22.Нанодисперсті жүйелерді биология, нанокосметика,биология және медицина саласында қолдану жағдайына мысал келтіріңіз.

Функционалды наноматериалдардың қ олданылу аумағ ы алуан тү рлі. Нанотехнологияның даму дең гейін талдау арқ ылы ғ ылымның іргелі мә селелерін шешуге, нақ ты техникалық қ осымшаларды ө ң деп шығ аруғ а болады. Биологиялық ә лем нанобө лшектермен ә бден толық десе болады, мә селен, ферменттер(каталитикалық белсенді ақ уыздар), ДНҚ жә не РНҚ молекулалары, рибосомалар, жасушалық везикулар, вирустар жә не басқ алары. Мұ ндай объектілшердің ерекшелігі олардың агрегация мен ө зіндік қ айта қ ұ рылуына мү мкіндігі. Бұ л қ асиет шынайы биологиялық қ ұ рылымдардың орнына жү ретін синтетикалық конструкциялар жасауда кең інен қ олданыс табуда. Мұ ның жарқ ын мысалы ретінде біркомпонентті жә не мультикомпонентті липосомаларды атауғ а болады, олар белгілі жағ дайларда липидтер қ оспасының ерітіндісінен қ ұ ралуы мү мкін. Практикада кө п жағ дайларда табиғ атта бар биологиялық нанобө лшектер қ олданылады. Мысалы, тү рлі вирустар жасушалардың гендік модификациясында (трансфекция) кең інен қ олданылады. Белсенділігітұ рақ тандырылғ ан репликацияланғ ан жү йесі бар аденовирустар жергілікті тері арқ ылы инвазивті емес вакцинациясында да эффективті тү рде қ олданылуы мү мкін (Лангерганс жасушаларына антигендерді жеткізу) кө рсетілген. Бағ ытты тасымалғ а арналғ ан синтетикалық биогенді нанобө лшектерге, ә детте липосомалардан бө лек липидті нанотрубкаларды, липидтік нанобө лшектер жә не наноэмульсиялар, циклдық пептидтер, хитозандар, нуклеинді қ ышқ ылдар негізіндегі нанобө лшектерді жатқ ызады.

Наноқ ұ рылымдарды биология мен медицинада қ олдануғ а деген қ ызығ ушылық бірнеше себеппен тү сіндіріледі. Біріншіден, олардың аз мө лшерлері тірі ағ залар ішінде, соның ішінде жұ қ а капиллярлар ішінде кедергісіз қ озғ алуына жә не жасушаларғ а эндоцитоз жолымен енуге мү мкіндік береді. Екіншіден, дамытылғ ан беті тү рлі дә рілік заттар молекулаларын бекітуе («нанобө лшек-биологиялық белсенді қ абыршық » нанокомпозиті тү зіледі) мү мкіндік береді. Бұ л жасуша немесе ағ за иммунды жү йенің бө тен денелерді анық тап, оларды жоюы ү шін қ ажет. Наномедицинадегеніміз– нанотехнологияларды ауруды диагностикалау, мониторинг жасау жә не емдеуде кең інен қ олдану. Наномедицинаның дамуы геномика мен протеомика, яғ ни аурулардың молекулалық негіздерін ғ алымдарғ а тү сінуге революциялық мү мкіндіктерімен тү сіндіріледі, олардың кө мегімен нанометрикалық дең гейде жаң а қ асиеттері бар материалдар алуғ а мү мкіндік береді. Медицинада нанотехнологияларды қ олданудың 5 негізгі салаларын атап ө туге болады: белсенді дә рілік заттарды жеткізу, нанометрлік дә режеде емдеудің жаң а ә дістері мен тә сілдері, диагностика, медициналық имплантанттар.

Бү гінде 50% артық наномедицина саласында жұ мыс жасаушы фармацевтикалық ө ндіруші компаниялар нанотехнологияларды ұ лпалар мен тікелей жарақ аттанғ ан ұ лпаларғ а дә рілік заттарды тасымалдаушы жү йелерді жасау ү шін қ олданылуда. Бұ л препараттар бү гінде айналымның 80% қ ұ рап отыр. Мұ ндай жү йелерді қ олданушы салалардың бірі – онкология. Тасымалдаушы жү йелерді қ олдану дә рілік заттардың жағ ымсыз ә серлерін азайтуғ а негізделген.

Қ азіргі таң да технологияның жылдам қ арқ ынмен дамып келе жатқ андығ ына байланысты биохимиктер жарақ ат кезінде жү йке рецепторларын ө сіру жолын тапты. Имплатант жү йке рецепторларын ө сіруге бағ ытталғ ан полимерлі наноталшық тардан тұ рады.

Ағ ылшын ғ алымдары алғ аш рет адам ағ засынатірі жасушаны кө міртекті нанотү тікше арқ ылы енгізді. Ө здерінің ерекше қ асеттеріне байланысты наноматериалдарды жасанды мү шелер мен тканьдарды ө сіруде қ олдануғ а болады. Америкалық биолог рак ауруына қ арсы антиденелер тапқ ан. Ол антиденелер –нанобө лшектер.

Нанокосметикада косметикалық заттарды терінің терең қ абатына енгізу мү мкіндігі бар.

23. Оптикалық қ ұ былыстардың негізінде нанобө лшектердің ө лшемдерін анық тау ә дісін тү сіндірің із.

НБ-дің ө лшемдерін анық тайтын спецификалық ә дістер бар. Олар нефелометрия жә не турбидиметрия туралы қ арастырамыз. Нефелометрия Рэлей тең деуімен анық талатын дисперсті жү йеден шашырағ ан жарық тың қ арқ ындылығ ын ө лшеуге негізделген.

Егер эталон бө лшектерінің радиусы белгілі болса, онда зерттелетін ү лгі бө лшектерінің радиусы

Эталон жә не зерттелетін ү лгі бө лшектерінің радиусын анық тау ү шін шашырағ ан жарық тың қ арқ ындылығ ын тең естіру кезінде нанобө лшектердің ө лшемдері анық талуы мү мкін.

Нефелометрия шашырағ ан жарық тың қ арқ ындылығ ын ө лшеуге, ал турбидиметрия дисперсті жү йе арқ ылы ө ткен жарық тың қ арқ ындылығ ын анық тауғ а негізделген.

Экстинкция (Э) н/е оптикалық тығ ыздық (D) жарық тың жұ тылуы есебінен қ арқ ындылығ ы-ң ә лсіреуін анық -ды. Ол Бугер-Ламберт-Бер заң ымен есеп-і: мұ н, I₀-тү сетін жарық -ң қ арқ ындылығ ы; I_пp-ө ткен жарық -ң қ арқ ындылығ ы; l-жұ татын орта-ң мө лшері; B-жарық -ң жалпы жұ тылуы мен шашырауын анық тайтын коэф. Жұ тылғ ан жарық -ң қ арқ ынд/ы I_n тең:

Экстинкция мә ні мен жұ тылу аймағ ы-ң макс. нанобө лшек мө лшерімен байл-ты. Мө лшері толқ ын ұ з-нан аз болатын жә не 15 нм аспайтын нанобө лш-ң жұ тылу спектрінің айырмашылығ ы нанобө лшек бет-ң диэлектрлік ө тімділіг-ң ө згерісімен шарт-н:

⇐ Предыдущая 1 2 3 456 7 8 9 10 Следующая ⇒