ететін салыстыру;  салыстырылатын нысандардың тек айырмашылығ ын табуды мақ сат ететін салыстыру;  салыстырылатын нысандардың ұ қ састығ ы мен айырмашылығ ын қ атар табуды мақ сат ететін салыстыру. Оқ ушылар кө ркем шығ армадағ ы жекелеген эпизодтар арқ ылы тарихи қ ұ ндылық тар мен кейіпкерлерді талдап танып, ол қ ұ ндылық тарды шынайы ө мірмен байланыстыра отырып бағ алайды. Шығ арма кейіпкерін ө зіндік қ ұ ндылық болмысы тұ рғ ысынан талдап, нә тижесінде ә деби эссе, оқ ырман ретінде ө зінің рухани дү ниесіне берген ә серін бағ алайтын сыни хабарлама жазады. Кө ркем шығ армаларғ а тү рлі мақ саттағ ы салыстырмалы талдау жасау дағ дысын дамыту ү шін сыныптан тыс оқ итын қ осымша ә дебиеттер тізімі ұ сынылады жә не жергілікті ақ ын-жазушылардың шығ армашылығ ымен байланыстыру мү мкіндігі беріледі. Қ азақ ә дебиеті пә ні бойынша бір сабақ та бір немесе бірнеше оқ у мақ сатын алуғ а болады. Мұ ғ алім оқ у мақ саттарының комбинациясын шебер пайдалана білуі керек. Пә наралық байланыс. Ә дебиет пә ні мектепте оқ ылатын басқ а тіл пә ндерімен, тарих, жаратылыстану, бейнелеу ө нері, музыка жә не басқ а да пә ндермен тығ ыз байланыста ү йлесім табады. Пә наралық байланыс – оқ ытудың ерекше категориясы болғ андық тан, оқ ушылардың ә дебиеттен жү йелі білім алуын кү шейтіп, оқ у ә дістерін белсендіреді. Ә дебиет сабағ ындағ ы пә наралық байланыс оқ ушылардың эстетикалық талғ амын жә не сурет, музыка, кино ө нерлеріне ұ мтылысын қ алыптастырады. Шығ армадағ ы тарихи шындық пен кө ркемдік шешім кө рінісін, топонимикалық, ономастикалық атаулардың маң ыздылығ ын тү сіне отырып, оқ ылғ ан шығ арманы бейнелеу жә не музыка ө нерімен ұ штастыра отырып, пә наралық байланысты кең інен қ олдану оқ ушының дү ниетанымын қ алыптастырады. Ә діс-тә сілдер туралы. Қ азақ ә дебиеті пә нін оқ ытудың педагогикалық тұ ғ ырлары «Қ ұ ндылық бағ дарлы оқ ыту», «Тү рлі мә дениет пен кө зқ арастарғ а қ ұ рмет сезімін қ алыптастыру», «Дамыта оқ ыту», «Тұ лғ алық бағ дарлы оқ ыту», «Ә рекет бағ дарлы оқ ыту», «Саралай жә не даралай оқ ыту», «Коммуникативтік- функционалдық бағ дарлы оқ ыту», «Ақ параттық -коммуникациялық бағ дарлы оқ ыту» бағ ытында болғ андық тан, осығ ан сай педагогикалық ә дістер мен тә сілдер жү йесі қ олданылады. Атап айтқ анда, ә дістер жү йесі мынадай жіктемеде жү йеленді: – ә ң гіме, пікірталас, дә ріс, кітаппен жұ мыс – репродуктивтік сипаттағ ы танымдық белсенділікті дамытатын білімді мең геру ә дістері; – классикалық проблемалық ә діс (Дьюи бойынша), коммуникативтік жағ даяттық ә діс, идеялар банкі – ми шабуылы, дидактикалық ойындар: еліктеу ойындары, іскерлік ойындары – оқ ушылардың ө зіндік жұ мыс арқ ылы шығ армашылық танымдық белсенділікпен проблемаларды шеше отырып білім алу ә дістері; – импрессивтік ә дістер, экспрессивтік ә дістер, шығ армашылық тапсырмаларды орындау ә дістері, оқ у-практикалық ә дістер– оқ ушылардың кө ркем ә дебиетті кө ркем ө нердің басқ а тү рлерімен байланыста қ абылдау арқ ылы танымдық белсенділігін дамыту ә дістері; – кө ркем ә дебиетті мең геру арқ ылы сурет салу, проблемаларды шешудің ең оң тайлы жә не тиімді жолдарын шешу жә не таң дау ә дістері – шығ армашылық міндеттерді жү зеге асыруды кө здейтін практикалық ә дістер; - пікірталас, ө зіндік жұ мыс, классикалық проблемалық ә дістер. Ресурстармен жұ мыс. Қ азақ ә дебиетін оқ ыту ү дерісінде оқ у материалымен байланысты тү рлі ү нтаспа, бейнетаспаларды, медиаматериалдарды, бейнероликтерді, ғ аламтор материалдарын, электронды оқ улық тарды, АКТ қ ұ ралдарын пайдалана отырып сабақ тың тиімділігін арттыру кө зделінеді. Сонымен қ атар оқ ыту ресурстарының қ оры театр, мұ ражайлар мен кітапхана, тарихи ескерткіштерге саяхат жасату арқ ылы кең ейеді. 7-сыныпта оқ ытылатын кө ркем шығ армалар тізімі 7-сыныпта «Қ азақ ә дебиеті» пә нінің оқ у бағ дарламасында ұ сынылғ ан кө ркем шығ армаларды толық оқ у міндеттеледі. Сол арқ ылы оқ ушығ а автордың идеясын толық тү сінуіне, шығ арманы жан-жақ ты талдай алу қ абілетін дамытуғ а жә не оқ ырмандық қ абілетін қ алыптастыруғ а қ осымша мү мкіндік болады. Бір шығ арманы толық оқ ып, талдай білген оқ ушы ө з бетімен оқ ығ ан шығ армасын сыныпта мең герген дағ дылары бойынша барлық ә дістер мен тә сілдерді қ олдана отырып, ой елегінен ө ткізіп, интерпретация жасап, бағ алай алады. Сыныпта жә не ө з бетімен оқ ылатын кө ркем ә деби шығ армалардың табиғ и сабақ тастығ ы мен байланыстылығ ы сақ талынып отырады.

12 Следующая ⇒