|
|||
Галактика орталығын бір рет айналып шығу ұзақтығыГГГ Г. В. Войткевич пен О. А. Бессонов Жер тобына жататын планеталардың қ ұ рылымында қ анша қ абатты ажыратты: 4 Г. В. Войткевич пен О. А. Бессонов бойынша жер типтес планеталар қ ұ рылымының негізгі қ абаттары: Темір мен сульфид темірден тұ ратын тығ ыз ядро, Жең іл газды, сулы қ абық Г. Линдгрен бойынша (1923) жер қ ыртысының негізгі шө гінді жыныстары: Галактика дегеніміз не: Кең кө лемді қ амтитын жұ лдыздар жү йесі Галактика орталығ ын бір рет айналып шығ у ұ зақ тығ ы Галактика ядрос анық тағ ан: 1948 жылы кең ес ғ алымдары Галактикадағ ы жұ лдыздар саны шамамен қ аншағ а тең: 100 млрд-қ а Галактикалық жыл дегеніміз не – Кү н мен оғ ан жақ ын орналасқ ан жұ лдыздардың Галактиканың ядросының кескінін кім анық тағ ан: 1948 жылы совет ғ алымдары Галиктикалардың пішіні қ андай: Эллипс, спираль, геометриялық емес пішін Ганс штилле бойынша жер қ ыртысының қ ұ рылымдық типтері: Платформалар, Қ атпарлы белдеулер Гедросфераның қ ай бө лігінде су айналымының қ арқ ындылығ ы жоғ ары? ө зендерде Гейзерлер мен ыстық бастаулырдыњ таралу ауданына жатады: Жаң а Зеландия жә не Исландия. Генетикалық бірың ғ ай, зоналық жә не азональдық қ асиеттері бойынша біртекті, жергілікті жердің ерекше қ аситтерін жинақ тайтын бірлікті қ алай атаймыз? Ландшафт Географилық қ абық шаның тө менгі шекарасы қ ай жерден ө теді: А. А. Григорьв бойынша, Қ ұ рлық та 30-40 км тау сілемдерінде 70-80 км мұ хиттарда 5-8 км География ғ ылым ретінде қ алыптасқ ан ел: Грекия География ғ ылымының жер бедерін зерттейтін саласы: геоморфология География ғ ылымының жер климаты, оның қ алыптасуы мен географиялық таралуын жә не органикалық тіршілікке тигізетін ық палын зерттейтін саласы: климатология География қ андай ұ ғ ымды білдіреді: Жерді сипаттап жазу География сө зін ғ ылымғ а енгізген ғ алым: Эратосфен Географиялық бойлық тарды анық тауда негізге алынатын меридиан: гринвич меридианы Географиялық жә не магниттік меридиандар арасындағ ы бұ рыш: Магниттiк бұ рылу. Географиялық зоналар сипаты: Топырақ, Климат Географиялық зоналық заң дылығ ында қ андай фактор ескеріледі? жылу мен ылғ ал қ арым-қ атынасы Географиялық зоналылық туралы қ азіргі кездегі кө зқ арастар негізделген ең бектердің ғ алымдары В. В. Докучаев, Л. С. берг, А. А. Григорьев Географиялық кешендерді танып білу ә дістері: Функционалдық, Топологиялық Географиялық кешеннің негізгі компоненттік қ абық шалары: Гидросфера, Литосфера Географиялық кешеннің энергетикалық негізі: Жердің ішкі энергиясы, Ауа массалары Географиялық комплекстердің энергетикалық негізі қ андай: Кү ннің сә улелі энергиясы, жердің ішкі энергиясы, гравитациялық ағ ымдар энергиясы Географиялық координат анық талады: Экватордан, Ендік пен бойлық пен Географиялық қ абатта заттар қ анша агрегаттық кү йде болады? 