7-бап. Азаматтық құқықтар мен мiндеттердiң пайда болу, өзгеру және тоқтатылу негiздерi

Стр 1 из 23Следующая ⇒

Қ азақ стан Республикасынормативтік қ ұ қ ық тық актілерінің ақ параттық -қ ұ қ ық тық жү йесі

Республикалық қ ұ қ ық тық
ақ парат орталығ ыҚ азақ стан Республикасы
Ә ділет министрлігі

· Қ АЗ

· РУС

· ENG

· Негізгі

· Іздеу

· Ресми
жариялау

· " БҰ Ұ " қ ұ жаттары

· Зерттеулер

· Таң даулы

· Кабинет

Қ АЗАҚ СТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ АЗАМАТТЫҚ КОДЕКСI

Қ азақ стан Республикасының Кодексі 1994 жылғ ы 27 желтоқ сандағ ы № 268-ХIII.

· Мә тін

· Ресми жарияланым

· Ақ парат

· Ө згерістер тарихы

· Сілтемелер

· Кө шіру

· Басқ а

Жинақ талғ ан:

· МАЗМҰ НЫ

РҚ АО-ның ескертпесі!
Қ азақ стан Республикасы Жоғ арғ ы Кең есінің 1994 жылғ ы 27 желтоқ сандағ ы № 269-XIII қ аулысымен қ олданысқ а енгізілді.

МАЗМҰ НЫ

Ескерту. Қ Р 1999. 11. 04 N 472 Заң ымен енгізілген ө згерістер 2000 жылғ ы 1 қ аң тардан бастап қ олданысқ а енгізіледі.
Ескерту. Мә тiнде " бө лiм" деген сө здiң алдындағ ы " I - IІІ" деген цифрлар тиiсiнше " 1 - 3" деген цифрлармен ауыстырылды - Қ Р 2004. 12. 20 № 13 Заң ымен (2005 жылғ ы 1 қ аң тардан бастап қ олданысқ а енгізіледі).

Жалпы бө лім
1 бө лiм. Жалпы ережелер
1-тарау. Азаматтық -қ ұ қ ық тық қ атынастарды реттеу

1-бап. Азаматтық заң дармен реттелетiн қ атынастар

1. Азаматтық заң дармен тауар-ақ ша қ атынастары жә не қ атысушылардың тең дiгiне негiзделген ө зге де мү лiктiк қ атынастар, сондай-ақ мү лiктiк қ атынастарғ а байланысты мү лiктiк емес жеке қ атынастар реттеледi. Азаматтық заң дармен реттелетiн қ атынастардың қ атысушылары азаматтар, заң ды тұ лғ алар, мемлекет, сондай-ақ ә кiмшiлiк-аумақ тық бө лiнiстер болып табылады.

2. Мү лiктiк қ атынастарғ а байланысы жоқ мү лiктiк емес жеке қ атынастар азаматтық заң дармен реттеледi, ө йткенi олар заң қ ұ жаттарында ө згеше кө зделмеген, не мү лiктiк емес жеке қ атынастар мә нiнен туындамайды.

3. Осы баптың 1-тармағ ында аталғ ан белгiлерге сай келетiн отбасылық, ең бек қ атынастары мен табиғ и ресурстарды пайдалану жә не айналадағ ы ортаны қ орғ ау жө нiндегi қ атынастарғ а азаматтық заң дар бұ л қ атынастар тиiсiнше отбасылық, ең бек заң дарымен, табиғ и ресурстарды пайдалану жә не айналадағ ы ортаны қ орғ ау туралы заң дармен реттелмеген жағ дайларда қ олданылады.

4. Заң қ ұ жаттарында кө зделген реттердi қ оспағ анда, бiр тараптың екiншiсiне ә кiмшiлiк немесе ө зге де билiк жағ ынан бағ ынуына негiзделген мү лiктiк қ атынастарғ а, соның iшiнде салық жө нiндегi жә не басқ а бюджеттiк қ атынастарғ а азаматтық заң дар қ олданылмайды.

2-бап. Азаматтық заң дардың негiзгi бастаулары

1. Азаматтық заң дар ө здерi реттейтiн қ атынастарғ а қ атысушылардың тең дiгiн, меншiкке қ ол сұ қ паушылық ты, шарт еркiндiгiн, жеке iстерге кiмнiң болса да озбырлық пен араласуына жол беруге болмайтындығ ын, азаматтық қ ұ қ ық тарды кедергiсiз жү зеге асыру, нұ қ сан келтiрiлген қ ұ қ ық тардың қ алпына келтiрiлуiн, оларды соттың қ орғ ауын қ амтамасыз ету қ ажеттiгiн тануғ а негiзделедi.

2. Азаматтар мен заң ды тұ лғ алар ө здерiнiң азаматтық қ ұ қ ық тарына ө з еркiмен жә не ө з мү ддесiн кө здей отырып ие болады жә не оларды жү зеге асырады, сондай-ақ егер заң намалық актілерде ө згеше белгіленбесе, қ ұ қ ық тарынан бас тартады. Олар шарт негiзiнде ө здерiнiң қ ұ қ ық тары мен мiндеттерiн анық тауда жә не оның заң намағ а қ айшы келмейтін кез келген талаптарын белгiлеуде ерiктi.

3. Тауарлар, қ ызмет жә не ақ ша Қ азақ стан Республикасының бү кiл аумағ ында емiн-еркiн орын ауыстырып жә не айналысқ а тү сiп отырады. Егер қ ауiпсiздiктi қ амтамасыз ету, адамдардың ө мiрi мен денсаулығ ын қ орғ ау, табиғ ат пен мә дени қ азыналарды сақ тау ү шiн қ ажет болса, заң қ ұ жаттарына сә йкес тауарлар мен қ ызметтiң орын ауыстыруына шектеулер енгiзiледi.

Ескерту. 2-бапқ а ө згеріс енгiзiлдi - Қ Р 1997. 07. 11 N 154, 2011. 03. 25 N 421-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі) Заң дарымен.

3-бап. Қ азақ стан Республикасының азаматтық заң дары

1. Қ азақ стан Республикасының азаматтық заң дары Қ азақ стан Республикасының Конституциясына негізделеді жә не осы Кодекстен, Қ азақ стан Республикасының оғ ан сә йкес қ абылданғ ан ө зге де заң дарынан, Қ азақ стан Республикасы Президентiнiң Заң кү шi бар Жарлық тарынан, Парламенттiң қ аулыларынан, Парламенттiң Сенаты мен Мә жiлiсiнiң қ аулыларынан (заң актiлерiнен), сондай-ақ осы Кодекстiң 1-бабының 1, 2-тармақ тарында аталғ ан қ атынастарды реттейтiн Қ азақ стан Республикасы Президентiнiң Жарлық тарынан, Қ азақ стан Республикасы Ү кiметiнiң қ аулыларынан тұ рады.

2. Осы Кодекстiң 1-бабының 3-тармағ ында аталғ андарды қ оспағ анда, азаматтық қ ұ қ ық тың Қ азақ стан Республикасының заң актiлерiнде қ амтылғ ан нормалары осы Кодекстiң ережелерiне қ айшы келген жағ дайда осы Кодекстiң ережелерi қ олданылады, Қ азақ стан Республикасының заң дарында қ амтылғ ан жә не осы Кодекстiң нормаларына қ айшы келетiн азаматтық қ ұ қ ық нормалары Кодекске тиiстi ө згерiстер енгiзiлгеннен кейiн ғ ана қ олданылады.

Қ азақ стан Республикасы азаматтық заң намасының нормалары Қ азақ стан Республикасы азаматтық заң намасының негізгі бастауларына қ айшы келмейді.

3. Банктер мен астық қ абылдау кә сiпорындарының қ ұ рылуына, қ айта ұ йымдастырылуына, банкроттығ ына жә не таратылуына, банк қ ызметiн бақ ылау мен оны аудиторлық тексеруге, астық қ абылдау кә сiпорындарының қ ызметiн бақ ылауғ а, банк операцияларының жекелеген тү рлерiн лицензиялауғ а, банктерді қ айта қ ұ рылымдауғ а, банктерді лицензияларынан айыру салдарларының туындауына, астық қ абылдау кә сiпорындарының қ ойма куә лiктерiмен операцияларды жү зеге асыруғ а байланысты қ атынастар банк қ ызметiн жә не астық қ абылдау кә сiпорындарының қ ызметiн реттейтiн заң актiлерiне қ айшы келмейтiн бө лiгiнде осы Кодекспен реттеледi.

Банктер мен олардың клиенттерi арасындағ ы қ атынастар, сондай-ақ клиенттер арасындағ ы банк арқ ылы қ атынастар азаматтық заң дармен осы баптың 2-тармағ ында белгiленген тә ртiп бойынша реттеледi.

4. Азаматтық қ атынастар, егер ә деттегi қ ұ қ ық тар, соның iшiнде iскерлiк қ ызмет ө рiсiндегi ә деттегi қ ұ қ ық тар Қ азақ стан Республикасы аумағ ында қ олданылып жү рген азаматтық заң дарғ а қ айшы келмесе, солармен реттелуi мү мкiн.

5. Министрлiктер жә не ө зге де орталық атқ арушы органдар, жергiлiктi ө кiлдi жә не атқ арушы органдар, осы Кодексте жә не ө зге де азаматтық заң актiлерiнде кө зделген жағ дайлар мен шектерде азаматтық қ атынастарды реттейтiн актiлер шығ ара алады.

6. Азаматтар мен заң ды тұ лғ алардың осы Кодексте жә не Қ азақ стан Республикасының ө зге де заң қ ұ жаттарында белгiленген қ ұ қ ық тарын мемлекеттiк басқ ару органдары мен жергiлiктi ө кiлдi жә не атқ арушы органдардың қ ұ жаттары шектей алмайды. Мұ ндай қ ұ жаттар қ абылданғ ан кезден бастап жарамсыз болып табылады жә не қ олданылмауғ а тиiс.

7. Егер заң қ ұ жаттарында ө згеше кө зделмесе, шетелдiк жеке жә не заң ды тұ лғ алар, сондай-ақ азаматтығ ы жоқ адамдар азаматтық заң дарда Қ азақ стан Республикасының азаматтары мен заң ды тұ лғ алары ү шiн қ андай қ ұ қ ық тар мен мiндеттер кө зделсе, нақ сондай қ ұ қ ық тарғ а ие болуғ а қ ақ ылы жә не сондай мiндеттердi орындауғ а мiндеттi.

8. Егер Қ азақ стан Республикасы ратификациялағ ан халық аралық шартта Қ азақ стан Республикасының азаматтық заң дарындағ ыдан ө згеше ережелер белгiленген болса, аталғ ан шарттың ережелерi қ олданылады. Халық аралық шарттан оны қ олдану ү шiн заң шығ ару талап етiлгеннен басқ а жағ дайларда, азаматтық қ атынастарғ а Қ азақ стан Республикасы ратификациялағ ан халық аралық шарттар тiкелей қ олданылады.

