Қасым ханның қасқа жолы.

Қ асым ханның қ асқ а жолы.

Қ асым хан ө зі билік жү ргізген жылдары (1511-1523)қ азақ қ оғ амындағ ы қ ұ қ ық -нормаларды реттеу мақ сатымен алғ ашқ ы қ азақ заң ы-" Қ асқ а жолды" жарық қ а шығ арды. Бұ л заң қ азақ арасында бұ рыннан қ алыптасқ ан ә деп-ғ ұ рып ережелері негізінде жасалды. Бұ л заң сол кезде мұ сылман елдерінде жаппай қ олданылып жү рген ислам дінінің заң ынан ө згеше, кө шпелі қ азақ ө міріне ү йлесімді байырғ ы заң болды. Халық бұ қ арасы Қ асым ханның ежелден қ алыптасқ ан билер заң ын жаң адан кө тергенін ұ натып, оны " Қ асым ханның қ асқ а жолы" деп атап кеткен. 1598жылы Тә уекел хан қ айтыс болғ ан соң Қ азақ мемлекетінің билігін тарихта " Ең сегей бойлы ер Есім" деген атпен ә йгілі болғ ан Есім хан қ олына алды. Дарынды ә скербасы ғ ана емес, білікті саясатшы, парасатты мемлекет қ айраткері ретінде Есім хан Қ азақ хандығ ының сыртқ ы шекарасын нығ айтумен қ атар, елдің ішкі жағ дайын да жақ сартты. Есім ханның кезінде ел мамыражай ә рі сенімді тіршілік кешті. " Есім ханның ескі жолы" атты қ азақ тың заң желісін, мемлекеттің тұ ғ ырлы ә рі берік ішкі жә не сыртқ ы саясатын қ алыптастырды.

Ә з Тә уке қ ұ рғ ан балап,

" Жеті Жарғ ы " -қ анша ғ асыр келген жарап.

Тә уке хан XVII ғ асырда қ азақ хандығ ының ыдырау қ аупінің тууына байланысты Тә уке хан елдің ауызбірлігін арттыратын шаралар қ арастырып, хандық билікті нығ айтуғ а кү ш салды. Қ азақ қ оғ амының дамуы мық ты билік пен бірлікті қ амтамасыз ете алатын жаң а заң дар жү йесін қ ажет етті. Осы ретте Тә уке хан бұ рыннан қ алыптасқ ан дә стү рлі ә деп-ғ ұ рып заң дары мен ө зінен бұ рынғ ы хандардың тұ сында қ абылданғ ан " Қ асым ханның қ асқ а жолы" мен" Есім ханның ескі жолын" одан ә рі жетілдіру арқ ылы жаң а заң жү йесін жасауғ а тырысты. Ү ш жү здің игі жақ сылары мен билерін жинап, оның ішінде атақ ты Тө ле би, Қ азыбек би, Ә йтеке билер бар, Кү лтө бенің басында " Тә уке ханның Жеті жарғ ысы" деген атауғ а ие болғ ан заң дар жиынтығ ын қ абылдады. Жеті жарғ ығ а сү йенген қ азақ билері ел ішіндегі дау-жанжалдар мен саяси маң ызы бар мә селелерді тиімді шеше алды. Жаң а заң жү йесі қ азақ халқ ының ө мірлік мә селелерін барлық жағ ынан қ амтыды, соның нә тижесінде Тә уке ханның билік еткен тұ сы Қ азақ хандығ ының барынша кү шейіп дә уірлеген кезі болды.

⇐ Предыдущая 123 Следующая ⇒