3 Географиялық қ абаттың жоғ арғ ы шекарасы қ ай жерден ө теді? озон қ абатында Географиялық қ абаттың ортасы жә не активті ядросы болып: Ландшафтты сфера, Ландшафтты қ абық Географиялық қ абық дамуының биосферағ а дейінгі кезең інің сипаттамасы: Мұ хитттық ойыстардың қ алыптасуымен, Атмосфераның пайда болуымен, Шө гінді тау жыныстарының қ алыптасуымен Географиялық қ абық жайлы ілімдегі С. В Калесниктің қ осқ ан ү лесі: Табиғ ат ерекше тұ тастай жү йе екенін дамытқ ан, Географиялық қ абық жайлы ілімді оқ у пә ні ретінде енгізген, Географиялық қ абық тың маң ызды қ асиеттерін анық тағ ан Географиялық қ абық жайлы ілімді дамытудағ ы а. а. Григорьевтің негізгі ү лесі: Географиялық қ абық ты зерттеудегі баланс ә дісін негіздеген, Географиялық қ абық ты физикалық география зерттеулерінің пә ні ретінде анық тағ ан, Географиялық зоналылық заң ын ә зірлеген Географиялық қ абық жайлы ілімді дамытудағ ы п. и. Броуновтың негізгі ү лесі: Географиялық қ абық сипатын қ алыптастыратын планетарлық факторлар: Жердің орбиталық қ озғ алысы, Жердің ішкі қ ұ рылысы, Жердің ө сінен айналысы Географиялық қ абық сипатын қ алыптастыратын ғ арыштық факторлар: Кү ннің сә улеленуі, Кіші аспан денелерінің ә сері, Айдың тартылуы Географиялық қ абық ү шін жердің барлық қ озғ алысындағ ы ең маң ыздысы: Жердің ө з ө сінен айналысы, Кү нмен айналысы, Веганың тұ сына қ арай кү н жү йесінің ү демелі қ озғ алысы Географиялық қ абық ү шін кө мірқ ышқ ыл газының мә ні: Фотосинтезе кезінде органикалық заттың пайда болуы, Қ ысқ а толқ ынды кү н радиациясын ө ткізу қ абілеттілігі, Ұ зын толқ ынды сә леленудің шағ ылысуы Географиялық қ абық: Ұ дайы жер қ ойнауларының ә серіне ұ шырайды Географиялық қ абық та болып жатқ ан айналымдар: Атмосфераның ғ аламдық айналымы, Мұ хиттағ ы су айналымы Географиялық қ абық тағ ы азоналылық неге байланысты: Жер бедері мен тө сеніш беті сипатына Географиялық қ абық тағ ы жылдық ырғ ақ тылық: Жер білігінің орбита кең істігіне қ атысты ең кіштігінен туындайды, Жердің орбиталық қ озғ алысының салдарынан туындайды Географиялық қ абық тағ ы заттар неше кү йде кездеседі: Ү ш кү йде Географиялық қ абық тағ ы зоналық заң дылық неге байланысты: Кү н сә улесінің тү су бұ рышына Географиялық қ абық тағ ы қ озғ алыстардың ө зіндік ерекшеліктері: Тұ йық айналымдары бар, Қ озғ алыс бағ ыттарының болуы, Динамикалық ү дерістердің ішкі кө здерінің айқ ындылығ ы Географиялық қ абық тағ ы ырғ ақ тылық заң дылығ ы: Кү н мен тү ннің ауысуы Географиялық қ абық тар қ ұ райды: Атмосфера, литосфера, биосфера, гидросфера. Географиялық қ абық ты сыртқ ы ә серлерден қ орғ айтын қ орғ аныштық жү йелер: Магнит ө рісі, Озон қ абаты, Атмосфера Географиялық қ абық тың жеке қ ұ рамдас бө ліктерін зерттейтін ғ ылым саласы: Геоморфология, Климатология, Топырақ тану Географиялық қ абық тың азоналылығ ының ә сері: Жер бетінің ә ркелкілігі, Жергілікті факторлардың ө згешеліктері, Материктер, мұ хиттар, таулар, жазық