Шығармалары

⇐ ПредыдущаяСтр 4 из 4

Ө лең дер:

Атаның ә лдиі

Балаларғ а

Балама хат

Бесік жыры

Жастық жыры

Жаң а жыл

Жаң а жыл сә лемі

Жең іс жырын сайраң дар

Жү з жасағ ан жү ректен

Ленин

Ленинградтық ө ренім

Шә кірт балаларғ а

Октябрь толғ ауы

Сә лем сағ ан комсомол

Сыйлық

Туысқ ан ел

Чапай

Халық туысқ андығ ы

Ө нердің ө суі есік жыры

Айтыстар:

Жамбыл мен Айкү міс

Жамбыл мен Қ ұ лманбет

Жамбыл мен Шашубай

Жамбыл мен Досмағ анбет

Дастандар:

Ө теген батыр

Сұ раншы батыр

Кө рұ ғ лы

Бақ, дә улет, ақ ыл
31. Сә бит Мұ қ ановтың ө мірі мен шығ армашылығ ы.

Сә бит Мұ қ анов 1900 жылы 26 сә уірде қ азіргі Солтү стік Қ азақ стан облысының Жамбыл ауданындағ ы Жаманшұ бар ауылында кедей отбасында дү ниеге келген. Сә бит Мұ қ анов 1918 – 1919 жылдары Омбыдағ ы оқ ытушылар курсында білім алды. 1920 жылы жазда Мағ жан Жұ мабаевтың жетекшілігімен оқ ытушылар курсы қ айта ашылып‚ кү зге дейін сонда оқ уын жалғ астырды. 1921 жылы Сә бит Мұ қ анов коммунистік тө тенше ә скери бө лімнің жауынгері болды. 1921–22 жылдары ә р тү рлі қ ызметтер атқ арды. 1922 жылы Орынбордағ ы жұ мысшылар факультетіне тү сіп, 1926 жылы бітіріп шық ты.

Сә бит Мұ қ анов 1926-1928 жылдары баспасө з орындарында қ ызмет атқ арып, республикалық " Ең бекші қ азақ " (қ азіргі " Егемен Қ азақ стан" ) газеті бө лімінің мең герушісі, Қ азақ стан Мемлекеттік баспасының бас редакторы болды. 1928 жылы Петропавл қ аласының " Кең ес ауылы" газетінің редакторы жә не Жазушылар бө лімінің жетекшісі қ ызметін атқ арды. 1930 жылы жергілікті ақ ын-жазушылардың шығ армалары негізінде " Жарыс" альманахын шығ арды.

1932-1935 жылдары Мә скеудегі Қ ызыл профессорлар институтының ә дебиет бө лімінде оқ ығ ан. 1935 жылы республикалық " Кең ес ауылы", " Қ азақ ә дебиеті" газеттерінің редакторы болып, 1936-1937 жылдары Қ азақ стан Жазушылар одағ ын басқ арды. Сә бит Мұ қ анов 1937-1941 жылдары Абай атындағ ы педагогикалық институттың профессоры болып, қ азақ ә дебиетінен сабақ берген. 1943-1951 жылдары екінші рет Қ азақ стан Жазушылар одағ ының тө рағ асы қ ызметін атқ арды. 1958-1969 жылдары Дү ниежү зілік Бейбітшілікті қ орғ ау комитетінің мү шелігіне, 1965-1969 жылдары Араб елдерімен достық жө не мә дени байланыстар қ оғ амы қ азақ бө лімшесінің тө рағ алығ ына сайланғ ан.
32. Қ азақ ә дебиетіндегі алғ ашқ ы роман эпопеясының авторы кім?

«Абай жолы» - Мұ хтар Ә уезовтың ә лемге ә йгілі тарихи романдар топтамасы - қ азақ тың тұ ң ғ ыш эпопеясы.
33. Мұ хтар Ә уезовтың алғ ашқ ы ә ң гімесін атаң з

Қ орғ ансыздың кү ні
34. Қ азақ драматургиясын негізін қ алаушысы кім?

