Тақырыбы:Француз революциясы

Стр 1 из 2Следующая ⇒

Қ азақ стан Республакасы Ішкі Істер Министрлігі

Б. Бейсенов атындағ ы Қ арағ анды академиясы

Мемлекеттік-Қ ұ қ ық тық пə ндер кафедрасы

Реферат

Тақ ырыбы: Француз революциясы

Орындағ ан: 102-оқ у тобының

курсанты И. М. Халил

Француз революциясы

, Ұ лы француз революциясы, Француз тө ң керісі — 1789 — 1794 жылдары Франциядағ ы феодалдық -абсолюттік қ ұ рылысқ а ауыр соқ қ ы беріп, капитализмнің дамуына жол ашқ ан буржуазиялық -демократиялық кө теріліс. 18 ғ асырдың соң ында Францияда жаң адан қ алыптасып келе жатқ ан ө ндіргіш кү штер мен ескі феодалдық ө ндірістік қ атынастардың арасындағ ы қ айшылық тар шиеленісе тү сті. Елдің эконикалық жағ дайын мемлекеттік қ азынаның сарқ ыла бастауы, сауда-ө неркә сіптік дағ дарыс, қ ұ рғ ақ шылық ә рі қ арай ауырлатып, 1788 — 1789 ж. аса қ иын ахуал қ алыптасты. Оның алдын алу мақ сатымен король Людовик XVI 1789 ж. 5 мамырда Версальда Бас Штаттарды шақ ырды. Оғ ан ақ сү йектерден 300, діни мекемелерден 300, ү шінші сословиеден (қ арапайым халық ) 600 депутат қ атысты. 1789 ж. 17 маусымда ү шінші сословиенің депутаттары ө здерін бү кіл ұ лттың ө кілдері деп мә лімдеп, ө з жиналыстарын ұ лттық, ал 9 шілдеден — Қ ұ рылтай жиналысы деп жариялады. Ө кіметтің бұ л жиналысты қ уып тарату ә рекеті халық кө терілісіне ә кеп соқ ты. Король Бас штаттарғ а жиналыс ө ткізуге тыйым салғ аннан кейін ү шінші сословиеден шық қ ан депутаттар мен оларды қ олдаушылар сол кезде бос тұ рғ ан Ә улие Яков шіркеуіне жиналып, саяси мә селелермен айналысты. Сондық тан Яков шіркеуіне жиналғ андарды халық -яковиншілер деп атады. 1789 ж. 14 шілдедегі Бастилияғ а тікелей шабуыл жасау Француз революцияның бастамасы болды. Феодалды-абсолюттік қ ұ рылысқ а қ арсы кү ресте буржуазия, шаруалар мен қ ала кедейлері бірігіп кетті. Бұ л бірлік 1789 ж. 26 тамызда Қ ұ рылтай жиналысы қ абылдағ ан “Адам жә не азамат қ ұ қ ық тарының Декларациясынан” кө рініс тапты. Онда ұ лт жоғ. ө кімет билігінің қ айнар кө зі ретінде жарияланды. “Адамдар ерікті жә не қ ұ қ ығ ы жағ ынан тең болып қ ала береді” делінді. Сө йтіп, феодалды артық шылық тар мен ү стемдіктерге соқ қ ы берілді. Сө з, баспасө з, дін ұ стау, жиналыс бостандық тары жарияланды. Жеке меншік мызғ ымас жә не қ асиетті қ ұ қ ық ретінде танылды. Негізгі саяси қ ұ қ ық тар алдымен салық тө леушілерге берілді. Француз революциясының бірінші кезең інде (1789 ж. 14 шілде — 1792 ж. 10 тамыз) билік ірі буржуазия мен фельяндар деп аталғ ан либерал ақ сү йектерге тиісті болды. Негізінен буржуазия ө кілдерінен тұ ратын астаналық ә кімшілік қ ұ рылды. Ол Париж коммунасы деп аталды. Оның басшылығ ымен 1792 ж. 10 тамызда кө теріліске шық қ ан халық жең іске жетіп, король тақ тан тү сірілді. Ұ лттық Конвентке сайлау белгіленді. Француз революциясының екінші кезең інде (1792 ж. 10 тамыз — 1793 ж. 2 маусым) саяси билік Қ ұ рылтай жиналысының орнына сайланғ ан Заң шығ ару жиналысына кө шті. Ол жиналыста Жиронда департаментінен шық қ ан депутаттар ү стем тү сіп, Ұ лттық Конвентте кө пшілік орынды иемденді. 