Қазақ әдебиеті

Соғ ыстан кейінгі жылдары жазба ә дебиет те дамыды. Д. Ә білев, Ө. Сә рсенбаев, М. Ә уезов, Ғ. Мү сірепов, С. Мұ қ анов, Ө. Шә ріпов, Ә. Ә бішев, Ғ. Мұ стафин қ азақ кең ес ә дебиетінің танымал шеберлеріне айналды. Ә деби жанр тү рі кө п болғ анымен, тақ ырыптарды таң дау аясы шектелді. Кө ркемө нер мен ә дебиетті жаң ғ ыртпақ болғ ан ө нер адамдарының шығ армашылығ ына шек қ ойылды. 20-30-жылдардағ ы қ уғ ын-сү ргінге ұ шырап, таптық методологияғ а негізделген ә дебиет социалистік қ ұ рылыстың тек жақ сы жақ тарын, халық тың социалистік жасампаз ө мірін, халық тар достығ ын, жаң а қ оғ амдық қ атынастарды бейнеледі.

Соғ ыстан кейінгі уақ ытта ә дебиетшілер шығ армашылығ ы қ атаң идеологиялық бақ ылауғ а алынды. Соғ ан қ арамастан 40-жылдардың аяғ ы мен 50-жылдардың басы Қ азақ стан кең естік ә дебиетінің гү лденген кезі болды. 1947 жылы М. Ә уезовтің «Абай» романының 2-томы басылып шық ты, 1948 жылы, С. Мұ қ ановтың «Сырдария», Ғ. Мұ стафиннің «Миллионер», 1949 жылы Ғ. Мү сіреповтің «Қ азақ солдаты» романдары жарық кө рді. 1949 жылы «Абай» романы ү шін М. Ә уезовке КСРО Мемлекеттік сыйлығ ы беріліп, роман жазушығ а дү ниежү зілік даң қ ә келді. 50-жылдардың басында қ азақ тың кө рнекті ақ ын-жазушыларының, Ғ. Мұ стафин, Ғ. Мү сірепов, Ә. Тә жібаев, Т. Жароков жә не т. б. шығ армалары жарық кө рді.

Қ азақ киносы - Қ азан тө ң керісінен кейін пайда болды. Алғ ашқ ы киношежіре 1925 жылы тү сірілді. 1928 жылы РКФСР Халық Комиссарлары Кең есі жанынан акционерлік " Востокфильм" кино қ оғ амы қ ұ рылды. 1929 жылы Алматыда оның ө ндірістік бө лімі ашылды да, ол Қ азақ станның ө мір-тұ рмысы туралы " Соң ғ ы хабар" атты киножурнал шығ арып тұ рды. Реж. В. А. Турин ел ө міріндегі тарихи оқ иғ алардың біріне саналатын Тү ркістан - Сібір темір жолы магистраінің қ ұ рылысы жайлы " Тү рксіб" атты деректі фильмін қ ойды. 1934 ж. Алматыда " Кең естік Қ азақ стан" киножурналын ү збей шығ арыл тұ ратын Респ. киношежіре студиясы қ ұ рылды. Осыдан кейін қ азак киносы жаң а ө ркендеу жолына тү сті. " Ленфильм" студиясының ұ жымы қ азақ тың алғ ашқ ы кино қ айраткерлерінің қ атысуымен " Амангелді" (1938, реж. М. З. Ленин) кө ркем фильмін жасады. Қ азақ кө ркем фильмдерінің тарихы осы туындыдан басталады.

2-дү ниежү зілік соғ ыс жылдарында " Мосфильм" мен " Ленфильм" киностудиялары бө лімшесінің Алматыда болуы қ азақ киносының одан ә рі ө ркендеуіне ә серін тигізді. Бұ л студиялар Алматыда ө зара бірлесіп, ЦОКС (Біріккен орталық киностудия) деген атпен ө зінің қ ызметін бастады. Мұ нда " Антенна Рыбкин" (реж. К. К. Юдин), " Жауынгер ұ лы" (режисері В. П. Строева), " Біздің қ аланың жігіті" (режисері А. Б. Столпер), " Ауком секретары" (режисері А. М. Файнциммер), " Отан ү шін" (режисері Пудовкин), " Иван Грозный" (1-сериясы, режисері Эйзенштейн), т. б. кең естіқ таң даулы фильмдер жасалды. 1941 ж. Алматыда кө ркем фильмдер шығ аратын киностудия ұ йымдасып, 1944 жылы ол Алматының кө ркем жә не деректі-шежіреліқ фильмдер студиясы (1960 жылдан " Қ азақ фильм" ) деп аталды. Қ азақ киностудиясы алғ ашқ ы ұ йымдасқ ан кезінен бастап 100-ден астам кө ркем фильм жә не 500-дей деректі фильм шығ арды. Бұ л фильмдер тақ ырыбы жағ ынан ә р алуан. Экранғ а қ азақ халқ ының ө ткен ө мірін кө рсететін,