Мұ хтар Ә уезов
35. Ғ. Мү сіреповтің ө мір мен шығ армашылығ ы.
(1902-1985) Ғ абит Мү сірепов бү гінгі Солтү стік Қ азақ стан облысының Жамбыл ауданындағ ы Жаң ажол ауылында дү ниеге келген. 1923 – 26 жылы Орынбордағ ы жұ мысшы факултетінде Сә бит Мұ қ ановпен бірге оқ ыды дә не Сә кен Сейфуллинмен танысты.

1927 жылы Омбы ауылшаруашылығ ы интернатын бітірді;

1927 – 28 жылы Бурабай орман шарушылық техникумында оқ ытушы;

1928 – 32 жылдары Қ азақ мемлекеттік баспасының бас редакторы;

1933 жылы - Қ азақ АКСР Халық ағ арту комиссариаты ө нер секторының мең герушісі ();

1934 жылдан “Қ азақ ә дебиеті” жә не “Социалистік Қ азақ стан” (қ азіргі “Егемен Қ азақ стан”) (1935) газеттерінде бас редактор;

1936 жылы - Қ азақ Ө лкелік комитетінде баспасө з бө лімі мең герушісінің орынбасары;

1937 жылдан Қ азақ стан Компартиясы саяси-ағ арту бө лімінің мең герушісі;

1938 – 55 жылдары бірың ғ ай шығ армашылық жұ мыстармен айналысқ ан;

1956 – 57 жылы “Ара – Шмель” журналының бас редакторы;

1956 – 61 жылдары Қ азақ стан Жазушылар одағ ы басқ армасының 1-хатшысы;

1958 жылдан КСРО Министрлер Кең есі жанындағ ы ә дебиет, ө нер жә не архитектура салалары бойынша Лениндік жә не Мемлекеттік сыйлық жө ніндегі комитеттің мү шесі;

1964 – 66 жылдары Қ азақ стан Жазушылар одағ ы басқ армасының 1-хатшысы;

1959 – 85 жылдары КСРО Жазушылар одағ ы басқ армасының хатшысы.

Алғ аш 1925 жылы «Едіге» ә ң гімесі «Ең бекші қ азақ » газетінде жарияланды. Мү сіреповтің тұ ң ғ ыш повестерінің қ атарына 1928 жылы Қ ызылорда қ аласында жарық кө рген “Тулағ ан толқ ында” мен “Американ бидайығ ы” атты шығ армалары жатады. Жас жазушының болашағ ынан ү міт кү ттірген бұ л туындылар азаматтық тақ ырыпты толғ айды. “Тулағ ан толқ ында” повесі сюжеттік қ ұ рылысының босаң дығ ына қ арамастан, жас қ аламгердің пейзаждық, юморлық, диалог жасағ ыштық шеберліктерін байқ атып, суреткерлік қ ырын танытқ ан шығ армасы болды.
36. Шығ армашылығ ында ана тақ ырыбына кө п мә н берген жазушының атын
атаң дар.

Ғ абит Мү сірепов: «Ананың анасы” (1933), “Ө лімді жең ген ана” (1933), “Ашынғ ан ана”, “Ананың арашасы” (1934), “Ер ана” (1942), “Ақ лима” (1944), “Ә мина”, “Ана жыры”, “Ана”
37. Ғ абит Мү сіреповтің ана тақ ырыбына жазуына орыс ә дебиетінің қ ай
жазушының ә сері болғ анын белгілең дер.

Л. Толстой
38. Ғ. Мү сіреповтің алғ ашқ ы шығ армасы қ ай жылы жазылғ ан?

Алғ аш 1925 жылы «Едіге» ә ң гімесі «Ең бекші қ азақ » газетінде жарияланды.
39. «Ақ ан сері – Ақ тоқ ты» пьесасындағ ы басты кейіпкері

Ақ ан сері. Ақ ан сері – Ақ тоқ ты –Ғ абит Мү сіреповтың 1941 жазғ ан тарихи шығ армасы. Пьеса қ азақ ә дебиетінің дараматургия саласындағ ы шоқ тығ ы биік туындылардың біріне айналды. Шығ армада ХІХ ғ асырдың екінші жартысы мен XX ғ асырдың басында ө мір сү рген қ азақ халқ ының ә йгілі ә нші-композиторы, ә рі ақ ыны, сал-серісі Ақ ан Қ орамсаұ лының ө мірін суреттейтін жә не замана шындығ ын танытатын тарихи шындық сипатталады. Бұ л пьеса 4 перделі, 5 суретті драма. Драматург осы шығ армасының 2 тү рлі нұ сқ асын жазғ ан. Пьеса романтизм ү лгісінде жазылғ ан.
40. «Қ азақ солдаты» романындағ ы басты кейіпкері.