Ескерту. 3-бапқ а ө згеріс енгізілді - Қ Р Президентiнiң 1995. 08. 31 N 2447 заң кү ші бар Жарлығ ымен, Қ Р 1998. 03. 02 N 211, 2001. 01. 15 N 141, 2009. 04. 29 N 154-IV, 2009. 07. 11 N 185-IV (қ олданысқ а енгізілу тә ртібін 2-баптан қ араң ыз), 2011. 03. 25 N 421-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі); 02. 07. 2018 № 168-VІ (алғ ашқ ы ресми жарияланғ ан кү нінен бастап кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі) Заң дарымен.

4-бап. Азаматтық заң дардың уақ ытқ а қ арай қ олданылуы

1. Азаматтық заң қ ұ жаттарының керi кү шi болмайды жә не ө здерi кү шiне енгiзiлгеннен кейiн пайда болғ ан қ атынастарғ а қ олданылады. Азаматтық заң қ ұ жаттарының заң дық кү шi ө здерi кү шiне енгiзiлгенге дейiн пайда болғ ан қ атынастарғ а бұ л оларда тiкелей кө зделген реттерде қ олданылады.

2. Азаматтық заң қ ұ жаттары кү шiне енгiзiлгенге дейiн пайда болғ ан қ атынастар бойынша ол ө зi кү шiне енгiзiлгеннен кейiн пайда болғ ан қ ұ қ ық тар мен мiндеттерге қ олданылады. Азаматтық заң қ ұ жаттары кү шiне енгiзiлгенге дейiн жасалғ ан шарт бойынша тараптардың қ атынастары осы Кодекстiң 383-бабына сә йкес реттеледi.

5-бап. Азаматтық заң дардың ұ қ састығ ына қ арай қ олданылуы

1. Осы Кодекстiң 1-бабындағ ы 1 жә не 2-тармақ тарда кө зделген қ атынастар заң дармен немесе тараптардың келiсiмiмен тiкелей реттелмеген жә не оларғ а қ олдануғ а келетiн ә дет-ғ ұ рып болмағ ан жағ дайларда, мұ ндай қ атынастарғ а, олардың мә нiне қ айшы келмейтiн болғ андық тан, азаматтық заң дардың ұ қ сас қ атынастарды реттейтiн қ алыптары қ олданылады (заң ұ қ састығ ы).

2. Аталғ ан жағ дайларда заң ұ қ састығ ын пайдалану мү мкiн болмаса, тараптардың қ ұ қ ық тары мен мiндеттерi азаматтық заң дардың жалпы негiздерi мен мә нi жә не адалдық, парасаттылық пен ә дiлеттiлiк талаптары негiзге алына отырып белгiленедi (қ ұ қ ық ұ қ састығ ы).

6-бап. Азаматтық заң қ алыптарының тү сiнiлуi

1. Азаматтық заң қ алыптары оларда айтылғ ан сө здердiң дә лме-дә л мә нiне сә йкес тү сiнiлуге тиiс. Заң қ алыптарының текстiнде қ олданылғ ан сө здердi ә ртү рлi тү сiну мү мкiн болғ ан жағ дайда Қ азақ стан РеспубликасыКонституциясының ережелерiне жә не азаматтық заң дардың осы тарауда, ең алдымен оның 2-бабында баяндалғ ан негiзгi қ ағ идаттарына сай келетiн тү сiнiкке басымдық берiледi.

2. Азаматтық заң қ алыптарының дә л мағ ынасын анық тау кезiнде, егер бұ л осы баптың 1-тармағ ында баяндалғ ан талаптарды бұ рмаламайтын болса, ол кү шiне енгiзiлген кездегi тарихи жағ дайларды жә не оның сот тә жiрибесiндегi тү сiнiлуiн ескеру қ ажет.

7-бап. Азаматтық қ ұ қ ық тар мен мiндеттердiң пайда болу, ө згеру жә не тоқ татылу негiздерi

Азаматтық қ ұ қ ық тар мен мiндеттер Қ азақ стан Республикасының заң намасында кө зделген негiздерден, сондай-ақ азаматтар мен заң ды тұ лғ алардың ә рекеттерiнен пайда болады, ө згереді жә не тоқ татылады, ө йткенi, осы ә рекеттер азаматтық заң намада кө зделмегенiмен, олардың жалпы бастаулары мен мә нiне байланысты азаматтық қ ұ қ ық тар мен мiндеттердi туындатады.

Осығ ан сә йкес азаматтық қ ұ қ ық тар мен мiндеттер:

1) Қ азақ стан Республикасының заң намасында кө зделген шарттардан жә не ө зге де мә мiлелерден, сондай-ақ азаматтық заң намада кө зделмегенімен, бірақ Қ азақ стан Республикасының заң намасына қ айшы келмейтiн мә мiлелерден;

2) Қ азақ стан Республикасы заң намасының кү шімен азаматтық -қ ұ қ ық тық салдарларғ а алып келетін ә кiмшiлiк актілерден;

3) азаматтық қ ұ қ ық тар мен міндеттерді белгілеген сот шешiмiнен;

4) Қ азақ стан Республикасының заң намалық актілерінде тыйым салынбағ ан негiздер бойынша мү лiктi жасау, жою, сатып алу немесе оны иеліктен шығ ару, сондай-ақ мү лікке қ ұ қ ық тан бас тарту нә тижесiнде;

5) ө нертабыстарды, ө неркә сiптiк ү лгiлерді, ғ ылым, ә дебиет жә не ө нер туындыларын жә не зияткерлік қ ызметтiң ө зге де нә тижелерiн жасау салдарынан;

6) басқ а тұ лғ ағ а зиян келтiру салдарынан, сол сияқ ты басқ а тұ лғ а есебiнен мү лiктi негiзсiз сатып алу немесе жинау (негiзсiз баю) салдарынан;

7) азаматтар мен заң ды тұ лғ алардың ө зге де ә рекеттерi салдарынан;

8) Қ азақ стан Республикасының заң намасы азаматтық -қ ұ қ ық тық салдарлардың басталуын байланыстыратын оқ иғ алар салдарынан пайда болады, ө згереді жә не тоқ татылады.

Ескерту. 7-бап жаң а редакцияда - Қ Р 27. 02. 2017 № 49-VI Заң ымен (алғ ашқ ы ресми жарияланғ ан кү нінен кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі).

8-бап. Азаматтық қ ұ қ ық тарды жү зеге асыру

1. Азаматтар мен заң ды тұ лғ алар ө здерiне берiлген азаматтық қ ұ қ ық тарды, соның iшiнде ө здерiн қ орғ ау қ ұ қ ығ ын ө з қ алауынша пайдаланады.

2. Азаматтар мен заң ды тұ лғ аларғ а тиесілі қ ұ қ ық тардың жү зеге асырылмауы, заң намалық актілерде кө зделген жағ дайларды қ оспағ анда, бұ л қ ұ қ ық тардың тоқ татылуына ә кеп соқ пайды.

3. Азаматтық қ ұ қ ық тарды жү зеге асыру басқ а қ ұ қ ық субъектiлерiнiң қ ұ қ ық тарын жә не заң дармен қ орғ алатын мү дделерiн бұ збауғ а, айналадағ ы ортағ а зиян келтiрмеуге тиiс.

4. Азаматтар мен заң ды тұ лғ алар ө здерiне берiлген қ ұ қ ық тарды жү зеге асырғ ан кезде адал, парасатты жә не ә дiл ә рекет жасап, заң дардағ ы талаптарды, қ оғ амның адамгершiлiк қ ағ идаттарын, ал кә сiпкерлер - бұ ғ ан қ оса iскерлiк ә дептiлiк ережелерiн сақ тауғ а тиiс.

Бұ л мiндеттi шарт арқ ылы алып тастауғ а немесе шектеуге болмайды. Азаматтық қ ұ қ ық қ атынастарына қ атысушылардың адал, парасатты жә не ә дiл ә рекет жасауы кө зделедi.

5. Азаматтар мен заң ды тұ лғ алардың басқ а тұ лғ ағ а зиян келтiруге, қ ұ қ ық ты ө зге нысандарда теріс пайдалануғ а, сондай-ақ қ ұ қ ық ты оның мақ сатына қ айшы келетiндей етiп жү зеге асыруғ а бағ ытталғ ан ә рекеттерiне жол берiлмейдi.

6. Ешкім де ө зінің теріс пиғ ылды мінез-қ ұ лқ ымен артық шылық алуғ а қ ұ қ ылы емес.

7. Осы баптың 3-6-тармақ тарында кө зделген талаптар сақ талмағ ан жағ дайда сот адамғ а тиесілі оның қ ұ қ ығ ын қ орғ аудан бас тарта алады.

Ескерту. 8-бапқ а ө згерістер енгізілді - Қ Р 2011. 03. 25 N 421-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі); 27. 02. 2017 № 49-VI (алғ ашқ ы ресми жарияланғ ан кү нінен кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі) Заң дарымен.

9-бап. Азаматтық қ ұ қ ық тарды қ орғ ау

1. Азаматтық қ ұ қ ық тарды қ орғ ауды сот, тө релiк: қ ұ қ ық тарды тану; қ ұ қ ық бұ зылғ анғ а дейiн болғ ан жағ дайды қ алпына келтiру; қ ұ қ ық ты бұ затын немесе оның бұ зылу қ аупiн туғ ызатын ә рекеттердің жолын кесу; мiндеттi заттай орындатуғ а ұ йғ арым шығ ару; залалдарды, тұ рақ сыздық айыбын ө ндiрiп алу; дау айтылатын мә мiленi жарамсыз деп тану жә не оның жарамсыздығ ы салдарын қ олдану, маң ызсыз мә міленің жарамсыздығ ы салдарын қ олдану; моральдық зиянның ө темiн тө лету; қ ұ қ ық тық қ атынастарды тоқ тату немесе ө згерту; мемлекеттiк басқ ару органының немесе жергiлiктi ө кiлдi не атқ арушы органның Қ азақ стан Республикасының заң намасына сә йкес келмейтiн актісін жарамсыз немесе қ олдануғ а жатпайды деп тану; азаматқ а немесе заң ды тұ лғ ағ а қ ұ қ ық ты иеленуіне немесе жү зеге асыруына кедергi келтіргені ү шiн мемлекеттiк басқ ару органынан немесе лауазымды адамнан айыппұ л ө ндiрiп алу арқ ылы, сондай-ақ Қ азақ стан Республикасының заң намалық актілерінде кө зделген ө зге де тә сілдермен жү зеге асырады.

Заң ды тұ лғ алардың моральдық зиянды ө тетуге қ ұ қ ығ ы жоқ.

