Нуклеин қышқылдарының генетикалық рөлі

№13 сұ рақ

Нуклеин қ ышқ ылдарының генетикалық рө лі

Нуклеин қ ышқ ылдары (лат. nucleus — ядро) — қ ұ рамында фосфоры бар биополемерлер. Табиғ атта ө те кө п тарағ ан. Молекулалары нуклеотидтерден тұ рады, қ ұ рамына кіретін мономерлерінің (дезокси- немесе рибонуклеотидтер) тү ріне қ арай ДНҚ жә ң е РНҚ деп бө лінеді. Нуклеин қ ышқ ылдары ақ уыз биосинтезіне қ атысады, жә не тірі организмдерде тұ қ ым қ уалаушылық ты сақ тап, оның бір ұ рпақ тан екінші ұ рпақ қ а берілуін қ амтамасыз етеді. ДНҚ жасуша ядросының хромосомасында (99%), рибосомаларда жә не хлоропластарда, ал РНҚ ядрошық тарда, рибосомаларда, митохондрияда, пластидтер мен дитоплазмада кездеседі. ДНҚ организмдегі тұ қ ым қ уалаушылық ақ паратты сақ тайтын гендердің қ ұ рылыс материалы болып табылады. Ал РНҚ ү ш тү рлі болғ андық тан: рибосомдық (р-РНҚ ); тасымалдаушы (т-РНҚ ) жә не ақ параттық (а-РНҚ ) ә р тү рлі қ ызметтер атқ арады. ДНҚ мен РНҚ қ ызметтері 1940 жылдардан бастап анық талып, тү рлі биологиялық тә жірибелер арқ ылы дә лелденген. Осы зерттеулер нә тижесінде молекулалық генетика ғ ылымы жедел дами бастады.

Соң ғ ы жылдары ғ алымдар жоғ ары организмдердің гендерін бактериялар мен ашытқ ы саң ырауқ ұ лақ тарының организміне енгізуді іске асырды. Соң ынан оларды ақ уыз синтездеуге пайдаланды. Мысалы, инсулин генін осылайша " жұ мыс істеткізді". Адам инсулині ең алғ аш рет Е. соlі деген бактерияның кө мегімен 1982 жылы алынды.

№14 сұ рақ

Алшақ будандастыру жә не оның маң ызы

Ө сімдіктер мен жануарларды алшақ будандастыру қ азіргі кездегі биологияның келешегі мол салаларының бірі болып табылады. Ө йткені ә ртү рлі тү рлерге, туыстарғ а жататын ө сімдіктер мен жануарларды будандастыру арқ ылы, жаң а тү рлерге немесе туыстарғ а жататын( жеке организдерді) особьтарды аламаыз, дә лірек айтсақ, бұ л туыстық емес будандастыру. Алшақ будандастыру ә дісі арқ ылы жаң а ботаникалық тү р мен жаң а астық дақ ылы –кө пжылдық бидай бидай алынды, бұ л биология ғ ылымындағ ы аса ірі оқ иғ а болып табылады. Сондай-ақ дә нді жемдік бидай, қ ара бидай, жә не басқ а будандар сияқ ты бірқ атар жаң а тү рлер алынды.

қ осымша мә лімет: И. В. Мичурин бірінші болып жеміс ағ аштары селекциясында алшақ будандастыру ә дісін қ олданып, будандасушылық ты жә не алшақ будандастырудың ұ рық сыздығ ын жою ә дістерін жасады. Ол ата - ана ө сімдіктерінің жасын жалпы кү йін, аналық ө сімдіктердегі тозаң данатын гү лдердің орналасқ ан жерін есепке алды. Алдын ала вегетативтік жақ ындастыру ә детте ө зара будандаспайтын тү рлерді будандастыруғ а мү мкіндік берді.

Ә дістің мә ні будандастырылатын ө сімдіктерді алдын ала телуде. Бірінші гү лдегенде телінген аталық ө сімдіктің тозаң ымен теліткен аналық ө сімдікті тозаң дандырады.

Делдал ә дісі 3 тү рді будандастыру болып табылады. Тү рлердің бірі алшақ будан алу мақ сатында алдын ала басқ а тү рмен будандастырылады да, одан алынғ ан будан ү шінші тү рмен будандастыру ү шін пайданылады. Мичурин делдал ә дісін жабайы шабдалыны мә дени шабдалымен будандастыруда пайдаланды. Делдал ә дісін кейде картоптың мә дени тү рін кейбір жабайы тү рлерімен будандастыруда ойдағ ыдай қ олдануғ а болады. Бұ л тү рлер алдын ала Соланаумэкауле ө сімдіктермен будандастырылады, ал алынғ ан будан - делдалды мә дени картоптың кү ні бұ рын таң дап алынғ ан сорттарымен будандастырады.

Тозаң қ оспасымен тозаң дандыру ә дісі. Аналық ө сімдіктің аналық аузына басқ а ә р тү рлердің, тіпті туыстардың тозаң ды қ оспасын салады. Мичурин осы ә діспен алма мен алмұ рттың, сары ө рік пен қ ара ө ріктің, шие мен мойылдың, айва мен алмұ рттың будандарын алды.

⇐ Предыдущая 12