Қ айрош – романның басты кейіпкері. Ол - Кең ес Одағ ының батыры Қ айырғ али Смағ ұ лов болып табылатын Қ айрош Сарталиев. Ол 1941 – 45 жылдардағ ы соғ ысқ а бастан-аяқ қ атысып, Кең ес Одағ ының батыры атағ ына ие болғ ан адам. Романда ө зінің батырлығ ымен, ержү ректілігімен, қ айтпас қ айсар мінезімен ерекшеленеді. Ол тек шыншылдық ты, ә ділдік пен адалдық ты қ алайтын жауынгерлердің бірі. Ол туғ ан жері есіне тү скен сайын қ анаттанып, кө кке жү згендей болады. Алайда соғ ыс оның ө мірінде ү лкен із қ алдырады. Содан бері ол Қ айрош Сарталиев алғ ан бетінен қ айтпайтын, бірбеткей жан болып қ алады.
41. Қ айрош Сарталиев қ ай романның басты кейіпкері екенін белгілең дер.

Қ азақ солдаты
42. Ғ. Мұ стафиннің ө мір мен шығ армашылығ ы

Мұ стафин Ғ абиден (29. 11. 1902, Қ арағ анды облысы Бұ қ ар жырау ауданы Жауыр тауы – 20. 1. 1985, Алматы) – жазушы, Қ азақ станның халық жазушысы, қ оғ ам қ айраткері. Арғ ын тайпасы Қ уандық руы Мұ рат бө лімінен шық қ ан[1]. Ауыл молдасынан ескіше сауат ашып, 14 жасында Спасскі зауытының табельшісінен бір жыл орысша оқ иды. Сондағ ы бес жылдық орыс-қ азақ мектебін бітірген (1916). 20-жылдардан бастап ауылдағ ы кең ес жұ мыстарына араласты. 1925 жылдан білімін кө теру мақ сатында Қ ызылордағ а келіп, оқ уғ а тү се алмай, ө лкелік сотта іс-қ ағ аздарды тіркеуші болып істеді. Тү скен шағ ымдарды негізге ала отырып, ел ішіндегі заң сыздық тар туралы мақ алалар жазуғ а ү йренді. Жазушылық қ а ұ мтылысы да осы кезең дерден басталды.

Шығ армалары: “Қ арағ анды пролетариаты” (қ азіргі “Орталық Қ азақ стан”), “Ә дебиет майданы” (қ азіргі “Жұ лдыз”), “Сә рсен мен Боқ аш” (1927), “Жыл қ ұ сы”, “Ер Шойын” (1929), “Қ ұ лағ ан қ ұ з”, “Алынғ ан кек”, “Басқ а пә ле тілден”, “Айғ ақ ” (1942), “Тұ тқ ын”, “Кү лмеген адам”, “Керуен”
43. Ғ абиденнің 1952 жылы жеке кітап болып шық қ ан романын белгілең дер.

Қ арағ анды
44. Оның тіліндегі басты ерекшілік – афоризм сө здердің кө п қ олданатын
жазушыны атаң дар.

Ғ. Мұ стафин
45. Ғ. Мұ стафин тілінің ерекшелігі неде?

Афоризмді кө п қ олданылуы
46. М. Ә уезовтің Абай жолы романы неше кітаптан тұ рады?

1-кітабы 1942, 2-сі 1947, 3-сі 1952, 4-томы 1956 ж. жарық қ а шық ты.
47. М. Ә уезов «Ең ліккебек» пьесасын қ ай жылы жаздғ ан?

1917
48. Ә. Тә жібаевтің ө мір мен шығ армашылығ ы.

Ә бділда Тә жібаев (1909-1998 ж. т. ) - ақ ын, драматург, ә дебиет зерттеуші ғ алым. Филология ғ ылымының докторы, проф., Қ азақ стан Республикасының халық жазушысы.