1792 ж. 22 қ ыркү йекте Конвент Францияны республика (бірінші республика) деп жариялады. Конвент залындағ ы жоғ. орындарғ а революцияны соң ына дейін жеткізуді мақ сат еткен депутаттар отырды. Бұ л топ “тау” деп аталды. Оны М. Робеспьер, Ж. П. Марат, Ж. Ж. Дантон, Л. Сен-Жюст, т. б. басқ арды. “Тау” якобиншілер клубында басымдық қ а ие болып, жирондистерді клубтан шығ арды да, Париж Коммунасындағ ы жетекші кү шке айналды. “Таудың ” талабы бойынша 1793 ж. 21 қ аң тарда Людовик XVI корольдің басы кесілді. Революцияның онан ә рі жалғ асуын тоқ татып, халық ты бейбіт ең бекке жұ мылдырмақ болғ ан жирондистердің ә рекеті 1793 ж. 31 мамыр — 2 маусым аралығ ындағ ы халық кө терілісіне ә келіп соқ ты. Оның нә тижесінде якобиншілер диктатурасы орнады. Бұ л Француз революциясының соң ғ ы, ү шінші кезең і (1793 ж. 2 маусым — 1794 ж. 27/28 шілде) болды. Билікке ие болғ ан топ басқ а ә леум. топтардың талап-тілектері мен мү ддесін ескермей, тек ө з мақ сатттарын жү зеге асыруғ а тырысты. Бұ л ә рекет ә ділеттілік, ерік, бостандық, тең дік ұ ғ ымдарымен сыйыспады. 1793 ж. жазда бү кіл ө кімет билігі М. Робеспьер басқ арғ ан Қ оғ амдық қ ұ тқ ару комитетіне кө шті. Ө кіметке наразылық білдірушілерді жазалау ү шін Жалпы қ ауіпсіздік комитетті қ ұ рылды. Сауда жасау еркіндігіне шек келтіріліп, ө з бетімен сауда жасаушылар “алыпсатарлар” ретінде айыпталды. Революцияның қ ас жауы деп есептелген корольдің ә йелі Мария Антуанетта ө лтіріліп, елде революциялық лаң кестік жү ргізілді. Ашынғ ан шаруалар мен жұ мысшылар ақ сү йектер мен байларды ө лтіріп, байлық тарын ө зара бө лісіп алуғ а кірісті. Бұ л “барып тұ рғ ан якобиншілер” байлардан астық ты кү шпен тартып алуды, саудагерлерге қ арсы лаң кестікті кү шейтуді талап етті, кедейлерді Конвентке қ арсы кө теріліс жасауғ а шақ ырды. Халық ты арандатушылық ә рекеттерге итермелегені ү шін Қ оғ амдық қ ұ тқ ару комитеті “нағ ыз якобиншілердің ” басшыларын соттап, ө лім жазасына кесті. Бұ л якобин диктатурасының халық бұ қ арасы алдындағ ы беделінің тү суіне себеп болды. Қ оғ амды ө ндіріске, бейбіт ең бекке жұ мылдырудың жолдарын кө рсете алмағ ан якобиншілер енді Конвенттегі “самарқ аулар” деп аталғ ан жаң а буржуазия ө кілдеріне қ арсы кү рес жү ргізді. “Самарқ аулар” лаң кестікті бә сең детуді, рев. диктатура тә ртібін тоқ татуды, Англиямен тез арада бітім жасауды талап етті. Олардың басшылары да “сатқ ын” деп айыпталып, 1794 ж. сә уірде ө лтірілді. Бірақ якобиншілердің саяси беделі нығ аюдың орнына, керісінше ә лсіреп кетті. 1794 ж. 9 термидорда (27/27 шілдеде) “самарқ аулар” мен оларды жақ таушылар жең іске жетіп, М. Робеспьер бастағ ан “барып тұ рғ ан якобиншілердің ” 22 басшысы ө лтірілді. Тез ә рі оң ай жолмен “тартып алып, бө ліп беруге” бейімделген диктатура халық ты ө ндірісті ұ йымдастыруғ а, жаң а қ ұ ндылық тар жасауғ а жұ мылдыра алмай, экон. процестердің дамуына кедергі келтіргендіктен қ ұ лады. Дегенмен, Француз революциясы Францияда капит. қ атынастардың дамуына жол ашты