2. Бұ зылғ ан қ ұ қ ық ты қ орғ ау ү шiн ө кiмет билiгi немесе басқ ару органына ө тiнiш жасау, егер заң қ ұ жаттарында ө згеше кө зделмесе, қ ұ қ ық қ орғ ау туралы талап қ ойып сотқ а жолдануғ а кедергi жасамайды.

3. Заң қ ұ жаттарында арнайы кө зделген реттерде азаматтық қ ұ қ ық тарды қ орғ ау қ ұ қ ығ ы бұ зылғ ан адамның тiкелей iс жү зiндегi немесе заң дық ә рекеттерiмен жү зеге асырылуы мү мкiн (ө зiн-ө зi қ орғ ау).

4. Қ ұ қ ығ ы бұ зылғ ан адам, егер заң қ ұ жаттарында немесе шартта ө згеше кө зделмесе, ө зiне келтiрiлген залалдың толық ө телуiн талап ете алады.

Қ ұ қ ығ ы бұ зылғ ан адам жасағ ан немесе жасауғ а тиiстi шығ ыстар, оның мү лкiнiң жоғ алуы немесе зақ ымдануы (нақ ты нұ қ сан), сондай-ақ сол адамның қ ұ қ ығ ы бұ зылмағ ан болса, дағ дылы айналым жағ дайында оның алуына болатын, бiрақ алынбай қ алғ ан табыстары (айрылып қ алғ ан пайда) залалдар деп тү сiнiледi.

5. Мемлекеттiк ө кiмет билiгi органының, ө зге де мемлекеттiк органның заң дарғ а сай келмейтiн қ ұ жат шығ аруы, сондай-ақ осы органдардың лауазымды адамдарының ә рекетi (ә рекетсiздiгi) салдарынан азаматқ а немесе заң ды тұ лғ ағ а келтiрiлген залалды Қ азақ стан Республикасы немесе тиiсiнше ә кiмшiлiк-аумақ тық бө лiнiс ө теуге тиiс.

6. Егер тә ртiп бұ зудың қ ұ қ ық тық салдарының пайда болуы тә ртiп бұ зушының кiнә сiне байланысты болса, заң қ ұ жаттарында ө згеше кө зделгеннен басқ а жағ дайларда, ол кiнә лi деп ұ йғ арылады.

Ескерту. 9-бапқ а ө згерістер енгізілді - Қ Р 03. 07. 2013 125-V (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі); 08. 04. 2016 № 489-V (алғ ашқ ы ресми жарияланғ ан кү нінен кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі); 27. 02. 2017 № 49-VI (алғ ашқ ы ресми жарияланғ ан кү нінен кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі) Заң дарымен.

10-бап. Кә сiпкерлер мен тұ тынушылардың қ ұ қ ық тарын қ орғ ау

1. Азаматтардың, оралмандардың жә не заң ды тұ лғ алардың мү лікті пайдалану, тауарларды ө ндіру, сату, жұ мыстарды орындау, қ ызметтерді кө рсету арқ ылы таза кіріс алуғ а бағ ытталғ ан, жеке меншік қ ұ қ ығ ына (жеке кә сіпкерлік) не шаруашылық жү ргізу немесе мемлекеттік кә сіпорынды жедел басқ ару қ ұ қ ығ ына (мемлекеттік кә сіпкерлік) негізделген дербес, бастамашылық қ ызметі кә сіпкерлік болып табылады. Кә сіпкерлік қ ызмет кә сіпкер атынан, оның тә уекел етуімен жә не мү ліктік жауапкершілігімен жү зеге асырылады.

2. Мемлекет кә сiпкерлiк қ ызмет еркiндiгiне кепiлдiк бередi жә не оны қ орғ ау мен қ олдауды қ амтамасыз етедi.

3. Заң дарда тыйым салынбағ ан қ ызметтi жү зеге асырушы кә сiпкерлердiң қ ұ қ ық тары:

1) кә сiпкерлiк қ ызметтi, " Рұ қ саттар жә не хабарламалар туралы" Қ азақ стан Республикасының Заң ындакө зделген рұ қ саттардан жә не хабарламалардан басқ а, қ андай да бір рұ қ саттар алмай не хабарламаларды жібермей жү зеге асыру мү мкiндiгi арқ ылы;

2) экономиканың барлық салаларындағ ы кә сiпкерлiктiң барлық тү рiн бiр ғ ана тiркеушi органда тiркеудiң барынша қ арапайым ө з бетiмен жү ргiзетiн тә ртiбiмен;

3) кә сiпкерлiк қ ызметке мемлекеттiк органдар жү ргiзетiн тексерулердi заң қ ұ жаттарымен шектеу арқ ылы;

4) кә сiпкерлiк қ ызметтi заң қ ұ жаттарында кө зделген негiз бойынша шығ арылғ ан сот шешiмi бойынша ғ ана ерiксiз тоқ тату арқ ылы;

5) жеке кә сiпкерлiк ү шiн тыйым салынғ ан, экспорт немесе импорт ү шiн тыйым салынғ ан немесе шек қ ойылғ ан жұ мыс, тауарлардың тү рлерi мен қ ызмет тiзбесiн заң қ ұ жаттарында белгiлеу арқ ылы;

6) мемлекеттiк органдарды, лауазымды адамдарды, сондай-ақ ө зге де жақ тар мен ұ йымдарды кә сiпкерлердiң қ ызметiне заң сыз кедергi жасағ аны ү шiн олардың алдындағ ы заң дарда белгiленген мү лiктiк жауапкершiлiкке тарту арқ ылы;

6-1) атқ арушы бақ ылау жә не қ адағ алау органдарына кә сiпкерлiк субъектiлерiмен осы органдардың функциялары болып табылатын мiндеттердi орындау мә нiнде шарттық қ атынастарғ а кiруге тыйым салу арқ ылы;

7) заң дарда кө зделген ө зге де амалдармен қ орғ алады.

4. Рұ қ сат беру немесе хабарлама жасау тә ртібін белгілеу адамдардың ө мірі мен денсаулығ ын, қ оршағ ан ортаны, меншікті қ орғ ау, ұ лттық қ ауіпсіздікті жә не қ ұ қ ық тық тә ртіпті қ амтамасыз ету мақ сатында қ ызметтің немесе ә рекеттің (операцияның ) қ ауіптілік дең гейіне қ арай " Рұ қ саттар жә не хабарламалар туралы" Қ азақ стан Республикасының Заң ымен жү ргізіледі.

Егер Қ азақ стан Республикасының заң дарында кө зделген ө німге қ ойылатын талаптар, сә йкестікті міндетті растау жө ніндегі талаптар мемлекеттік реттеу мақ саттарына қ ол жеткізу ү шін жеткіліксіз болғ ан жағ дайларда, рұ қ сат беру тә ртібі белгіленеді.

5. Коммерциялық (кә сiпкерлiк) қ ұ пия заң мен қ орғ алады. Коммерциялық қ ұ пия болып табылатын мә лiметтердi анық тау тә ртiбi, оның қ орғ ау қ ұ ралдары, сондай-ақ коммерциялық қ ұ пия қ ұ рамына енбейтiн мә лiметтер тiзбесi заң дарда белгiленедi.

6. Тұ тынушылардың қ ұ қ ық тарын қ орғ ау осы Кодексте немесе ө зге де заң қ ұ жаттарында кө зделген қ ұ ралдармен қ амтамасыз етiледi.

Ә рбiр тұ тынушының, атап айтқ анда:

- тауарлар сатып алу, жұ мыс пен қ ызметтi пайдалану ү шiн еркiн шарт жасасуғ а;

- тауарлардың (жұ мыстың, қ ызметтiң ) тиiсiнше сапалы жә не қ ауiпсiз болуына;

- тауарлар (жұ мыс, қ ызмет) жө нiнде толық жә не анық мә лiмет алуғ а;

- тұ тынушылардың қ оғ амдық ұ йымдарына бiрiгуге қ ұ қ ығ ы бар.

Ескерту. 10-бапқ а ө згерістер енгізілді - Қ Р Президентiнiң 1996. 01. 27 N 2835 Жарлығ ымен, Қ Р 1997. 07. 11 N154, 1998. 07. 10 N 283, 2007. 01. 12 N 222 (ресми жарияланғ ан кү нінен бастап алты ай ө ткеннен кейін қ олданысқ а енгізіледі), 2011. 03. 25 N 421-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі); 16. 05. 2014 № 203-V (алғ ашқ ы ресми жарияланғ ан кү нінен кейін алты ай ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі); 29. 10. 2015 № 376-V (01. 01. 2016 бастап қ олданысқ а енгізіледі) Заң дарымен.

11-бап. Кә сiпкерлiк еркiндiгiн пайдаланып қ иянат жасауғ а жол бермеу

1. Заң ды бә секелестiктi шектеуге немесе жоюғ а, негiзсiз артық шылық тар алуғ а, тұ тынушылардың қ ұ қ ық тары мен заң ды мү дделерiне қ ысым жасауғ а бағ ытталғ ан монополистiк жә не қ андай болса да басқ а қ ызметке жол берiлмейдi.

2. Заң қ ұ жаттарында кө зделген реттердi қ оспағ анда, кә сiпкерлердiң азаматтық қ ұ қ ық тарды бә секелестiктi шектеу мақ сатында пайдалануына, соның iшiнде:

1) кә сiпкерлердiң рыноктағ ы ө здерiнiң ү стем жағ дайын пайдаланып, атап айтқ анда, тауар тапшылығ ын жасау немесе бағ аны кө теру ү шiн тауар ө ндiрудi шектеу немесе тоқ татып тастау, не айналыстан алып тастау арқ ылы қ иянат жасауына;

2) ұ қ сас кә сiпкерлiк қ ызмет жү ргiзушi адамдардың бағ а, рыноктарды бө лiсу, басқ а кә сiпкерлердi аластау туралы жә не бә секелестiктi едә уiр шектейтiн ө зге де жағ дайлар туралы келiсiмдер жасасуына жә не оларды орындауына;

3) ұ қ сас кә сiпкерлiк қ ызмет жү ргiзушi адамның жә не тұ тынушылардың заң ды мү дделерiне қ ысым кө рсетуге бағ ытталғ ан терiс пиғ ылды ә рекеттер жасауына (терiс пиғ ылды бә секелестiк), атап айтқ анда, тұ тынушыларды басқ а кә сiпкердiң тауар дайындаушысы, дайындау мақ саты, ә дiсi мен орны, сапасы жә не ө зге де қ асиеттерi жө нiнен шатастыру арқ ылы, тауарларды жарнамалық жә не ө зге де ақ паратта ә депсiздiкпен салыстыру, бө тен тауардың сыртқ ы безендiрiлуiн кө шiрiп алу арқ ылы жә не басқ а да ә дiстермен шатастыруына жол берiлмейдi.