тардың болуы Географиялық қ абық тың аса маң ызды заң дылығ ы: Ырғ ақ тылық Географиялық қ абық тың барлық қ ұ рам бө ліктерінің маң ызы бірдейлік деген ойды дамытқ ан ғ алымдар: Семенов-Тян-Шанский, Берг Л. С, Краснов А. Н. Географиялық қ абық тың басты заң дылық тары: Жоғ арыда аталғ андардың барлығ ы Географиялық қ абық тың белдеулерге бө лінуі неге байланысты: Ендікке Географиялық қ абық тың биогенді кезең ге дейінгі дамуында қ алыптасты: Қ арапайым ө сімдік пен жануарлар, Озон қ абаты, Қ ұ рлық тың ө сімдік жамылғ ысы Географиялық қ абық тың биогенді кезең ге дейінгі дамуының ерекшеліктері: Жер қ ыртысының ө суі жә не кү рделенуі, Протоплатформаның жекеленуі, Алғ ашқ ы мұ хиттың қ алыптасуы Географиялық қ абық тың биогендік даму сатысында: Бар қ ұ рамдас компонеттерге ө сімдіктер мен жануарлар қ осылды Географиялық қ абық тың геожү йелік қ ұ рылымдық дең гейі: Географиялық қ абық тың кө лденең қ ұ рылымын қ алыптастырады, Қ ауымдастық тың ә ртү рлі дең гейлерінің заттарынан тұ рады, Табиғ и-территориялық жә не табиғ и-аквалды кешендерден қ ұ ралады Географиялық қ абық тың геокомпоненттік қ ұ рылымдық дең гейі: Ең қ арапайым қ ұ рылымдық дең гей, Біртекті қ ұ рылымдардың жиынтығ ы, Тау жыныстарын, ауа, су, ө сімдіктер мен жануарларды қ амтиды Географиялық қ абық тың геологиялық кезең ге дейінгі дамуы ерекшеленеді: Жер бетіне метеориттердің тү суімен, Жердің жұ қ а қ абатының пайда болуымен, Биологиялық атмосферағ а дейінгі қ алыптасуымен Географиялық қ абық тың геосфералық қ ұ рылымдық дең гейі: Қ абаттық қ ұ рылымы бар, Заттардың дифференциациясының нә тижесі болып табылады, Ү здіксіз қ абық тардан тұ рады Географиялық қ абық тың даму сатысы: Биосфералық, Биосферағ а дейін, Ноосфералық Географиялық қ абық тың дамуында белгіленген уақ ыттық кезең: Биосфералық кезең Географиялық қ абық тың дамуындағ ы антропогендік кезең сипатталады: Адамның пайда болуымен, Географиялық нә сілдердің жекеленуімен, Географиялық қ абық қ а адамның алғ ашқ ы ә серімен Географиялық қ абық тың дамуындағ ы антропогендік кезең нің ежелгі уақ ытында пайда болды: Мал шаруашылығ ы, Алғ ашқ ы қ ұ лиеленуші мемлекеттер, Ірі қ алалар Географиялық қ абық тың дамуындағ ы антропогендік кезең нің жаң а мерзіміне тә н: Тас қ ұ ралдарын темірмен ығ ыстыру, Антропогендік кешендердің біршама ұ лғ аюы, Халық санының бірден ө суі Географиялық қ абық тың дамуындағ ы антропогендік кезең нің ең ежелгі уақ ытының ерекшеліктері: Австралия, солтү стік америка аумағ ына адамдар қ оныстануының алғ ы шарттарының қ алыптасуы, Ә к-карсты ормансыз алаң қ айлардың пайда болуы, Жануарлар санының азаюы Географиялық қ абық тың зоналылығ ының қ алыптасуының негізгі себептері: Жердің пішінінің шар тә різді болып келуі, Кү ннің радиациялық ағ ыны, Кү н сә улесінің тү су бұ рыштарының ә ртү рлілігі Географиялық қ абық тың қ ай бө лігінде тірі организмдер кө п