. Париж коммунасы

Париж коммунасы - 1871 жылғ ы 18-наурыз революциясы

Ұ лттық гвардияның басшылары жұ мысшыларды Париж қ аласына кірген неміс ә скерлеріне оқ атпауғ а кө ндірді. Неміс ә скері 1-наурыз кү ні Париж қ аласына кірді. Неміс басқ ыншыларын қ аң сылағ ан иттер мен мияулағ ан мысық тар қ арсы алды. Барлық жұ мыс орындары, дү кендер жабық тұ рды. 3-наурыз кү ні ұ лттық жиналыс ө зінің отырысында Франкфурт келісіміне кө ніп Отто фон Бисмаркке тапсырды. Париждің халқ ын неміс ә скерлерінің қ олымен бағ ындырмақ болғ ан француз ө кіметінің ү міті жү зеге асқ ан жоқ. Париждің қ арулы халқ ын қ арусыздандыру ү шін оларды кө шеге тү рткілеп шығ ару керек болды. Ол ү шін ұ лттық гвардия ә скерлерінің онсызда аз жалақ ысын азайтты. Қ ала тұ рғ ындарынан қ арыздарын екі жетінің ішінде тө леуді талап етті. Бұ ның бә рі Парижді шыдамынан шығ ару ү шін істелді.

Француз ү кіметі Германия ү кіметімен келісіп, Седан тү біндегі ә скерді Парижге кіргізуге рұ қ сат алды. 12 мын шасси винтовкасын адды. 18-наурыз кү ні сағ ат 3-те Тьер ә скері Монмартр биігінде тұ рғ ан ұ лттық гвардия қ олындағ ы артиллерияны басып алғ ысы келді. Тьер ә скері Монмартр биігіндегі зенбіректерді тө менге тү сіре бастады. Тү ске таман Тьер ә скері Париждің орталық кө шелерімен Версальғ а қ арай кете бастады. (Париж халқ ының, ұ лттық гвардия ә скерлерінің арасымен Тьер ә скері зең біректерін сү йретіп ө тіп кетті). Париж халқ ы 18-наурыз кү ні ө кімет мү шелері Версальғ а қ ашып кеткеннен кейін ө кіметті ө з қ олына алды.

Бланкистер де, неоякобиншілер де Тьер ә скерін қ арусыздандыруды тү сінбеді. Ұ лттық гвардияның Орталық Комитетінің айқ ын жоспары болғ ан жоқ. Бұ лар халық тың белсендігімен Париждің тізгінін ө з қ олына алды.

1871 жылы 18-наурыздағ ы революция стихиялы, ойламағ ан жерден болғ ан революция болды. Орталық комитет революцияны алдын-ала дайындағ ан жоқ. Варле, Асси тағ ы басқ а да кө рнекті қ айраткерлер де дайындамады. Кешке қ арай бү кіл Париж кө терілісшілердің қ олына ө тті. Ратуша ү йінде қ ызыл жалау желбіреді. Осы кезде ұ лттық гвардия не істеуі керек еді? Біріншіден, Версальғ а қ арай қ озғ алып оларды қ арусыздандыру керек еді. Екіншіден, ү кіметті тұ тқ ындау керек еді. Алайда бұ лар ү кімет билігіне қ олын жеткізе отырып революцияның міндетін тү сінген жоқ. Революцияғ а тә н тактика шабуылғ а шығ у екенін тү сінбей, қ орғ аныс бағ ытын ұ станды. Орталық Комитет мү шелерінің " мейрімділігінің " себебі азамат соғ ысы шығ ып кетеді деп қ ауіптенді. Олар бұ л соғ ысты шығ арып отырғ ан негізгі мұ рындық буржуазия екенін тү сінген жоқ. Париж жұ мысшылары буржуазияғ а моральдық ық пал жасау арқ ылы ә сер етуге болады деп тү сінді. Орталық Комитет ө зінің басшы орган екенін тү сінбеді. Ол ө зінің негізгі міндеті — Коммунағ а сайлау жү ргізу деп тү сінді. Сайлауғ а дайындық жү ргізді. Буржуазиялық элементтер қ арусыз демонстрациялар ұ йымдастырды. 26-наурыз кү ні сайлау жү ргізілді. Париж Коммунасы Советі сайланды. Сайлауғ а ең бекші бұ қ ара ғ ана дауыс берді. Коммуна советіне 85 адам сайланды. Дегенмен 16-сә уірде қ осымша сайлау болып, тағ ы 22 адам сайланды. 18-26-наурыз аралығ ында Орталық Комитет бірнеше шаралар жү ргізді. Ә леуметтік жағ ынан алғ анда кө пшілігі жұ мысшылардан тұ рды. Партиялық жағ ынан алғ анда Коммуна советі ә ртү рлі болды. Олардың ішінде лрудонистер, неоякобиндшылаар тағ ы баскдлар болды. Неоякобиндық тар болып жатқ ан оқ иғ аның мә нін тү сінген жоқ. Олар сыртқ ы жаудан Францияны қ орғ ауды кү н тә ртібіне қ ойды.