Терiс пиғ ылды бә секелестiкке қ арсы кү рес жө нiндегi шаралар заң қ ұ жаттарымен белгiленедi.

2-тарау. Азаматтық қ ұ қ ық тардың субъектілері
Параграф 1. Қ азақ стан Республикасының азаматтары
жә не басқ а жеке тұ лғ алар

12-бап. Жеке тұ лғ а ұ ғ ымы

Қ азақ стан Республикасының азаматтары, басқ а мемлекеттердiң азаматтары, сондай-ақ азаматтығ ы жоқ адамдар жеке тұ лғ алар болып ұ ғ ынылады. Егер осы Кодексте басқ аша белгiленбесе, бұ л тараудың ережелерi барлық жеке тұ лғ аларғ а қ олданылады.

13-бап. Азаматтардың қ ұ қ ық қ абiлеттiлiгi

1. Азаматтық қ ұ қ ық қ а ие болып, мiндет атқ ару қ абiлетi (азаматтық қ ұ қ ық қ абiлеттiлiгi) барлық азаматтарғ а бiрдей деп танылады.

2. Азаматтың қ ұ қ ық қ абiлеттiлiгi ол туғ ан кезден басталып қ айтыс болғ ан соң тоқ татылады.

14-бап. Азаматтың қ ұ қ ық қ абiлеттiлiгiнiң негiзгi мазмұ ны

Азаматтың Қ азақ стан Республикасы шегiнде де, одан тыс жерлерде де мү лiктi, соның iшiнде шетел валютасын меншiктенуге; мү лiктi мұ рағ а алып, мұ рағ а қ алдыруғ а; республика аумағ ында еркiн жү рiп-тұ руғ а жә не тұ рғ ылық ты жер таң дауғ а; республикадан тыс жерлерге еркiн шығ ып кетуге жә не оның аумағ ына қ айтып оралуғ а; заң қ ұ жаттарында тыйым салынбағ ан кез келген қ ызметпен айналысуғ а; дербес ө зi немесе басқ а азаматтармен жә не заң ды тұ лғ алармен бiрiгiп заң ды тұ лғ алар қ ұ ру; заң қ ұ жаттарында тыйым салынбағ ан кез келген мә мiле жасасып, мiндеттемелерге қ атысу; ө нертабыстарғ а, ғ ылым, ә дебиет жә не ө нер шығ армаларына, интеллектуалдық қ ызметтiң ө зге де туындыларына интеллектуалдық меншiк қ ұ қ ығ ы болуғ а; материалдық жә не моральдық зиянның орнын толтыруды талап етуге қ ұ қ ығ ы болады; басқ а да мү лiктiк жә не жеке мү ліктік емес қ ұ қ ық тары болады.

Ескерту. 14-бапқ а ө згеріс енгізілді - Қ Р 27. 02. 2017 № 49-VI Заң ымен (алғ ашқ ы ресми жарияланғ ан кү нінен кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі).

15-бап. Азаматтың есiмi

1. Азамат тегi мен есiмiн, сондай-ақ қ алауы бойынша - ә кесiнiң атын қ оса отырып, ө з атымен қ ұ қ ық тар мен мiндеттер алады жә не оларды жү зеге асырады.

2. Заң дар бойынша азаматтардың жасырын тү рде қ ұ қ ық тар иеленiп, мiндеттердi жү зеге асыратын жағ дайлары немесе бү ркеншiк ат (ойдан шығ арылғ ан есiмдi) пайдаланатын реттерi кө зделуi мү мкiн.

3. Азаматтың туғ ан кезде берiлген есiмi, сондай-ақ есiмiн ө згерту азаматтық хал актiлерiн тiркеу туралы заң дарда белгiленген тә ртiп бойынша тiркелуге тиiс.

4. Азамат ө з есiмiн заң қ ұ жаттарында белгiленген тә ртiп бойынша ө згертуге қ ұ қ ылы. Есiмiн ө згерту оның бұ рынғ ы есiмiн, жасырын немесе бү ркеншiк атпен алғ ан қ ұ қ ық тары мен мiндеттерiн тоқ татуғ а немесе ө згертуге негiз болмайды.

5. Азамат ө зiнiң борышқ орлары мен несие берушiлерiне ө з есiмiн ө згерткенi туралы хабарлау ү шiн қ ажеттi шаралар қ олдануғ а мiндеттi жә не бұ л адамдарда оның есiмi ө згертiлгендiгi туралы мә лiметтер болмауынан туғ ан ық тимал зардаптарғ а тә уекел етедi.

6. Есiмiн ө згерткен азамат ө зiнiң бұ рынғ ы есiмiне ресiмделген қ ұ жаттарғ а тиiстi ө згерiстер енгiзiлуiн талап етуге қ ұ қ ылы.

7. Басқ а бiр адамның есiмiмен қ ұ қ ық тар мен мiндеттер иеленуге жол берiлмейдi.

8. Қ азақ стан Республикасының заң дарында кө зделген жағ дайлардан басқ а, азамат ө з есiмi оның келiсiмiнсiз пайдаланылғ ан жағ дайда, оғ ан тыйым салынуын талап етуге қ ұ қ ылы.

9. Азаматтың есiмiн заң сыз пайдалану нә тижесiнде оғ ан келтiрiлген зиян осы Кодекстiң ережелерiне сә йкес ө телуге тиiс.

Азаматтың есiмi оның абыройына, қ адiр-қ асиетiне жә не iскерлiк беделiне нұ қ сан келтiретiн ә дiстермен немесе сондай нысанда бұ рмаланғ ан не пайдаланылғ ан жағ дайда осы Кодекстiң 143-бабында кө зделген ережелер қ олданылады.

Ескерту. 15-бапқ а ө згерістер енгізілді - Қ Р 2007. 01. 12 № 225; 21. 05. 2013 № 95-V (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейiн алты ай ө ткен соң қ олданысқ а енгiзiледi) Заң дарымен.

16-бап. Азаматтың тұ рғ ылық ты жерi жә не заң ды мекенжайы

1. Азамат тұ рақ ты немесе кө бiнесе тұ ратын елдi мекен оның тұ рғ ылық ты жерi деп танылады.

2. Он тө рт жасқ а толмағ ан адамдардың (жас балалардың ) немесе қ орғ аншылық тағ ы азаматтардың тұ рғ ылық ты жерi олардың заң ды ө кілдерінің тұ рғ ылық ты жерi болып танылады.

3. Азаматтың жеке жә не заң ды тұ лғ алармен, сондай-ақ мемлекетпен қ арым-қ атынастарында пайдаланатын заң ды мекенжайы болады.

Азаматтың тiркелген жерi оның заң ды мекенжайы болып танылады.

Азаматтарды тiркеу тә ртiбiн Қ азақ стан Республикасының Yкiметi айқ ындайды.

4. Қ азақ стан Республикасының заң дарында кө зделген жағ дайлардан басқ а, азаматтың тұ рғ ылық ты жерi жә не заң ды мекенжайы туралы ақ парат оның келiсiмiнсiз пайдаланылғ ан жағ дайда, оғ ан тыйым салынуын талап етуге қ ұ қ ылы.

Ескерту. 16-бапқ а ө згерістер енгізілді - Қ Р 2007. 01. 12 № 224, 2011. 03. 25 № 421-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі); 21. 05. 2013 № 95-V (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейiн алты ай ө ткен соң қ олданысқ а енгiзiледi) Заң дарымен.

17-бап. Азаматтардың ә рекет қ абiлеттiлiгi

1. Азаматтың ө з ә рекеттерiмен азаматтық қ ұ қ ық тарғ а ие болуғ а жә не оны жү зеге асыруғ а, ө зi ү шiн азаматтық мiндеттер жасап, оларды орындауғ а қ абiлеттiлiгi (азаматтық ә рекет қ абiлеттiлiгi) кә мелетке толғ анда, яғ ни он сегiз жасқ а толғ аннан кейiн толық кө лемiнде пайда болады.

2. Заң қ ұ жаттарында он сегiз жасқ а жеткенге дейiн некелесуге рұ қ сат етiлетiн жағ дайда, он сегiз жасқ а толмағ ан азамат некеге тұ рғ ан кезден бастап толық кө лемiнде ә рекет қ абiлеттiлiгiне ие болады.

3. Егер заң қ ұ жаттарында ө згеше белгiленбесе, барлық азаматтардың ә рекет қ абiлеттiлiгi тең болады.

18-бап. Қ ұ қ ық қ абiлеттiлiгi мен ә рекет қ абiлеттiлiгiнен айыруғ а жә не оларды шектеуге жол бермеу

1. Заң қ ұ жаттарында кө зделген реттер мен тә ртiп бойынша болмаса, ешкiмнiң де қ ұ қ ық қ абiлеттiлiгi мен ә рекет қ абiлеттiлiгiн шектеуге болмайды.

2. Азаматтардың қ ұ қ ық қ абiлеттiлiгi мен ә рекет қ абiлеттiлiгiн шектеудiң заң қ ұ жаттарында белгiленген шарттары мен тә ртiбiнiң немесе олардың кә сiпкерлiк не ө зге де қ ызметпен айналысу қ ұ қ ығ ының сақ талмауы тиiстi шектеудi белгiлеген мемлекеттiк немесе ө зге де органның қ ұ жатын жарамсыз деп тануғ а ә келiп соқ тырады.

3. Қ ұ қ ық қ абiлеттiлiгiн немесе ә рекет қ абiлеттiлiгiн шектеуге бағ ытталғ ан басқ а да мә мiлелерге заң намалық актілерде рұ қ сат берiлген жағ дайларды қ оспағ анда, азаматтың қ ұ қ ық қ абiлеттiлiгiнен немесе ә рекет қ абiлеттiлiгiнен толық немесе iшiнара бас тартуы жә не осындай мә мiлелер маң ызсыз болады.

Ескерту. 18-бапқ а ө згеріс енгізілді - Қ Р 27. 02. 2017 № 49-VI Заң ымен (алғ ашқ ы ресми жарияланғ ан кү нінен кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі).

19-бап. Азаматтардың кә сiпкерлiк қ ызметi

1. Азаматтар, осы Кодексте жә не ө зге заң актiлерiнде кө зделген жағ дайларды қ оспағ анда заң ды тұ лғ а қ ұ рмай-ақ кә сiпкерлiк қ ызметпен айналысуғ а қ ұ қ ылы.

2. Дара кә сiпкерлердi мемлекеттiк тiркеу дара кә сiпкер ретiнде есепке қ оюды білдіреді.

