Сабақ жоспары. ІІ. Үй тапсырмасын тексеру. ІІІ. Жаңа сабақты түсіндіру.

Стр 1 из 11Следующая ⇒

М. Қ озыбаев атындағ ы Солтү стік Қ азақ стан мемлекеттік университеті

Жалпы биология кафедрасы

Сабақ жоспары

Тақ ырыбы: «Антропосоциогенез. Адамның қ оғ амдасып ө мір сү руінің мә ні. Адам нә сілдері»

Орындағ ан: Ә мір Л. М.

Петропавл 2018ж

Пә ні: Биология

Сыныбы: 9-сынып

Cабақ тытың тақ ырыбы: §57. Антропосоциогенез, адамның қ оғ амдасып ө мір сү ру мә ні. Адам нә сілдері

Сабақ тың мақ саты:

Білімділігі - оқ ушыларды адамның шығ у тегі эволюциясымен, қ оғ амдасып ө мір сү ру мә ні, адам нә сілдерімен таныстыру.

Дамытушылығ ы - оқ ушылардың шығ армашылық, ойлау қ абілетін арттыру. Тарихи ғ ылыми кө зқ арас қ алыптастыру.

Тә рбиелілігі - адамгершілікке, ұ йымшылдық қ а тә рбиелеу.

Сабақ тың пә наралық байланысы: Тарих, география

Сабақ тың тү рі: Аралас сабақ

Сабақ тың кө рнекілігі: маймылдар миының, қ олының моделдері, сызба-нұ сқ а, сурет.

Сабақ тың ә дісі: Сұ рақ жауап, баяндау, топтастыру.

Сабақ тың барысы: І. Ұ йымдастыру бө лімі.

ІІ. Ү й тапсырмасын тексеру.

ІІІ. Жаң а сабақ ты тү сіндіру.

ІV. Бекіту

V. Қ орытындылау

VІ. Бағ алау

VІІ. Ү йге тапсырма беру.

ІІ. Ү й тапсырмасын тексеру

1. Приматтар эволюциясы туралы не білесің дер?

2. Ежелгі адамдарғ а кімдер жатады? Олардын ерекшеліктері қ андай? Осы кезенде кандай факторлар шешуші рө л атқ арды?

3. Ертедегі адамдар деп кімді айтады?

4. Осы заманғ ы алгашкы адам деп кімді айтады? Бұ л кезең дегі негізгі ө сер етуші факторларды атап, мысал келтірің дер.

ІІІ. Жаң а сабақ ты тү сіндіру.

Бү кіл жер шарын мекендейтін, екі жарым мың нан артык тілде сө йлейтін 6, 2 млрд адамның барлығ ы бір ғ ана саналы адам (Homo sapiens) тү ріне жатады. Барлық адамдардың анатомиялық жө не физиологиялық ерекшеліктері бірдей, олардың тіршілік ә рекеттері жалпы биологиялық заң дылық тарғ а бағ ынады. Соғ ан қ арамастан, тіршілік еткен табири орта жагдайларына бейімделудің нө тижесінде оларда алуан тү рлі морфологиялық айырмашылыктар калыптасқ ан. Атап айтқ анда: дене бітімі, бет пішіні, терісінің тү сі, шаштарының тү сі мен бұ йралығ ы жө не т. б. Міне, осы аталғ ан ерекшеліктеріне байланысты адамдар негізгі 3 нө сілге бө лінеді: негроидтік (қ ара нә сіл), еуропеоидтік (ак нә сіл) жө не монголоидтік (коң ырқ ай нә сіл).

Негроидтік нә сілге тә н белгілер: терісінің тү сі қ ара қ ошқ ыл, шаштары толқ ынды немесе бұ йра, мұ рындары жалпақ, танаулары кең, еріндері қ алың, сақ ал-мұ рттары ө те сирек. Бұ л аталғ андардын бә рі ыстық климат жағ дайларына бейімділікті сипаттайтын белгілер. Мысалы, терінің қ ара коң ыркдй тү сті болуы ультракү лгін сә улелердің зиянды ә серінен қ орғ айды. Шаштың қ алың, бұ йра болуы оның арасына ауа кіріп ыстық ө туден сақ тайды. Негроидтік нә сілдің кең інен таралғ ан аймағ ы — Африка. Еуропеоидтік нә сілдердің терісі акшыл, шаштары аздап толкынды немесе тік, мұ рындары ұ зынша келген шығ ың кы, танаулары тар, еріндері жү ка, ер адамдардың бетінде калың сакал мен мұ рт ө седі. Мұ ндай белгілер климаты суық аймактарғ а бейімделу барысында калыптаскан. Мысалы, шығ ың қ ы тар танаудың қ уыстарында суық ауа жылынады. Еуропеоидтік нә сілдердің алғ ашқ ы шоғ ырланғ ан аймағ ы Еуропа мен Азиянын кейбір бө ліктері болса, казіргі кезде олар дү ние жү зінде кең інен таралғ ан.