шоғ ырланғ ан: Биосферада Географиялық қ абық тың қ ұ рамдас бө ліктері: Жоғ арыда аталғ андардың барлығ ы Географиялық қ абық тың қ ұ рылымдық бө лігі ретінде биосфера қ ұ рамына кіретіндер: Тропосфера, Гидросфера, Топырақ Географиялық қ абық тың қ ұ рылымдық дең гейлері: Геокомпоненттік, Геожү йелік, Геосфералық Географиялық қ абық тың негізгі сипаттамалары: Бос энергияның ә ртү рлілігінің мол болуы, Органикалық ә лемнің бар болуы Географиялық қ абық тың ө ң ірлік дең гейіне атмосфералық жә не мұ хиттық циркуляцияның жалпы ерекшеліктеріне ә сер ететін факторлар: Қ ұ рлық тар мен мұ хиттардың кескіні, Қ ұ рлық бетінің жер бедері, Жағ алық сызық тарғ а қ атысты орналасуы Географиялық қ абық тың секторлығ ы неге байланысты: Жылу мен ылғ ал таралуына Географиялық қ абық тың тұ тастығ ы – бұ л: Табиғ ат компоненттерінің ө зара байланысы мен ө зара тә уелділігі Географиялық қ абық тың тұ тастығ ының сипаты: Барлық қ ұ рам бө ліктері ө зара тығ ыз байланысты, Қ андайда бір қ ұ рам бө ліктің ө згеруі барлық қ абық тың ө згеруіне ә сер етеді, Географиялық қ абық тұ тастық та дамиды Географиялық қ абық тың ырғ ақ тылығ ымен байланысты: Тектоникалық кезең дердің пайда болуы, Жанартаулық ү дерістердің қ арқ ындылығ ы, Мұ збасудың трансгрессиясы мен регрессиясы Географиялық қ абық тың ырғ ақ тылығ ын адам ө мірінде айқ ындайды: Маусымдық жұ мыстар, Ең бек ету жә не этнографиялық дә стү рлер, Дә стү рлі мерекелік ә деп-ғ ұ рыптар Географиялық қ абық ша Д. Л. Армандтың пікірі бойынша қ ай аймақ ты қ амтиды: Атмосфераның тропопауза қ абатынан жер қ ыртысының тө менгі шекарасына дейіегі қ алың дық ты Географиялық қ абық ша Д. Л. Арманд бойынша қ алың дығ ы қ андай: Қ атпарлы тауларда 80 км, мұ хит тү біндегі қ ыраттарда 20-25 км Географиялық қ абық шада қ анша табиғ и ритмдерді ажыратуғ а болады (З. А. Селиверстов мә ліметі бойынша): 18 Географиялық қ абық шаның жоғ арғ ы шекарасы қ ай жерден ө теді (А. А. Григорьев бойынша): 20-25 км биіктікте Географиялық қ абық шаның орташа қ алың дығ ы қ анша (А. А. Григорьев бойынша): Қ ұ рлық тарда 50-100 км, мұ хиттарда 35-45 км Географиялық қ абық шаның ө здігінен қ алпына келуі қ андай ү рдістер арқ ылы іске асады: ү лкен жә не кіші айналым арқ ылы Географиялық қ абық шаның тө менгі шекарасы қ ай жерден ө теді (А. А. Григорьев бойынша): Қ ұ рлық та 30-40 км, тау сілемдерінде 70-80 км, мұ хиттарда 5-8 км Геожү йенің ө лшем дең гейлері: Планетарлық Ө ң ірлік Жергілікті Геоид (жерге ұ қ сас) терминін кім ұ сынғ ан: Е. Листинг Геокомплекстерді танып-білу ә дістерін атаң ыз: Генетикалық, топологиялық, функционалдық Геокомплекстерді танып-білу ә дістерін атаң ыз: Типологиялық, функционалдық Геология ғ ылымының негізгі зерттеу нысаны: Жер қ ыртысын қ ұ райтын тау жыныстарының қ алыптасуы мен таралу заң дылығ ы Геологиялық даму тарихына байланысты жазық тар қ аншағ а бө лінеді: 2 Геоморфология