3. Азаматтардың заң ды тұ лғ а қ ұ рмай-ақ жү зеге асырылатын кә сiпкерлiк қ ызметiне, егер заң дардан немесе қ ұ қ ық тық қ атынастар мә нiнен ө згеше нә рсе туындамайтын болса, тиiсiнше осы Кодекстiң коммерциялық ұ йымдар болып табылатын заң ды тұ лғ алардың қ ызметiн реттейтiн ережелерi қ олданылады.

4. Жеке тұ лғ алар Қ азақ стан Республикасының Кә сіпкерлік кодексіне сә йкес дара кә сіпкер ретінде мемлекеттік тіркеуге жатады.

4-1. Алып тасталды - Қ Р 25. 12. 2017 № 122-VI (01. 01. 2018 бастап қ олданысқ а енгізіледі) Заң ымен.

5. Егер дара кә сіпкер лицензиялануғ а жататын қ ызметті жү зеге асырса, оның осындай қ ызметті жү зеге асыру қ ұ қ ығ ына лицензиясы болуы міндетті.

Лицензия Қ азақ стан Республикасының рұ қ саттар жә не хабарламалар туралы заң намасында белгіленген тә ртіппен беріледі.

Қ азақ стан Республикасының Ү кіметі дара кә сіпкерлерге лицензиялар берудің оң айлатылғ ан тә ртібін белгілеуге қ ұ қ ылы.

Ескерту. 19-бапқ а ө згерістер енгізілді - Қ Р 1997. 07. 02 № 144-I, 2001. 12. 24 № 276, 2008. 12. 10 № 101-IV(2009. 01. 01 бастап қ олданысқ а енгізіледі), 2010. 06. 30 № 297-IV (2013. 01. 01 бастап қ олданысқ а енгізіледі), 2012. 12. 26 № 61-V (2013. 01. 01 бастап қ олданысқ а енгізіледі); 16. 05. 2014 № 203-V (алғ ашқ ы ресми жарияланғ ан кү нінен кейін алты ай ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі); 25. 12. 2017 № 122-VI (01. 01. 2018 бастап қ олданысқ аенгізіледі) Заң дарымен.

20-бап. Азаматтың мү лiктiк жауапкершiлiгi

1. Азамат ө з мiндеттемелерi бойынша ө зiне тиесiлi бү кiл мү лiкпен жауап бередi, бұ ғ ан заң қ ұ жаттарына сә йкес ақ ы ө ндiрiп алуғ а болмайтын мү лiктер кiрмейдi.

2. Алып тасталды - Қ Р 27. 02. 2017 № 49-VI Заң ымен (алғ ашқ ы ресми жарияланғ ан кү нінен кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі).
Ескерту. 20-бапқ а ө згеріс енгізілді - Қ Р 27. 02. 2017 № 49-VI Заң ымен (алғ ашқ ы ресми жарияланғ ан кү нінен кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі).

21-бап. Жеке кә сiпкердiң банкроттығ ы

1. Дара кә сiпкердiң дә рменсiздiгi (осы Кодекстiң 52-бабы) оны банкрот деп тануғ а негiз болып табылады.

2. Дара кә сіпкердің банкроттығ ы Қ азақ стан Республикасының оң алту жә не банкроттық туралы заң намасында белгіленген қ ағ идалар бойынша ерiктi немесе мә жбү рлi тү рде танылады. Дара кә сiпкер банкрот деп танылғ ан кезден бастап оны дара кә сiпкер ретiнде тiркеудiң кү шi жойылады.

3. Дара кә сiпкерге банкроттық рә сiмдерiн қ олданғ ан кезде оның кә сiпкерлiк қ ызметпен байланысты емес мiндеттемелер бойынша кредиторлары, егер осындай мiндеттемелер бойынша орындау мерзiмi басталғ ан болса, ө з талаптарын қ оюғ а да қ ұ қ ылы. Кө рсетілген кредиторлардың осындай тә ртiппен мә лiмделмеген талаптары, сондай-ақ мү ліктік массадан толық кө лемде қ анағ аттандырылмағ ан талаптар кү шiн сақ тап қ алады жә не банкроттық рә сiмдері аяқ талғ аннан кейiн жеке тұ лғ а ретiнде борышкерге ө ндiрiп алынуғ а қ ойылуы мү мкiн. Бұ л талаптардың мө лшерi борышкердiң банкроттығ ы процесiнде алынғ ан қ анағ аттандыру сомасына азайтылады.

Ескерту. 21-бап жаң а редакцияда - Қ Р 07. 03. 2014 N 177-V Заң ымен (алғ ашқ ы ресми жарияланғ ан кү нінен кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі).

22-бап. Он тө рт жастан он сегiз жасқ а дейiнгi кә мелетке толмағ андардың ә рекет қ абiлеттiлiгi

1. Он тө рт жастан он сегiз жасқ а дейiнгi кә мелетке толмағ андар мә мiлелердi олардың заң ды ө кілдерінің келiсiмiмен жасайды. Мұ ндай келiсiмнiң нысаны заң дарда кә мелетке толмағ андар жасайтын мә мiле ү шiн белгiленген нысанғ а сай келуге тиiс.

2. Он тө рт жастан он сегiз жасқ а дейiнгi кә мелетке толмағ андар ө здерiнiң табысына, стипендиясына, ө зге де кiрiстерiне жә не ө здерi жасағ ан интеллектуалдық меншiк қ ұ қ ығ ы объектiлерiне ө з бетiнше билiк етуге, сондай-ақ тұ рмыстық ұ сақ мә мiлелер жасасуғ а қ ұ қ ылы.

3. Жеткiлiктi негiздер болғ ан жағ дайда сот кә мелетке толмағ ан адамның ө з табысына, стипендиясына, ө зге де кiрiстерiне жә не ө зi жасағ ан интеллектуалдық меншiк қ ұ қ ығ ы объектiлерiне ө з бетiнше билiк ету қ ұ қ ығ ын шектеуi немесе ол қ ұ қ ық тан айыруы мү мкiн.

4. Он тө рт жастан он сегiз жасқ а дейiнгi кә мелетке толмағ андар осы баптың ережелерiне сә йкес ө здерi жасағ ан мә мiлелер бойынша дербес жауапты болады жә не ө здерiнiң ә рекеттерiнен келтiрiлген зиян ү шiн осы Кодекстiң ережелерi бойынша жауап бередi.

Ескерту. 22-бапқ а ө згеріс енгізілді - Қ Р 2011. 03. 25 № 421-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі); 31. 10. 2015 № 378-V (01. 01. 2016 бастап қ олданысқ а енгізіледі) Заң ымен.

22-1-бап. Кә мелетке толмағ ан адамды толығ ымен ә рекетке қ абiлеттi деп жариялау (эмансипация)

1. Жасы он алтығ а жеткен кә мелетке толмағ ан адам, егер ол ең бек шарты бойынша жұ мыс iстейтiн болса немесе оның заң ды ө кілдерінің келiсiмiмен кә сiпкерлiк қ ызметпен айналысатын болса, толығ ымен ә рекетке қ абiлеттi деп жариялануы мү мкiн.

2. Кә мелетке толмағ ан адамды толығ ымен ә рекетке қ абiлеттi деп жариялау (эмансипация) оның заң ды ө кілдерінің келiсiмiмен қ орғ аншы жә не қ амқ оршы органның шешiмi бойынша не ондай келiсiм болмағ ан жағ дайда соттың шешiмi бойынша жү ргiзiледi.

3. Эмансипацияланғ ан кә мелетке толмағ ан адам, Қ азақ стан Республикасының заң намалық актiлерiне сә йкес ие болу ү шiн жас шектеуi белгiленген қ ұ қ ық тар мен мiндеттердi қ оспағ анда, азаматтық қ ұ қ ық тарғ а ие болады жә не мiндеттердi (оның iшiнде ө зiнiң зиян келтiруi салдарынан туындағ ан мiндеттемелер бойынша) мойнына алады.

Заң ды ө кілдер эмансипацияланғ ан кә мелетке толмағ ан адамның мiндеттемелерi бойынша жауапты болмайды.

Ескерту. Кодекс 21-1-баппен толық тырылды - Қ Р 2007. 01. 12 № 225 Заң ымен, ө згеріс енгізілді - Қ Р 2011. 03. 25№ 421-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі) Заң ымен.

23-бап. Он тө рт жасқ а дейiнгi кә мелетке толмағ андардың (жас балалардың ) ә рекет қ абiлеттiлiгi

Ескерту. 23-баптың тақ ырыбына ө згеріс енгізілді - Қ Р 2011. 03. 25 № 421-IV Заң ымен (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі).

1. Он тө рт жасқ а дейiнгi кә мелетке толмағ андар (жас балалар) ү шiн мә мiлелердi, егер заң қ ұ жаттарында ө згеше кө зделмесе, олардың атынан заң ды ө кілдері жасайды.

2. Он тө рт жасқ а дейiнгi кә мелетке толмағ андар (жас балалар) ө здерiнiң жасына лайық ты, жасай салып орындалатын тұ рмыстық ұ сақ мә мiлелердi ө з бетiнше жасауғ а қ ұ қ ылы.

Ескерту. 23-бапқ а ө згеріс енгізілді - Қ Р 2011. 03. 25 № 421-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі) Заң ымен.

24-бап. Қ орғ аншылық жә не қ амқ оршылық органдарының кә мелетке толмағ андардың мә мiле жасауына жә не кә мелетке толмағ андар ү шiн мә мiле жасауғ а келiсiмi

Заң қ ұ жаттарында кә мелетке толмағ андардың мә мiле жасауына жә не кә мелетке толмағ андар ү шiн мә мiле жасауғ а қ орғ аншылық жә не қ амқ оршылық органының алдын ала келiсiмi талап етiлетiн жағ дайлар белгiленуi мү мкiн.

25-бап. Кә мелетке толмағ андардың банкiлерге салымдар салу жә не салымдарғ а билiк ету қ ұ қ ығ ы

1. Кә мелетке толмағ андар банкiлерге салымдар салуғ а жә не ө здерi салғ ан салымдарғ а дербес билiк етуге қ ұ қ ылы.

2. Он тө рт жасқ а толмағ ан кә мелетке толмағ андардың (жас балалардың ) атына басқ а бiреудiң салғ ан салымдарына олардың ата-анасы немесе ө зге де заң ды ө кiлдерi билiк етедi, ал он тө рт жасқ а толғ ан кә мелетке толмағ андар ө здерiнiң атына басқ а бiреу салғ ан салымдарғ а ө з бетiнше билiк етедi.

Ескерту. 25-бапқ а ө згеріс енгізілді - Қ Р 2011. 03. 25 № 421-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі) Заң ымен.

26-бап. Азаматты ә рекет қ абiлеттiлiгi жоқ деп тану

1. Жү йке ауруы немесе ақ ыл-есiнiң кемдiгi салдарынан ө з ә рекеттерiнiң мә нiн тү сiне алмайтын немесе не iстегенiн бiлмейтiн азаматты сот ә рекет қ абiлеттiлiгi жоқ деп тануы мү мкiн, соғ ан байланысты оғ ан қ орғ аншылық белгiленедi.