Монголоидтік нә сілдердің терісінің тү сі қ оң ырқ ай немесе ақ шыл, шаштары қ айратты, тік болады; еріндері мен мұ рындарының кө лемі орташа; бет пішіні жалпақ біртегіс, бет суйегі шығ ың қ ы, кө здері қ ысың кы болып, рудименттік (калдық тү ріндегі) ү шінші қ абағ ы айқ ын байқ алады. Бұ л ерекшеліктер — аң ызак, жел мен шаң нан, кара суық та ү суден қ орғ ауғ а бағ ытталғ ан бейімділік белгілер.

Монголоидтік нә сілдер, негізінен, Орталық Азияда, Индонезия мен Сібірде таралғ ан. Ә р нә сілдің ө з ішінде кішігірім нә сілдер немесе насіл тармактары болады. Мұ ндай кішігірім нә сілдер де басқ аларынан ө здеріне тә н нақ ты бір белгілерімен ажыратылады.

Нә сілшілдіктің кертартпалық мә ні. Нә сілдер туралы ғ ылым нә сілтану деп аталады. Нә сілдердің шығ у тегі туралы ғ ылымда ә р қ илы тұ жырымдар бар. Олардың шындық қ а жақ ыны — нә сілдер осы заманғ ы адамдар топтарынын (лопуляцияларьшың ) климат жағ дайлары алуан тү рлі аймақ тарда мекендеп, бір-бірінен окшауланудың нө тижесінде пайда болғ ан деп тү сіндіреді. Шын мә нісінде, тұ кым куалаушылық пен ө згергіштіктің негізінде ә р тү рлі тіршілік ортасына бейімделуге байланысты калыптаскан морфологиялық белгілер ұ рпақ тан-ұ рпақ қ а беріліп нығ ая тү скен. Бү л жерде тұ рақ тандырушы сұ рыпталу маң ызды рө л аткарғ ан деуге болады. Барлық нә сілдер эволюциялык дамудың бір дең гейінде орналаскан. Олар барлық биологиялық ерекшеліктері бойынша бір-бірімен тең. Нә сілдердің акыл-есі, ойлау жө не сө йлеу қ абілеті мен іс ә рекеттерінде ешқ андай айырмашылық жок, бұ л нә сілдердің бірлігін кө рсетеді. Кейбір нә сілдердің экономикалық жә не мә дени даму дең гейінде айырмашылық тың болуы ә леуметтік факторларғ а байланысты калыптаскан. Соң ғ ы кездегі қ оғ амдық қ арым-катынастардың дамуы мен миграциялық процестердің ө суі, нә сілдер арасында некелесудің мү мкіндігі бірте-бірте нә сілдердің оқ шаулануы мен олардын арасындағ ы морфологиялык айырма-шылық тардың азаюына себеп болуда. Бірқ атар елдерде кейбір ғ алымдар нә сілдерді " жоғ ары" жә не " тө мен" дә режедегі деп бө ліп карастырады. Еуропалық жә не америкалық нә сілшілдер ө здерін " жоғ ары" нә сілге жатқ ызып, калғ андары " тө мен" нә сілдің адамдары дегенді уағ ыздайды. Олар кейбір халық тардың ә леуметтік дамуының тө мен болуын олардың ақ ыл-ойының жеткіліксіздігі, яғ ни биологиялық " сапасыздығ ы" деп кө рсеткісі келеді. Мұ ның себебі, нә сілдердің шығ у тегі бір емес: еуропеоидтік нә сіл неандертальдык, адамдардан, монголоидтік нә сіл синантроптардан, ал негроидтік қ ара нә сіл тіпті ертеректегі австралогтектерден шыккан дейді. Сондық тан олардың дамуы да біркелкі болмағ ан, " қ ара нә сіл ең артта калган тө менгі топты қ ү райды" деп кө п уақ ыт оларды қ ұ лшылық та ұ стағ ан. Шын мә нісінде, адам баласының қ азіргі жағ дайы, оның экономикалық жә не мә дениет саласынддғ ы жетістіктері кандай да бір жеке нә сілдің енбегі емес, ол кө птеген ғ асырларғ а созылғ ан бү кіл адамзаттың іс-ә рекетінің нә тижесі деп танылады.

12 3 4 5 6 7 8 9 10 Следующая ⇒