2-дү ниежү зілік соғ ыс жылдарында халық батырлығ ы туралы, заманауи тақ ырыпқ а арналғ ан картиналар шық ты (мыс., " Абай ә ні" (1946), " Махаббат дастаны" (1954), " Шоқ ан Уә лиханов" (1957), " Қ ыз Жібек" (1972), " Ботагө з" (1957), " Атаманның ақ ыры" (1971), " Орман балладасы" (1972), " Біздің сү йікті дә рігер" (1957), " Менің атым Қ ожа" (1963), т. б. ). Қ азақ К-сын дамытуғ а режисері Ш. Айманов, Е. Е. Арон, М. Бегалин, О. Ә бішев; А. Қ арсақ баев, С. Қ ожық ов; актерлер Қ. Қ уанышбаев, Е. Ө мірзақ ов, Н. Жантө рин, Қ. Байсейітов, С. Қ ожамқ ұ лов, К. Қ ожабеков, Ә. Ө мірзақ ова; операторлар М. Аранышев, Ф. Ә бсә лемов, М. Беркович, т. б. мол ү лес қ осты.

1980 жылдары республиканың деректі киносына И. Вовнянко, С. Ә зімов, О. Рымжанов, В. Рерих, С. Махмұ тов, В. Тюлькин, т. б. қ осылды.

" Қ ұ мшағ ыл оқ иғ асы" (1987), " Аралды жоқ тау" (1988), " Жоқ тау. Ө лі тең із шежіресі" (1989 - 1990), " Полигон" (1990) фильмдері арқ ылы экранғ а қ оршағ ан ортаның шынайы ә леуметтік қ арама-қ айшылық тары шығ арылды. Кең естік қ оғ амдағ ы демократиялық жаң артулар Қ азақ станның кө ркем фильмдерінің эстетикасына да ә серін тигізіп, қ азақ " жаң а толқ ын" ө кілдерінің шығ уына жол ашты. Осы кезде Қ. Садық овтың " Балкон" (1988), Р. Нұ ғ мановтың " Ине" (1988), С. Апрымовтың " Қ иян" (1989), Т. Теменовтың " Адамдар арасындағ ы бө лтірік" (1988), А. Ә мірқ ұ ловтың " Отырардың кү йреуі" (1991), Ә. Қ арақ ұ ловтың " Ә зә зіл қ ыз" (1991), Е. Шынарбаевтың " Сұ р ұ шбұ рыштағ ы орын" (1993), С. Нарымбетовтың " Кө зімнің қ арасы" (1994) фильмдері тү сіріліп, ұ лттық кино шетелдерге таныла бастады. Халық аралық қ инофестивальдарда жү лделі орындарғ а ілікті. Бұ л кезең дегі Қ азақ киносында бірнеше кө ркемдік-стильдік бағ ыттар айқ ындалды: ә леуметтік авторлық фильмдер - С. Апрымов, Д. Ө мірбаев; бейнеклиптік эстетика, кө пшілік қ ауымғ а бет бұ ру - Р. Нұ ғ манов, А. Қ арпық ов; ретро фильмдер - С. Нарымбетов; " халық тық кино" - Б. Шә ріп, А. Ә мірқ ұ лов, Т. Теменов, Д. Манабай. Жалпы алғ анда 1990 жыл дар дағ ы фильмдер кең естік идеологияны жоқ қ а шығ аруғ а бағ ытталды.

Тапсырма:

1. Дә рісті оқ ып, қ ысқ аша конспект жазу.

2. Тақ ырып бойынша мына сұ рақ тарғ а жауап беру

1. Қ азақ кең естік ө нерінің дамуы

2. Қ азақ киносы

3. Қ азақ ә дебиеті

⇐ Предыдущая 12