2. Ә рекет қ абiлеттiлiгi жоқ деп танылғ ан азаматтың атынан мә мiлелердi оның қ орғ аншысы жасайды.

3. Ә рекет қ абiлеттiлiгi жоқ адам сауығ ып кеткен немесе денсаулығ ы едә уiр жақ сарғ ан жағ дайда сот оны ә рекет қ абiлеттiлiгi бар деп таниды, бұ дан кейiн одан қ орғ аншылық алынады.

27-бап. Азаматтың ә рекет қ абiлеттiлiгiн шектеу

1. Спирт iшiмдiктерiне немесе есiрткi заттарғ а салыну салдарынан ө зiнiң отбасын материалдық жағ ынан ауыр жағ дайғ а ұ шыратқ ан азаматтың ә рекет қ абiлеттiлiгiн сот Қ азақ стан Республикасының Азаматтық iс жү ргiзу кодексiнде белгiленген тә ртiп бойынша шектеуi мү мкiн. Оғ ан қ амқ оршылық белгiленедi. Ол тұ рмыстық ұ сақ мә мiлелердi ө з бетiнше жасауғ а қ ұ қ ылы. Басқ а мә мiлелер жасауды, сондай-ақ табысын, зейнетақ ысын жә не ө зге де кiрiстерiн алуды жә не оларғ а билiк етудi ол тек қ амқ оршысының келiсiмiмен ғ ана жү зеге асыра алады.

2. Азамат спирт iшiмдiктерiне немесе есiрткi заттарғ а жә не нашақ орлық қ а салынуды тоқ татқ ан жағ дайда сот оның ә рекет қ абiлеттiлiгiне қ ойылғ ан шектеудiң кү шiн жояды. Сот шешiмiнiң негiзiнде азаматқ а белгiленген қ амқ оршылық тың кү шi жойылады.

28-бап. Азаматты хабар-ошарсыз кеттi деп тану

1. Егер азаматтың тұ рғ ылық ты жерiнде ол туралы бiр жыл бойы деректер болмаса, мү дделi адамдардың арызы бойынша сот оны хабар-ошарсыз кеттi деп тануы мү мкiн.

2. Хабар-ошарсыз кеткен азамат туралы соң ғ ы деректер алынғ ан кү ндi анық тау мү мкiн болмағ ан жағ дайда жоқ адам туралы соң ғ ы деректер алынғ ан айдан кейiнгi айдың бiрiншi кү нi, ал бұ л айды анық тау мү мкiн болмағ ан жағ дайда келесi жылғ ы бiрiншi қ аң тар хабар-ошарсыз кетудiң басталғ ан кү нi деп есептеледi.

29-бап. Хабар-ошарсыз кеткен адамның мү лкiн сақ тау

1. Хабар-ошарсыз кеттi деп танылғ ан адамның мү лкiне сот шешiмiнiң негiзiнде қ орғ аншылық белгiленедi. Осы мү лiктен хабар-ошарсыз кеткен адам асырауғ а мiндеттi адамдарды асырауғ а қ аражат берiледi жә не хабар-ошарсыз кеткен адамның салық тар мен басқ а да мiндеттемелер бойынша берешегi ө теледi.

2. Мү дделi адамдардың арызы бойынша қ орғ аншылық жә не қ амқ оршылық органы мү лiктi сақ тау жә не басқ ару ү шiн хабар-ошарсыз кеткен адамның тұ рғ ан жерi туралы соң ғ ы деректер алынғ ан кү ннен бастап бiр жыл ө ткенге дейiн де қ орғ аншы тағ айындай алады.

30-бап. Хабар-ошарсыз кеттi деп тану туралы шешiмнiң кү шiн жою

Хабар-ошарсыз кеттi деп танылғ ан адам келген немесе оның тұ рғ ан жерi белгiлi болғ ан жағ дайда сот оны хабар-ошарсыз кеттi деп тану туралы жә не оның мү лкiне қ орғ аншылық белгiлеу туралы шешiмнiң кү шiн жояды.

31-бап. Азаматты ө лдi деп жариялау

1. Егер азаматтың тұ рғ ылық ты жерiнде ол туралы ү ш жыл бойы деректер болмаса, ал егер ол ө лiм қ атерi тө нген немесе жазатайым оқ иғ адан қ аза тапты деп жорамалдауғ а негiз болатын жағ дайларда алты ай бойы хабар-ошарсыз жоғ алып кетсе, мү дделi адамдардың арызы бойынша сот оны ө лдi деп жариялауы мү мкiн.

2. Соғ ыс қ имылдарына байланысты хабар-ошарсыз жоғ алып кеткен ә скери қ ызметшi немесе ө зге адам соғ ыс қ имылдары аяқ талғ ан кү ннен бастап кемiнде екi жыл ө ткеннен кейiн ө лдi деп жариялануы мү мкiн.

3. Ө лдi деп жариялау туралы сот шешiмi заң ды кү шiне енген кү ні ө лдi деп жарияланғ ан адамның ө лген кү нi болып есептеледi. Ө лiм қ атерi тө нген немесе жазатайым оқ иғ адан қ аза тапты деп жорамалдауғ а негiз болатын жағ дайларда хабар-ошарсыз жоғ алып кеткен адам ө лдi деп жарияланғ ан реттерде сот бұ л адамның шамамен қ аза тапқ ан кү нiн оның ө лген кү нi деп тануы мү мкiн.

4. Адамды ө лдi деп жариялау туралы заң ды кү шiне енген сот шешiмiнiң негiзiнде азаматтық хал актiлерiн жазу кiтаптарына оның ө лгенi туралы жазба жасалады. Бұ л жазбаның нә тижелерi де нақ ты ө лiм туралы жазбаның нә тижелерi сияқ ты болады.

32-бап. Ө лдi деп жарияланғ ан адамның тiрi оралуынан туындайтын жағ дайлар

1. Ө лдi деп жарияланғ ан адам тiрi оралғ ан немесе оның тұ рғ ан жерi белгiлi болғ ан жағ дайда сот тиiстi шешiмнiң кү шiн жояды.

2. Азамат ө зiнiң қ ай уақ ытта оралғ анына қ арамастан, кез келген адамнан азамат ө лдi деп жарияланғ аннан кейiн сол адамғ а тегiн кө шiп, сақ талып қ алғ ан мү лкiн қ айтарып берудi талап ете алады.

3. Егер ө лдi деп жарияланғ ан адамның мү лкiн оның заң ды мұ рагерi ү шiншi бiр адамдарғ а берiп, олар мү лiктiң сатып алу бағ асын адам тiрi оралғ ан кезге дейiн толық тө лемеген болса, тө ленбеген соманы талап ету қ ұ қ ығ ы тiрi оралғ ан адамғ а кө шедi.

4. Ө лдi деп жарияланғ ан азаматтың мү лкi ақ ысы тө ленетiн мә мiле бойынша ө зiне кө шкен адамдар оғ ан бұ л мү лiктi қ айтаруғ а, ал оларда мү лiк жоқ болғ ан жағ дайда, егер мү лiктi алғ ан кезде олар ө лдi деп жарияланғ ан азаматтың тiрi екендiгiн бiлгенi дә лелденсе, мү лiктiң қ ұ нын ө теуге мiндеттi.

5. Мү лiктi иелiктен шығ арушы адам ө лдi деп жарияланғ ан адамның мү лiктi иелiктен шығ ару кезiнде тiрi екендiгiн бiлген болса, мү лiктi қ айтарып беру немесе оның қ ұ нын ө теу мiндетiн мү лiктi алушымен бiрге мойнына алады.

6. Егер ө лдi деп жарияланғ ан адамның мү лкi мұ рагерлiк қ ұ қ ық бойынша мемлекетке ө тiп, сатылып кеткен болса, адамды ө лдi деп жариялау туралы шешiмнiң кү шi жойылғ аннан кейiн оғ ан мү лiктiң қ ұ н тө ленетiн кү нгi нарық тық бағ асы ескерiле отырып, оны сатудан тү скен сома қ айтарылады.

Параграф 2. Заң ды тұ лғ алар

Ескерту. III, IV, V бө лiктер V, VI, VII бө лiктер болып есептелдi - Қ Р 1998. 05. 10 № 282 Заң ымен.

I. Жалпы ережелер

33-бап. Заң ды тұ лғ а ұ ғ ымы

1. Меншiк, шаруашылық жү ргiзу немесе жедел басқ ару қ ұ қ ығ ындағ ы оқ шау мү лкi бар жә не сол мү лiкпен ө з мiндеттемелерi бойынша жауап беретiн, ө з атынан мү лiктiк жә не мү лiктiк емес жеке қ ұ қ ық тар мен мiндеттерге ие болып, оларды жү зеге асыра алатын, сотта талапкер жә не жауапкер бола алатын ұ йым заң ды тұ лғ а деп танылады.

Заң ды тұ лғ аның дербес балансы немесе сметасы болуғ а тиiс.

2. Заң ды тұ лғ аның ө з атауы жазылғ ан мө рi болады. Осы Кодексте жә не Қ азақ стан Республикасының заң дарында кө зделген жағ дайларды қ оспағ анда, бұ л талап жеке кә сіпкерлік субъектілері болып табылатын заң ды тұ лғ аларғ а қ олданылмайды.

Ескерту. 33-бапқ а ө згеріс енгізілді - Қ Р 29. 12. 2014 № 269-V Заң ымен (01. 01. 2015 бастап қ олданысқ а енгізіледі).

34-бап. Заң ды тұ лғ алардың тү рлерi мен нысандары

1. Ө з қ ызметiнiң негiзгi мақ саты ретiнде табысын келтiрудi кө здейтiн (коммерциялық ұ йым) не мұ ндай мақ сат ретiнде пайда келтiре алмайтын жә не алынғ ан таза табысын қ атысушыларына ү лестiрмейтiн (коммерциялық емес ұ йым) ұ йым заң ды тұ лғ а бола алады.

2. Коммерциялық ұ йым болып табылатын заң ды тұ лғ а мемлекеттiк кә сiпорын, шаруашылық серiктестiк, акционерлiк қ оғ ам, ө ндiрiстiк кооператив нысандарында ғ ана қ ұ рылуы мү мкiн.

3. Коммерциялық емес ұ йым болып табылатын заң ды тұ лғ а мекеме, қ оғ амдық бірлестік, акционерлік қ оғ ам, тұ тыну кооперативі, қ ор, діни бірлестік нысанында жә не заң намалық актілерде кө зделген ө зге де нысанда қ ұ рылуы мү мкін.