нені зерттейтін ғ ылым: Жер бедері мен оны тү зуші процестерді Геоморфологиялық картада жер бедері қ андай картографиялық ә діспен белгіленеді: Тү сті бояумен Геоморфологиялық карталардың картографиялық объектісі: Жер бедері пішіндері Геосинклиналдық аймақ тарда қ андай жер бедері пішіндері басым: Таулар Геосинклиналь ерекшеліктерінің сипаттары: Бір бағ ытқ а созылғ ан, Сызық тық созылғ ан, Ө те қ озғ алмалы Геосинклинальдардың дамуын қ анша сатығ а бө ліп қ арастырады: 3 Геохронологиялық шкаланың бірліктері қ ашан жә не қ ай жерде бекітіледі: 1881 жылы, Балонья қ аласында Герцин қ атпарлығ ында пайда болғ ан тау жү йелері: Тянь-Шань, Алтай, Саян Герциндік орогенез қ алыптасты: Палеозойдың соң ында Гидрографияның кө л туралы саласы: лимнология Гидрографияның мұ здық тарды зерттеумен айналысатын саласы: гляциология Гидрология ғ ылымының негізгі зерттеу нысаны: Гидросфера Гидрологиялық жғ не метеорологиялық режимдерімен ерекшеленетін жә не мұ хиттың ашық бө лігімен белгіленген ә лемдік мұ хиттың бө лігі: Тең із. Гидросфера: Дү ниежү зілік мү хитты, криосфераны, литосфера мен атмосфераны қ амтиды, Барлық агрегаттық кү йдегі суларды қ амтитын жердің тұ тас қ абаты, Планеталық су айналымына қ атысады Гидросферадағ ы су тамшыларының тербеліс қ озғ алысына нені жатқ ызады: Толқ ындар, Толқ ындар жә не желдер, Тербелісті толқ ындар. Гидросфераның қ ай бө лігінде су алмасу белсенділігінің ең ү лкен мө лшері байқ алады: Ө зендерде Гималайдың ең биік нү ктесі қ алай аталады: Джомолунгма Гипергенез зонасы А. Е. Ферсманның тұ жырымы бойынша, ол: Биостром мен ү гілу қ абығ ы Гиппархтың ең бектері: Алғ аш градус торын ұ сынғ ан, Жер беті шең берін 3600-қ а бө лген Гипсометрлік кө рсеткішке байланысты ландшафттардың қ анша класын ажыратады жә не олар қ алай аталады? екі класын, олар жазық ты жә не таулы Гленйлі топырақ тар қ ай табиғ и зонада таралғ ан? тундра Глобус пен картадағ ы градус торлары – ненің белгісі: Нақ ты анық тамалық тың, Полярлық дө ң гелек жә не параллелдер, Шартты белгінің. Гляциология нені зерттейтін ғ ылым: Мұ здық тарды. Гоби шө лі қ андай климаттық белдеудің ішінде орналасқ ан: Қ оң ыржай, Қ оң ыржай географиялық белдеуде, Солтү стік ендік. Гоеграфиялық қ абық шаның орташа қ алың дығ ы қ анша (А. А. Григорьев бойынша)? Қ ұ рлық тарда 50-100 км, мұ хиттарда 35-45 км Голландия ғ алымы Б. Варениус дү ниежү зілік мұ хитты Солтү стік Мұ зды мұ хит, Атлант, Тынық, ү нді жә не Оң тү стік мұ хит деп қ ай жылы бө лген? 1650 жылы Гольфстрим ағ ысының жалғ асы қ алай аталады: Солтү стік Атлант ағ ысы Градус торы бар картаны жасағ ан ғ алым: Птоломей Гранит қ абаты болмайтын жер қ ыртысы: Мұ хиттық Гумбольдтың кейінгі ұ рпақ қ а мұ ра ретінде қ алдырғ ан аса қ ұ нды ең бегі қ айсы? “Картины природы” Гумидті аймақ тарда заттар ағ ынының басқ а миграциясымен қ оса қ андай миграция тү рі дамиды: Эолдық
|
|||
|