Сабаққа қойылатын дидактикалық талаптар

Сабақ –оқ у процессінің басты бө лімі. Қ азіргі таң дағ ы мектептерде қ ойылатын талаптардың кү рделенуімен бірге сабақ тар талаптары да нақ тылана, айқ ындала тү суде. Бұ л талаптарды негізгі тө рт топқ а бө ліп қ арастыруғ а болады. Тә рбиелік, дидактикалық, психологиялық жә не гигиеналық. Бұ лай топқ а жіктеудің мә ні оқ у-тә рбие процесінде бұ л талаптардың ө зара тығ ыз байланысытылығ ында жә не бір-бірін толық тырып, ық пал етіп отыратындығ ында.

Сабақ қ а қ ойылатын дидактикалық талаптар

Дидактикалық талаптар: сабақ тың ұ қ ыпты, айқ ын, дұ рыс ұ йымдастырылуы, оқ ушылар алдындағ ы тақ ырыптың дұ рыс таң дап алынуы, білімдік жә не тә рбиелік мақ саттармен қ атар сабақ тың нақ ты тапсырмаларын ұ тымды жү ргізіп пайдалануына ә сер етеді. Бұ л талаптар сабақ жоспары мен тақ ырыптық жоспардың жақ сы жасалуына байланысты. Сабақ жоспарында сабақ тың тақ ырыбы, мазмұ нының қ ысқ аша жоспары, білімдік жә не тә рбиелік мақ саты мен тапсырмалар, қ ұ рал - жабдық тар, кө рнекіліктер, сабақ тың қ ұ рамының кезең дік тү рлері, оқ ыту ә дістері мен дидактикалық ә діс - тә сілдердің тү рлері жазылады.

Сабақ жоспарын жасағ ан уақ ытта мұ ғ алім сол ө тілетін тақ ырыбының мазмұ нына сай оқ ыту ә дісін дұ рыс таң дай білуі тиіс. Мұ ғ алімдер оқ ыту ә дістерінің жіктелуіне тү рлі жол таба білуі керек. Ғ ылыми ә дебиетте жіктеудің 20 - дан астам тү рі бар. Солардың ішінде ең кең тарағ ан тү рі: Огородников, Бабанский, Лемберг сынды ғ алымдар ұ сынғ ан оқ ыту ә дістерінің жү йелері. Олар оқ ыту ә дістерін ү ш топқ а бө лген:

1. Ауызша (ә ң гіме, кең ес, дә ріс, кітаппен жұ мыс)

2. Кө рнекілік (суретпен сипаттау, картамен жұ мыс)

3. Зертханалық, тә жірибелік жұ мыстар.

Бұ л жү йе білім алудың негізгі тү пнұ сқ асына негізделген. Егер балалардың есту қ абілеті арқ ылы ақ параттың 20%, кө ру қ абілеті арқ ылы 40 - 60% қ абылдай алатынын ескерсек, бұ л ә дістердің тиімді екеніне дау жоқ.

Сабақ та мұ ғ алімнің шеберлігі оқ ыту ә дістемесін жақ сы мең герумен қ атар педагогикалық ғ ылымдағ ы жаң а ә діс - тә сілдер мен шығ армашылық жұ мыстарды ұ тымды пайдалануынан да кө рінеді.

Оқ у - тә рбие жұ мысындағ ы нә тижеліліктің басты белгілері мұ ғ алімнің жеке басының білімділігі, шеберлігі, ө мір танымы, ө з пә ніне шә кірттерін иландырып қ ызық тыра білуінде. Ең бірінші, мұ ғ алім ө з пә нін сү йетін, терең білімді, шығ армашылық пен жұ мыс істейтін, ізденгіш, ә діскер, шебер болуы керек. Оның ү стіне ө з пә нін талдай алатын теориялық білімі мол, сауатты болуы шарт.

Екіншіден, шә кірттермен қ арым - қ атынасының жоғ ары мә дениеттілігі талап етіледі. Мұ ғ алім шә кіртімен терезесі тең адамдай сө йлесіп, оларды ө з ойларын қ ысылмай - қ ымсынбай айтуғ а, пікірін еркін, ашық айтуғ а тә рбиелеп отыруы керек. Оқ ушы мұ ғ алім қ ойғ ан талапты зорлық пен емес, саналылық пен орындасын. Сонда ғ ана оқ у да, тә рбие де арнасына тү седі.