Коммерциялық емес ұ йым кә сiпкерлiк қ ызметпен ө зiнiң жарғ ылық мақ саттарына сай келуiне қ арай ғ ана айналыса алады.

3-1. Коммерциялық емес ұ йым болып табылатын жә не мемлекеттiк бюджеттiң есебiнен ғ ана ұ сталатын заң ды тұ лғ а тек қ ана мемлекеттiк мекеме нысанында қ ұ рылуы мү мкiн.

4. Заң ды тұ лғ алар бiрлестiк қ ұ ра алады (осы Кодекстiң 110-бабы).

5. Заң ды тұ лғ а осы Кодекстiң, заң ды тұ лғ алар нысандарының ә рқ айсысы туралы Заң ның, ө зге де заң қ ұ жаттары мен қ ұ рылтай қ ұ жаттарының негiзiнде жұ мыс iстейдi.

Ескерту. 34-бапқ а ө згеріс енгізілді - Қ Р 1997. 07. 11 № 154, 1998. 03. 02 № 211, 1998. 07. 10 № 282, 1998. 12. 16№ 320, 2007. 01. 12 № 225, 2012. 04. 27 № 15-V (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі) Заң дарымен.

35-бап. Заң ды тұ лғ аның қ ұ қ ық қ абiлеттiлiгi

1. Заң ды тұ лғ аның азаматтық қ ұ қ ық тары болып, ө з қ ызметiне байланысты мiндеттердi осы Кодекске сә йкес мойнына алуы мү мкiн. Мемлекеттiк кә сiпорындарды қ оспағ анда, коммерциялық ұ йымдардың азаматтық қ ұ қ ық тары болуы жә не заң актiлерiнде немесе қ ұ рылтай қ ұ жаттарында тыйым салынбағ ан кез келген қ ызмет тү рiн жү зеге асыру ү шiн қ ажеттi азаматтық мiндеттердi атқ аруы мү мкiн.

Заң актiлерiнде кө зделген жағ дайларда белгiлi бiр қ ызмет тү рiн жү зеге асырушы заң ды тұ лғ алар ү шiн басқ а қ ызметпен айналысу мү мкiндiгi болмауы немесе шектелуi мү мкiн.

Заң ды тұ лғ а тiзбесi заң актiлерiнде белгiленетiн жекелеген қ ызмет тү рлерiмен лицензия негiзiнде ғ ана айналыса алады.

2. Заң ды тұ лғ аның қ ұ қ ық қ абiлеттiлiгi ол қ ұ рылғ ан кезде пайда болады жә не оны тарату аяқ талғ ан кезде тоқ татылады. Айналысу ү шiн рұ қ сат алу қ ажет болатын қ ызмет саласында заң ды тұ лғ аның қ ұ қ ық қ абiлеттiлiгi осындай рұ қ сатты алғ ан кезден бастап пайда болады жә не ол алып қ ойылғ ан, қ олданыс мерзiмi ө ткен немесе Қ азақ стан Республикасының заң намалық актілерінде белгiленген тә ртiппен жарамсыз деп танылғ ан кезде тоқ татылады.

3. Коммерциялық емес ұ йым болып табылатын жә не мемлекеттiк бюджеттiң есебiнен ғ ана ұ сталатын заң ды тұ лғ аның (мемлекеттiк мекеме) қ ұ қ ық қ абiлеттiлiгi осы Кодекспен жә не Қ азақ стан Республикасының ө зге де заң актiлерiмен белгiленедi.

Ескерту. 35-бапқ а ө згерістер енгізілді - Қ Р 1998. 03. 02 № 211, 1998. 12. 16 № 320; 16. 05. 2014 № 203-V(алғ ашқ ы ресми жарияланғ ан кү нінен кейін алты ай ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі) Заң дарымен.

36-бап. Қ ұ рылтайшылардың (қ атысушылардың ) ө здерi қ ұ рғ ан заң ды тұ лғ алардың мү лкiне қ ұ қ ық тары

1. Заң ды тұ лғ аның оқ шау мү лкiне қ атысты оның қ ұ рылтайшыларының (қ атысушыларының ) мiндеттемелiк жә не заттық қ ұ қ ық тары болуы мү мкiн.

2. Мү лкiне ө з қ атысушылары (қ ұ рылтайшылары) мiндеттемелiк қ ұ қ ық тарын сақ тап қ алатын заң ды тұ лғ аларғ а шаруашылық серiктестiктер, акционерлiк қ оғ ам мен кооперативтер жатады.

3. Мү лкiне ө з қ ұ рылтайшылары меншiк қ ұ қ ығ ын немесе ө зге де заттық қ ұ қ ығ ын сақ тап қ алатын заң ды тұ лғ аларғ а шаруашылық жү ргiзушi қ ұ қ ығ ында немесе оралымды басқ ару қ ұ қ ығ ында мү лкi бар ұ йымдар жатады.

4. Мү лкiне олардың қ ұ рылтайшылары (қ атысушылары) мү лiктiк қ ұ қ ық тарын сақ тамайтын заң ды тұ лғ аларғ а қ оғ амдық бiрлестiктер, қ орлар жә не дiни бiрлестiктер жатады.

5. Қ ұ рылтайшылардың (қ атысушылардың ) ө здерi қ ұ рғ ан ө зге ұ йымдық -қ ұ қ ық тық нысандардағ ы заң ды тұ лғ алардың мү лкiне қ ұ қ ық тары Қ азақ стан Республикасының заң намалық актiлерiнде айқ ындалады.

Ескерту. 36-бапқ а ө згеріс енгізілді - Қ Р 1998. 07. 10 № 282, 2007. 01. 12 № 225, 2012. 04. 27 № 15-V (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі) Заң дарымен.

37-бап. Заң ды тұ лғ аның органдары

1. Заң ды тұ лғ а заң қ ұ жаттары мен қ ұ рылтай қ ұ жаттарына сә йкес жұ мыс iстейтiн ө з органдары арқ ылы ғ ана азаматтық қ ұ қ ық тарғ а ие болып, ө зiне мiндеттер қ абылдайды.

2. Заң ды тұ лғ а органдарының тү рлерi, тағ айындалу немесе сайлану тә ртiбi жә не олардың ө кiлеттiгi заң намалық актілер мен қ ұ рылтай қ ұ жаттарында белгiленедi.

Ескерту. 37-бапқ а ө згеріс енгізілді - Қ Р 1998. 03. 02 № 211, 2011. 03. 25 № 421-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі) Заң дарымен.

38-бап. Заң ды тұ лғ аның атауы

1. Заң ды тұ лғ аның оны басқ а заң ды тұ лғ алардан айыруғ а мү мкiндiк беретiн ө з атауы болады.

Заң ды тұ лғ аның атауы оның қ алай аталатынын жә не ұ йымдық -қ ұ қ ық тық нысанын кө рсетудi қ амтиды. Ол заң дарда кө зделген қ осымша мағ лұ матты қ амтуы мү мкiн.

Заң ды тұ лғ аның атауы оның қ ұ рылтай қ ұ жаттарында кө рсетiледi.

Заң ды тұ лғ аның атауында заң талаптарына немесе қ оғ амдық мораль қ алыптарына қ айшы келетiн аттарды, егер жеке адамдардың есiмдерi қ атысушылардың есiмдерiне сә йкес келмесе не қ атысушылар бұ л адамдардың есiмiн пайдалануғ а олардан (олардың мұ рагерлерiнен) рұ қ сат алмаса, олардың есiмдерiн пайдалануғ а жол берiлмейдi.

2. Заң ды тұ лғ а белгілі бір атаумен Бизнес-сә йкестендiру нө мiрлерiнiң ұ лттық тiзiлiмiне енгізіледі.

Заң ды тұ лғ аның атауы Қ азақ стан Республикасында тіркелген заң ды тұ лғ алардың атауын толық немесе оның елеулі бө лігінде қ айталамауғ а тиіс.

Коммерциялық ұ йым болып табылатын заң ды тұ лғ аның атауы заң ды тұ лғ а тіркелгеннен кейін оның фирмалық атауы болып табылады.

Заң ды тұ лғ аның фирмалық атауды тек қ ана ө зі пайдалануғ а қ ұ қ ығ ы бар. Бө тен бір фирмалық атауды заң сыз пайдаланатын тұ лғ а фирмалық атаудың қ ұ қ ық иесінің талап етуі бойынша мұ ндай атауды пайдалануды тоқ татуғ а жә не келтірілген залалдың орнын толтыруғ а міндетті.

Заң ды тұ лғ аның фирмалық атауды пайдалануғ а байланысты қ ұ қ ық тары мен міндеттері заң намада айқ ындалады.

3. Алынып тасталды - Қ Р 2001. 12. 24 № 276 Заң ымен.

4. Мемлекеттiк органдар болып табылмайтын заң ды тұ лғ алардың фирмалық атауларында, қ ызмет кө рсету таң баларында, тауар таң баларында, Қ азақ стан Республикасының заң актілерiнде, Президентi мен Ү кiметi актiлерiнде белгiленген Қ азақ стан Республикасы мемлекеттiк органдарының ресми атауларына сiлтемелердi пайдалануғ а тыйым салынады.

Ескерту. 38-бапқ а ө згеріс енгізілді - Қ Р 1996. 07. 15 № 30, 1998. 03. 02 № 211, 1999. 07. 16 № 440, 2001. 12. 24№ 276, 2011. 03. 25 № 421-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі), 2012. 12. 24 № 60-V (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейiн кү нтiзбелiк он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгiзiледi) Заң дарымен.

39-бап. Заң ды тұ лғ аның тұ рғ ан жерi

1. Заң ды тұ лғ аның тұ рақ ты жұ мыс iстейтiн органы тұ рғ ан жер оның тұ рғ ан жерi болып танылады.

2. Заң ды тұ лғ аның тұ рғ ан жерi оның қ ұ рылтай қ ұ жаттарында почталық толық мекен-жайы жазылып, кө рсетiледi.

3. Ү шiншi тұ лғ алармен қ арым-қ атынастарда заң ды тұ лғ а нақ ты мекенжайының Бизнес-сә йкестендiру нө мiрлерiнiң ұ лттық тiзiлiміне енгiзiлген мекенжайына сә йкес келмейтiнiне сiлтеме жасауғ а қ ұ қ ылы емес. Бұ л ретте, ү шiншi тұ лғ алар заң ды тұ лғ ағ а почталық жә не ө зге де хат-хабарды Бизнес-сә йкестендiру нө мiрлерiнiң ұ лттық тiзiлiмiне енгiзiлген мекенжайына да, нақ ты мекенжайына да жіберуге қ ұ қ ылы.

Ескерту. 39-бапқ а ө згеріс енгізілді - Қ Р 1998. 03. 02 № 211, 2012. 12. 24 № 60-V (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейiн кү нтiзбелiк он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгiзiледi) Заң дарымен.