. Ә бділда Тә жібаев 1909 жылы Ақ мешітте (қ азіргі Қ ызылорда қ аласында) дү ниеге келген. Орта жү з Қ ыпшақ тайпасы Торы руы Бессары атасынан шық қ ан. Ә кесі Тә жібай 1915 жылы қ айтыс болады да, шешесі Айманкү лдің қ олында қ алғ ан. Ә. Тә жібаев 1945-1948 жылдары Қ азақ Қ СР Ғ ылым академиясының Тіл жә не ә дебиет институтының Жамбыл бө лімін басқ арады. " Қ азақ ә дебиеті" газетінің бас редакторы болады.

1963 жылы Қ азақ КСР Жоғ арғ ы Кең есінің депутаты жә не Қ азақ Қ СР Жоғ арғ ы Кең есі Тө ралқ асының мү шесі болын сайланады. Филология ғ ылымының докторы Ә. Тә жібаев жазушылығ ына қ оса біраз жылдар М. О. Ә уезов атындағ ы Ә дебиет жә не ө нер институтында ғ ылыми-зерттеу жұ мыстарымен шұ ғ ылданып, ө мірінің соң ғ ы жылдарын бірың ғ ай шығ армашылық қ а арнайды. Қ арт ақ ын Ахмет Байтұ рсынұ лы бастағ ан арыстарымыздың ақ талғ анын кө ріп, тоталитарлық жү йенің сең і бұ зылғ анын сезініп, 1998 жылы 90-ғ а қ арағ ан шағ ында дү ние салды

Оның «Жаң а ырғ ақ », «Аралдар», «Кешеден бү гінге», «Жартас», «Жаң а ө рімдер», «Қ ұ рдастар», «Толағ ай» жә не 5 томдық жыр жинақ тары жарық кө рген. «Майра», «Жартас», «Жалғ ыз ағ аш орман емес», «Кө ң ілдестер», «Той боларда», «Дубай Шубаевич» т. б. пьесалары қ ойылғ ан. «Ө мір жә не поэзия», «Қ азақ драматургиясының дамуы мен қ алыптасуы», «Жылдар, ойлар» т. б. зерттеу ең бектерін жазғ ан.
49. Ілияс Есенберлиннің ө мір мен шығ армашылығ ы.

(1915-1983)

Ақ мола облысындағ ы Атбасар қ аласында дү ниеге келген. 1937 жылы Қ азақ стан КСР-ның бірінші Конституциясын қ абылдағ ан Қ азақ стан Советтерінің алғ ашқ ы Тө тенше съездіне делегат болып сайланды. 1940 жылы институтты аман-есен аяқ тап, Жезқ азғ анғ а жұ мысқ а жіберілген. Сол жылы кү зде Қ ызыл ә скер қ атарына шақ ырылтып, Рига ә скери-саяси училищесінде оқ ып, соғ ысқ а аттанды. 1942 жылы қ атта жарақ аттанып, госпитальге тү сіп, бір жылдан соң мү гедек болып елге оралды. 1947 жылғ а дейін Қ азақ стан Компартиясының Орталық комитетінің аппаратында инструктор болып жұ мыс істеді. Ұ сталғ анша ол ө лең азса («Айша» (1945 жыл) жә не «Сұ лтан» (1949 жыл) поэмалары, «Алғ ыс ө лең дер жинағ ы» (1949 жыл), жазасын ө теп келген соң прозағ а кө шті («Адам туралы повесть» (1954 жыл), «Ө зен жағ асында» (1960 жыл). 1958 жылдан «Қ азақ фильм» киностудиясында редактор, 1962 жылдан «Қ азгослитиздат» мекемесінде редактор, 1967 жылдан «Жазушы» баспасында директор, содан Қ азақ стан жазушылар одағ ының хатшысы (1971-1975 жылдары) болып қ ызмет атқ арды.

50. І. Есенберлин қ ай жылдары «Қ азақ фильм» киностудиясының ағ а
редакторы қ ызметін атқ арды.

1958-1967
51. І. Есенберлиннің трилогиясы қ алай аталатынын белгілең дер.

