2.Газ тәрізді заттар

           Науқ асқ а наркозды берер алдында оның ә р бір жү йесіне кө ніл беріліп тексерілуі тиіс. Наркозды таң дағ аннан кейін науқ асты оғ ан дайындай бастайды. Науқ асты наркозғ а дайындаудың екі этапын ажыратады: алдын ала дайындау жә не наркозғ а арналғ ан дайындық.

         Алдын ала дайындау: операцияалды кезең де ө ткізіледі жә не науқ астың мү шелері мен жү йелерін тексеруге негізделген. Егерде науқ астың ағ засында бір ө згерістер табылса онда оғ ан міндетті тү рде операцияалдылық ем тағ айындалады. Алдын ала дайындауғ а: ауыз қ уысының жә не ө кпенің санациясы кіреді. Науқ аспен алдын ала сө йлесіп операцияның қ алай ө тетінін тү сіндіріп тыныштандыру керек. Ә рқ ашанда фармакалогиялық заттар тағ айындайды олар науқ астың ОЖЖ-ң реактивтілігін тү сіру арқ ылы оны тыныштандырады.

    Сұ йық ұ шқ ыш заттар

Орталық жү йке жү йесінің негізгі нейромедиаторлар/ нейромодуляторлары (норадреналин, серотонин, дофамин, ацетилхолин, амин қ ышқ ылдары, пептидтер, пуриндер т. б. ).

Наркозғ а арналғ ан заттар. (галотан (фторотан), наркозғ а арналғ ан эфир, азот тотығ ы, тиопентал натриі, пропанидид, кетамин, натрий оксибутираты.

Ұ йқ татқ ыш заттар (нитразепам, фенобарбитал, зопиклон золпидем).

Тырыспағ а қ арсы заттарЭпилепсияғ а қ арсы заттар. (фенобарбитал, фенотоин (дифенин), этосуксемид, карбамазепин, клонезепам, натрий вальпроат, диазепам, ламотриджин).

Газ тә різді заттар

Газ — заттың атомдары мен молекулалары бір-бірімен ә лсіз байланысқ андық тан, кез келген бағ ытта еркін қ озғ алатын жә не ө зіне берілген кө лемге толық жайылып орналасатын агрегаттық кү йі. «Газ» (французша gas, грекше chaos – бей-берекет) атауын ғ ылыми қ олданысқ а 17 ғ асырдың басында голланд ғ алымы Ян Баптист ван Гельмонт енгізген. Газ молекулаларының соқ тығ ысу уақ ыты олардың еркін жолғ а кететін уақ ытынан ә лдеқ айда аз болады. Химиялық элементтердің ө те кіші бө лшекке бө лініп, бейтарап ұ шуы. Негізгі тұ рмыстағ ы газдар пропан, бутан, неон жә не тағ ыда басқ а Газ қ атты дене мен сұ йық тық тә різді еркін бет тү збейді жә не ол берілген кө лемді толық толтырып тұ рады. Газ тә різді кү й – заттардың (жұ лдызаралық заттар, тұ мандық тар, жұ лдыздар, планеталардың атмосферасы, тағ ыда басқ а) ғ аламдағ ы ең кө п таралғ ан кү йі. Химиялық қ асиеттері бойынша газдар жә не олардың қ оспалары (активтілігі аз инертті газдар мен қ опарылғ ыш газдар қ оспасына дейін) сан алуан болып келеді. Газғ а атомдар мен молекулалардан тұ ратын жү йе ғ ана емес, кейде басқ а бө лшектерден – фотондардан, электрондардан, броундық бө лшектерден, сондай-ақ плазмадан тұ ратын жү йелер де жатқ ызылады.

Нақ ты (реал) газдар. Газдың тығ ыздығ ы артқ ан сайын оның қ асиеттері идеал газ кү йінен ауытқ и бастайды. Бұ л жағ дайда соқ тығ ысулардың рө лі артып, молекулалардың мө лшерлері мен олардың ө зара ә серлерін ескермеуге болмай қ алады. Мұ ндай газды нақ ты (реал) газ деп атайды. Газ алмасу, биологияда – организм мен оны қ оршағ ан орта арасындағ ы газ алмасу процесі. Адам мен жануарлар организмі тыныс алу кезінде сыртқ ы ортадан оттекті сің іріп, ө зінен кө мірқ ышқ ыл газын жә не зат алмасу нә тижесінде пайда болатын ә р тү рлі газ қ оспаларын сыртқ а шығ арады. Газ алмасусыз тірі организмде зат жә не энергия алмасуы дұ рыс жү рмейді. Зат алмасу процесінің нә тижесінде организм сің ірген қ оректік заттардың (белок, кө мірсу, май) қ ұ рамындағ ы химиялық энергия бө лініп, организмнің тіршілік ә рекетіне қ ажетті энергияғ а (мысалы, 1 литр оттек 4, 7 – 5, 0 ккал жылу береді) айналады. Организм пайдаланатын оттек пен одан бө лініп шығ атын кө мір қ ышқ ыл газдың мө лшері адамның жасына, тіршілік ә рекетіне, атқ аратын қ ызметіне, сыртқ ы ортаның температурасына жә не тағ амның қ ұ рамына байланысты ө згеріп тұ рады. Адам жұ мыс істегенде, ауа райы салқ ындағ анда, калориялы тамақ ішкенде организмдегі газ алмасу кү шейе тү седі. Демалыс кезінде, ұ йық тағ анда газ алмасу тө мендейді. Газ алмасу арқ ылы организмдегі энергия мө лшерін анық тауғ а болады. Газ алмасу процесі кезінде организм оттекті кө п мө лшерде пайдаланса, барлық дене мү шелерінің қ ызметі артып, тыныс алу жә не қ ан айналысы жақ сарады, осығ ан байланысты қ анның физикалық -химиялық қ ұ рамы да ө згереді. Газ алмасу бір клеткалы қ арапайымдыларда, олардың бү тіндей денесі арқ ылы, кө п клеткалы жануарларда арнаулы тыныс мү шелері (кең ірдек, желбезек, ө кпе) арқ ылы жү реді.