40-бап. Заң ды тұ лғ аның қ ұ рылтайшылары

1. Заң ды тұ лғ аны бiр немесе бiрнеше қ ұ рылтайшы қ ұ руы мү мкiн.

2. Мү лiктi меншiктенушiлер не олар уә кiлдiк берген органдар немесе жақ тар, ал заң қ ұ жаттарында арнайы кө зделген реттерде ө зге де заң ды тұ лғ алар заң ды тұ лғ аның қ ұ рылтайшылары бола алады. Бұ л орайда, мү лiктi шаруашылық жү ргiзу немесе оралымды басқ ару қ ұ қ ығ ымен иеленетiн заң ды тұ лғ алар, егер Қ азақ стан Республикасының заң дарында ө згеше кө зделмесе, меншiк иесiнiң немесе ол уә кiлдiк берген органның келiсiмiмен басқ а заң ды тұ лғ алардың қ ұ рылтайшылары бола алады.

3. Заң ды тұ лғ аның қ ұ рылтайшылары, Қ азақ стан Республикасының заң актiлерiнде кө зделген жағ дайларды қ оспағ анда, осы заң ды тұ лғ аның қ ұ рылтайшылары болып табылмайтын оның басқ а қ атысушыларынан қ андай да бiр артық шылық тарғ а ие бола алмайды.

Ескерту. 40-бапқ а ө згеріс енгізілді - Қ Р 2003. 05. 16 № 416, 2011. 02. 18 № 408-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі) Заң дарымен.

41-бап. Заң ды тұ лғ аның қ ұ рылтай қ ұ жаттары

1. Егер осы Кодексте жә не Қ азақ стан Республикасының заң намалық актiлерiнде ө згеше кө зделмесе, заң ды тұ лғ а ө з қ ызметiн:

1) жарғ ысы жә не қ ұ рылтай шарты;

2) жарғ ысы;

3) жарғ ысы жә не eгep заң ды тұ лғ аны бiр адам қ ұ рғ ан жағ дайда, заң ды тұ лғ аны қ ұ ру туралы жазбаша тү рде ресiмделген шешiмi (жалғ ыз қ ұ рылтайшының шешiмi) негiзiнде жү зеге асырады.

Қ азақ стан Республикасының заң намалық актiлерiнде кө зделген жағ дайларда, коммерциялық емес ұ йым болып табылатын заң ды тұ лғ а осы тү рдегі ұ йымдар туралы жалпы ережелер негiзiнде ә рекет жасай алады.

Шағ ын, орта жә не ірі кә сiпкерлiк субъектiсi болып табылатын заң ды тұ лғ а мазмұ нын Қ азақ стан Республикасының Ә ділет министрлігі айқ ындайтын ү лгiлік жарғ ының негiзiнде ө з қ ызметiн жү зеге асыра алады.

2. Заң ды тұ лғ аның қ ұ рылтай шарты жасалады, ал жарғ ысын қ ұ рылтайшылары бекiтедi. Егер коммерциялық ұ йымның қ ұ рылтайшысы бiр адам болса, қ ұ рылтай шарты жасалмайды.

3. Коммерциялық емес ұ йым мен мемлекеттiк кә сiпорынның қ ұ рылтай қ ұ жаттарында заң ды тұ лғ а қ ызметiнiң мә нi мен мақ саты белгiленуге тиiс.

Шаруашылық серiктестiгi, акционерлiк қ оғ амы мен ө ндiрiстiк кооперативтiң қ ұ рылтай қ ұ жаттарында олардың қ ызметiнiң мә нi мен мақ саттары кө зделуi мү мкiн.

4. Қ ұ рылтай шартында тараптар (қ ұ рылтайшылар) заң ды тұ лғ а қ ұ руғ а мiндеттенедi, оны қ ұ ру жө нiндегi бiрлескен қ ызмет тә ртiбiн, оның меншiгiне (оралымды басқ аруына) ө з мү лкiн беру жә не оның қ ызметiне қ атысу ережелерiн белгiлейдi. Егер осы Кодексте немесе заң ды тұ лғ алардың жекелеген тү рлерi туралы заң актiлерiнде ө згеше кө зделмесе, шартта қ ұ рылтайшылар арасында таза табысты бө лудiң, заң ды тұ лғ а қ ызметiн басқ арудың, оның қ ұ рамынан қ ұ рылтайшылардың шығ уының шарттары мен тә ртiбi де белгiленедi жә не оның жарғ ысы бекiтiледi.

Қ ұ рылтай шартына қ ұ рылтайшылардың келiсуi бойынша басқ а да ережелер енгiзiлуi мү мкiн.

4-1. Жалғ ыз қ ұ рылтайшының шешiмi мү лiктердi меншiкке беру (шаруашылық жү ргiзу, оралымды басқ ару) шарттарын жә не Қ азақ стан Республикасының заң намасына қ айшы келмейтiн ө зге де шешiмдердi қ амтуғ а тиiс.

Жалғ ыз қ ұ рылтайшының - заң ды тұ лғ аның шешiмiн Қ азақ стан Республикасының заң намасына жә не осы заң ды тұ лғ аның жарғ ысына сә йкес оның осындай шешiм қ абылдауғ а қ ұ қ ығ ы бар органдары қ абылдайды.

5. Заң ды тұ лғ аның жарғ ысында: онда оның атауы, тұ рғ ылық ты орны, оның органдарын қ ұ ру тә ртiбi жә не олардың қ ұ зыретi, оның қ ызметiн қ айта қ ұ ру жә не жою ережелерi белгiленедi.

Егер заң ды тұ лғ аны бiр адам қ ұ рса, онда оның жарғ ысында мү лiктi қ ұ ру жә не кiрiстердi бө лу тә ртiбi де белгiленедi.

Жарғ ыда Қ азақ стан Республикасының заң дарына қ айшы келмейтiн басқ а да ережелер болуы мү мкiн.

6. Бiр заң ды тұ лғ аның қ ұ рылтай шарты мен жарғ ысы арасында қ айшылық тар болғ ан жағ дайда:

1) егер олар қ ұ рылтайшылардың ө зара қ атынастарына қ атысты болса, қ ұ рылтай шартының;

2) егер олардың қ олданылуы заң ды тұ лғ аның ү шiншi тұ лғ алармен қ атынастарында маң ызы болса, жарғ ының ережелерi қ олдануғ а тиiс.

7. Барлық мү дделi адамдар заң ды тұ лғ аның жарғ ысымен танысуғ а қ ұ қ ылы.

Ескерту. 41-бапқ а ө згеріс енгізілді - Қ Р 1996. 07. 15 № 30, 1997. 06. 19 № 132, 1997. 07. 11 № 154, 1998. 03. 02№ 211, 1998. 04. 22 № 221, 1998. 07. 10 № 282, 2003. 05. 16 № 416, 2007. 01. 12 № 225, 2008. 07. 04 № 54-IV (қ олданысқ а енгізілу тә ртібін 2-баптан қ араң ыз), 2009. 12. 08 № 225-IV (қ олданысқ а енгізілу тә ртібін 2-б. қ араң ыз), 2011. 03. 01 № 414-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ ан кү нінен бастап қ олданысқ а енгізіледі); 27. 02. 2017 № 49-VI(алғ ашқ ы ресми жарияланғ ан кү нінен кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі) Заң дарымен.

42-бап. Заң ды тұ лғ аларды мемлекеттiк тiркеу жә не қ айта тiркеу

1. Қ азақ стан Республикасының заң намалық актiлерiнде кө зделген жағ дайларды қ оспағ анда, заң ды тұ лғ а ә дiлет органдарында мемлекеттiк тiркеуден ө туге тиiс. Мемлекеттiк тiркеу тә ртiбi заң дарда белгiленедi.

2. Мемлекеттiк тiркеу деректері, оның iшiнде заң ды тұ лғ алардың атауы, ал коммерциялық ұ йымдар ү шін – фирмалық атауы Бизнес-сә йкестендiру нө мiрлерiнiң ұ лттық тiзiлiмiне енгiзiледi.

3. Заң ды тұ лғ а мемлекеттiк тiркеуден ө ткен кезден бастап қ ұ рылды деп саналады.

4. Филиалдар мен ө кiлдiктер заң қ ұ жаттарында белгiленген тә ртiппен тiркеледi.

Филиалдар мен ө кiлдiктер атаулары ө згерген жағ дайда қ айта тiркелуге жатады.

5. Заң ды тұ лғ а қ ұ рудың заң да белгiленген тә ртiбiн бұ зу немесе оның қ ұ рылтай қ ұ жаттарының заң ғ а сә йкес келмеуi заң ды тұ лғ аның мемлекеттiк тiркеуден бас тартуғ а ә келiп соқ тырады. Заң ды тұ лғ а қ ұ рудың тиiмсiздiгiн желеу етiп тiркеуден бас тартуғ а жол берiлмейдi.

Мемлекеттiк тiркеуден бас тартқ аны, сондай-ақ мұ ндай тiркеуден жалтарғ аны ү шiн сотқ а шағ ым берiлуi мү мкiн.

6. Заң ды тұ лғ а мынадай жағ дайларда:

1) жарғ ылық капиталының мө лшерi азайтылғ ан;

2) атауы ө згергенде;

3) шаруашылық серiктестiктерiндегi қ атысушылардың қ ұ рамы ө згергенде (шаруашылық серiктестiгi қ атысушыларының тiзiлiмiн жү ргiзудi бағ алы қ ағ аздарды ұ стаушылар тiзiлiмдерiнiң жү йесiн жү ргiзу жө нiндегі қ ызметтi жү зеге асыратын бағ алы қ ағ аздар рыногының кә сiби қ атысушысы жү зеге асыратын шаруашылық серiктестiктерiн қ оспағ анда) қ айта тiркелуге тиiс.

Аталғ ан негiздер бойынша қ ұ рылтай қ ұ жаттарына енгiзiлген ө згерiстер заң ды тұ лғ а қ айта тiркелмейiнше жарамсыз болып табылады.

Ескерту. 42-бапқ а ө згеріс енгізілді - Қ Р 1996. 07. 15 N 30-I, 1997. 07. 11 N 154, 1998. 03. 02 N 211, 1998. 07. 10 N 282, 2003. 05. 16 N 416, 2005. 07. 08 N 72(қ олданысқ а енгізілу тә ртібін 2-баптан қ араң ыз), 2006. 06. 05 N 146, 2011. 03. 25 N 421-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі), 2011. 12. 28 N 524-IV (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейін кү нтізбелік он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгізіледі), 2012. 12. 24 N 60-V (алғ ашқ ы ресми жарияланғ анынан кейiн кү нтiзбелiк он кү н ө ткен соң қ олданысқ а енгiзiледi) Заң дарымен.

12 3 4 5 6 7 8 9 10 Следующая ⇒