Коммуна жұ мысшыларғ а инструмент таратуда

Революцияның барысында ең бекші бұ қ ара ү кімет басына келді. Бланкистер мен неоякобиндіктер бір блокқ а бірікті. Кейбір коммуна мү шелері екі топтың екеуіне де қ осылғ ан жоқ. Коммуна советінің басым кө пшілігі Маркске дейінгі социализмнің тү рлі ағ ымдарында тұ рды. Бланкистер де, пруддонистер де Францияның жұ мысшыларына басшылық жасай алғ ан жоқ. Францияның пролетариатынын ө з партиясы болмады.

Сонымен 18-наурыз кү ні болғ ан халық кө терілісі жаң а революциялық ү кіметтің басына Париж жұ мысшыларын ә келді. Олар революцияның міндетін тү сінген жоқ. Сонда да олар ү кімет билігін қ олына алғ аннан кейін ө здеріне қ ажетті жұ мыстар істеді. Олар тұ рақ ты армияны жойып қ арулы халық жасағ ын кұ рды. Ескі аппараттың чиновниктері жұ мысқ а шық пай қ ойды. Коммуна атқ арушылық жә не орындаушылық билікті біріктірді. Париж Коммунасы 10 комиссия кұ рды. Олар финанс, ә скери, юстиция, қ оғ амдық тағ ы басқ а. Коммуна Советі бұ л комиссияларғ а ө з ө кілдерін тағ айындады. Басқ ару жә не сот аппараттарына мү шелер сайлау арқ ылы тағ айындалды. Сенімді ақ тамағ андарды жұ мыстан шығ аратын болды. Коммуна жұ мысшылардың ең бек ақ ысын маман жұ мысшылардың ең бек ақ ысымен тең естірді. Коммуна жаң а мемлекеттік қ ұ рылым ретінде кө рінді: тұ рақ ты армияны халық жасағ ымен алмастыру ә рекеті, ескі бюрократтық аппаратты жойып жаң а аппарат қ ұ руы, жалпығ а бірдей сайлау енгізуі. Олар халық алдында есеп берді. Қ ызметкерлер жалақ ысы жұ мысшы жалақ ысына жақ ын етіп белгіленді. Заң шығ ару жә не атқ ару органдары Коммунағ а біріктірідді.

Коммуна советі қ ұ рылғ аннан кейін елдің ішінде ә леуметтік топтардың саяси белсенділігі артты. Ә йелдер клубы тағ ы басқ а клубтар қ ұ рылды. Коммуна жұ мысшылардың талабын орындауғ а тырысты. Айырбас жә не ең бек комиссиясы қ ұ рылды. Оның басшысы Лео Франкель былай деді: " Егер біз жұ мысшыларғ а ештең е істемесек Париж Коммунасының мә ні не? " — деді. Он сағ аттық жұ мыс кү ні енгізілді. Тү нгі жұ мысқ а тыйым салды. Осы шаралар Коммуна советінің жұ мысшылар ү кіметі екенін кө рсетеді. Шіркеуді мемлекеттен бө лді. Азаматтық оқ у енгізілді. Балалар бақ шасы, мұ ражай есіктері ашылды. Париж Коммунасы соғ ысты жек кө ретінін кө рсетті. Наполеонғ а салынғ ан жү з метрлік алып ескерткішті қ ұ латты. Париж Коммунасы кезінде басқ а елдердің азаматтары Лео Франкель, Врублевский, Домбровский, басқ а да орыс азаматтары жұ мысшылардың қ иындық тарын бө лісті.

Францияның провинцияларын да, басқ а да қ алаларында 23-наурызда Марсель қ аласында, Лион, Тулон қ алаларында революция болды. Бірақ олар ұ зақ ө мір сү рген жоқ. Шаруалар мен Париж Коммунасы арасындағ ы байланыс жасау ә рекеті болды. Коммунар жазушы Андре Малон шаруаларғ а арнап жазғ ан " К сельскому труженику" деген ү ндеуінде былай жазды: " Туысқ ан, сені алдап жатыр, сондық тан менің талап етіп жү ргенім азат болу - сенің де азат болуың ".

12 Следующая ⇒