Кө шпенділер
52.. Сырбай Мә уленовтің ө мір мен шығ армашылығ ы

Сырбай Мә уленов (17. 9. 1922 ж. туғ ан Қ останай облысы; Жанкелдин ауданы; Торғ ай поселкесі; — 1993) — ақ ын. 1942 жылы Сырбай Мә уленов Волхов майданында лейтенант болып, саяси мә селелер жө ніндегі командирдің орынбасары болды. Ал 1943 жылы Ленинград қ оршауы бұ зылғ ан кезде жауынгер Сырбай ауыр жарақ ат алып, ауруханада емделгеннен кейін ә скерден қ айтарылды. 1943-1950 жылдары Мә уленов Қ останай облыстық газетінің редакторының орынбасары міндетін атқ арып, кейін Жазушылар одағ ының кең сесінде жұ мыс істеді. Онда «Қ азақ ә дебиеті» республикалық ә деби газетінің бас редакторы болды. Сондай-ақ, «Жұ лдыз» республикалық ә деби журналының бас редакторы болып қ ызмет атқ арды. Сырбай Мә уленовтың алғ ашқ ы ө лең дер жинағ ы 1948 жылы жарық кө рді, содан кейін отыздан астам поэтикалық кітабы басып шығ арылды. Соғ ыс тақ ырыбына кө п қ алам тартқ ан Сырбай Мә уленовтың кө птеген ең бектері орыс тіліне жә не КСРО халық тарының тіліне аударылды.

" Жолдас" (1954), " Жас жү рек" (1956), " Жол ү стіндегі жалындар" (1963), " Жұ лдыз жырлар" (1963), " Қ ызыл арша" (1969), " Боз қ ырау" (1976), " Тау гү лдері", " Шалқ ар", " Жалын" (ү шеу де 1979). " Жаң бырсыз кү з" (1980), ө лендері " Шуақ ", " Алтын тасқ ын"
54 алатынын анық тандар.. Сырбай Мә уленов шығ армашылығ ында қ андай тақ ырып ерекше орын
56. Жұ бан Молдағ алиевтің ө мір мен шығ армашылығ ы.

Жұ бан Молдағ алиев (5. 09. 1920 жыл, Батыс Қ азақ стан облысы, Тайпақ ауданы, Жыланды - 06. 10. 1988, Алматы) — қ азақ ақ ыны, жауынгер, Қ азақ стан жазушылар одағ ының тө рағ асы, " Мен Қ азақ пын" поэмасының авторы. Оралда ауыл шаруашылық техникумын (1940) бітіріп, 1940-47 жылы Кең ес Армиясы қ атарында болды. Ұ лы Отан соғ ысына қ атысты. Кіші жү з Байұ лы тайпасы Байбақ ты руынан шық қ ан. 1943 жылдың қ арашасында Жұ бан Молдағ алиев арнаулы тапсырмамен Алматығ а келеді. " Отан ү шін" атты майдандық газетте басылғ ан " Қ азақ " деген ө лең ін ө зімен бірге ала келеді. Ө зі сияқ ты соғ ыстан уақ ытша келген жазушы, ақ ын Ә бу Сә рсенбаевпен кездеседі. Ол ө лең мен танысып, ақ ынды Жазушылар одағ ына апарады, ә рі туындыны Сә бит Мұ қ анов алдында оқ иды.

Ө лең ақ ырында радиодан беріліп, " Социалистік Қ азақ стан" газетінде басылады. Алайда ө лең коммунистік идеология талабына сай келмей, 35 жыл бойы еш жерде басылмай, ақ ын жинағ ына да кірмейді. Бұ л туынды тек 1979 жылы шық қ ан ү ш томдық қ а енеді.

57. Жұ бан Молдағ алиевтың 1939 жылы қ андай газетінде жарияланғ анын
белгілең дер.

«Орал» газетінде
58. Тахауи Ахтановтың ө мір мен шығ армашылығ ы.