Технологиялық талаптар: Мұ ғ алім ө зі сабақ беретін сыныбындағ ы оқ ушылардың ойлау қ абілетін, есте сақ тауын, айтып жеткізуін, сабақ қ а ынта, кө ң іл қ оюын, ерік - жігерін, т. б. психологиялық жағ дайы сабақ ү рдісіне ерекше ә серін тигізеді.

Мұ ғ алімнің кө ң іл - кү йі, жинақ тылығ ы, жү ріс - тұ рысы оқ ушыларғ а беріліп, оқ у ең бегінің дұ рыс немесе бұ рыс болуына тікелей ә сер етеді. Сондық тан мұ ғ алім ө з бойындағ ы ә р тү рлі психикалық, эмоциялық кө ң іл - кү йлеріне ерік бермей ө зін тежеп ұ стауы қ ажет. Оқ ушылардың жеке басын танып, зерттеу арқ ылы сабақ ү стінде оларды мадақ тап, қ олдап, кө мек беріп жә не сол сияқ ты сабақ қ а ү немі қ атысып отыруын ескеруі мұ ғ алімнің назарынан тыс қ алмауы қ ажет.

Гигиеналық талаптар: Сынып бө лмесіндегі гигиеналық талаптардың сақ талуы, қ алыпты температура мен жарық тың мол болып тү суі - балалар денсаулығ ының кепілі. Мұ ғ алім оқ ушыларғ а шектен тыс физикалық немесе миғ а, жү йкеге салмақ салатындай ауыр тапсырмаларды бермеуі керек. Ақ ыл - ойдың тежелуі мен зорығ уы сабақ тың бір сарында болуына ә кеп соқ тырады. Ақ паратты қ абылдауды ө мірлік тә жірибемен ұ штастырмау дұ рыс емес. Ең бастысы, дененің ә р тү рлі сезім мү шелері бірдей жұ мыс істеуін қ атаң ескеру қ ажет. Мұ ндай ү зіліс оқ ушының демалып, ә р тү рлі органдарының қ алыпқ а келуіне ә сер етеді.

Сабақ тың ү ш мақ саты:

Білімділік: оқ ушыларды білім, білік, дағ ды жү йесімен қ аруландыру.

Тә рбиелік: оқ ушылардың ғ ылыми дү ниетанымын, тұ лғ аның адамгершілік қ асиетін, кө зқ арастары мен сенімін қ алыптастыру.

Дамытушылық: оқ ыту кезінде оқ ушылардың танымдық қ ызығ ушылығ ын, шығ армашылық қ абілеттерін, жігерін, кө ң іл-кү йін, тілі, жадысы, ынтасы, қ иялы мен қ абылдауы сияқ ты танымдық қ абілеттерін дамыту.

Сабақ тың негізгі компоненттері:

1. Ұ йымдастырушылық – сабақ бойы сыныпты ұ йымдастыру, оқ ушылардың сабақ қ а дайындығ ы, тә ртіп.

2. Мақ саттылық – оқ ушылар алдына сабақ мақ саты мен оның жеке кезең дерінің мақ сатын қ ою.

3. Ынталандырушылық – оқ ылатын оқ у материалдарының берілген тақ ырып бойынша да, жалпы курс бойынша да маң ызылығ ын анық тау.

4. Коммуникативтілік – мұ ғ алімнің сыныппен қ арым-қ атынас дең гейі.

5. Мазмұ ндық – оқ ылатын, бекітілетін, қ айталанатын, ө зіндік жұ мыстар жә не т. с. с. материалдарды таң дау.

6. Технологиялық – сабақ типіне, берілген тақ ырыпқ а, берілген сыныпқ а арнап тиімді оқ ыту тү рін, ә дісі мен тә сілдерін таң дау.

7. Бақ ылау – бағ алаушылық – сабақ тағ ы оқ ушы іс-ә рекетін бағ алауда оны белсенділікке ынталандыру, танымдық қ ызығ ушылығ ын дамыту ү шін пайдалану, қ олдану.

8. Аналитикалық (талдау) – сабақ ты қ орытындылау, сабақ тағ ы оқ ушылар іс-ә рекетін талдау, сабақ ты ұ йымдастыру бойынша ө з ә рекетінің нә тижесін талдау.

12 Следующая ⇒