Тахауи Ахтанов (1923—1994) 25 қ азанда Ақ тө бе облысының Шалқ ар ауданы, Шетырғ ыз селосында туғ ан. 1940 жылы Абай атындағ ы Қ азақ мемлекеттік педагогикалық институтына оқ уғ а тү седі. Екінші курста оқ ып жү ргенде ө зі сұ ранып майданғ а аттанады. Алғ ашқ ы ә деби кө ркем шығ армалары ө лең, очерк тү рінде майдан газеттерінің беттерінде жарияланды. 1948 жылы ә скер қ атарынан босағ аннан кейін, ә деби ең бекпен айналысады. Алғ ашқ ы ө лең дері " Жастар дауысы" деп аталатын ұ жымдық жинақ та жарық кө рді. Осы кезде оның ә деби-сын мақ алалары молырақ басылып, алғ ашқ ы монографиялық зерттеу ең бегі жарияланды. Ә йтсе де, жазушының ө німді де жемісті ең бек еткен жанрлары - проза мен драматургия.

Баспасө з бетінде алғ аш жарық кө рген ә ң гімесі - " Кү й аң ызы". 1956 жылы " Қ аһ арлы кү ндер" атты романы жарық кө рді. " Дала сыры" повесі ү шін (ө ң деліп, толық тырылып, " Боран" романына айналды) авторғ а 1966 жылы Қ азақ КСР-нің Абай атындағ ы Мемлекеттік сыйлығ ы берілді. 1968 жылы жазылғ ан " Сә уле" драмасы, одан кейінгі " Боран", " Ант", " Ә ке мен бала" драмалары да қ азақ сахнасының ө міршең туындыларына айналды. " Махаббат мұ ң ы", " Кү тпеген кездесу" драмалары, " Арыстанның сыбағ асы", " Кү шік кү йеу" комедиялары қ азақ, орыс жә не туысқ ан халық тар сахнасында кө рінді. А. Н. Толстойдың " Азапты сапарда" трилогиясын, М. Горькийдің ә ң гімелерін қ азақ тіліне аударды.
59. «Зілді бұ йрық » ө лең інің авторы.

Жамбыл Жабаев.
60. Мұ хтар Ә уезов ө мір мен шығ армашылығ ы.
Мұ хтар Омарханұ лы Ә уезов – қ азақ тың ұ лы жазушысы, қ оғ ам қ айраткері, ғ ұ лама ғ алым, Қ азақ стан ғ ылым академиясының академигі (1946), филология ғ ылымдарының докторы, профессор (1946), Қ азақ КСР-нің ең бек сің ірген ғ ылым қ айраткері (1957). Ол қ азіргі Шығ ыс Қ азақ стан облысының Абай ауданындағ ы Бө рілі деген жерде 1897 жылы 28 қ ыркү йекте туғ ан. Шық қ ан руы қ ожа. Мұ хтардың атасы Ә уез ескіше сауаты бар, араб, парсы, ортазиялық тү ркі ә дебиетімен таныс болғ ан. Мұ хтар бала кезінде атасының ү йретуімен арабша хат таниды. Мұ хтардың ә кесі Омархан да, атасы Ә уез де Абай аулымен іргелес отыратын, қ ұ далы, дос-жар адамдар еді. 1908 жылы Семейдегі Камалиддин хазірет медресесінде оқ ып, одан кейін орыс мектебінің дайындық курсына ауысады. 1910 жылы Семей қ алалық бес кластық орыс қ азына училищесіне оқ уғ а тү сіп, соң ғ ы класында оқ ып жү ргенде «Дауыл» атты алғ ашқ ы шығ армасын жазады. Училищені 1915 жылы аяқ тап, Семей қ алалық мұ ғ алімдер семинариясына тү седі. Семинарияда оқ ып жү ріп Шә кә рім Қ ұ дайбердіұ лының «Жолсыз жаза» дастанының негізінде «Ең лік-Кебек» пьесасын жазып, оны 1917 жылы маусым айында Ойқ ұ дық деген жерде сахнағ а шығ арады.

Шығ армалары

Ә дебиет тарихы, Қ ызылорда, 1927;

Ә р жылдар ойлары, А., 1959;

Мысли разных лет, А., 1961;

Уақ ыт жә не ә дебиет, А., 1962;

Абай Қ ұ нанбаев, А., 1967;

Абайтанудан жарияланбағ ан материалдар, А., 1988;

Абайтану дә рістері, А., 1995;

Ескермедім, қ абылдамадым, А., 1998;

Абайтану оқ улары, А., 1998.

⇐ Предыдущая 1 2 34