Главная

Контакты

Случайная статья

• Автоматизация
• Антропология
• Археология
• Архитектура
• Биология
• Ботаника
• Бухгалтерия
• Военная наука
• Генетика
• География
• Геология
• Демография
• Деревообработка
• Журналистика
• Зоология
• Изобретательство
• Информатика
• Искусство
• История
• Кинематография
• Компьютеризация
• Косметика
• Кулинария
• Культура
• Лексикология
• Лингвистика
• Литература
• Логика
• Маркетинг
• Математика
• Материаловедение
• Медицина
• Менеджмент
• Металлургия
• Метрология
• Механика
• Музыка
• Науковедение
• Образование
• Охрана Труда
• Педагогика
• Полиграфия
• Политология
• Право
• Предпринимательство
• Приборостроение
• Программирование
• Производство
• Промышленность
• Психология
• Радиосвязь
• Религия
• Риторика
• Социология
• Спорт
• Стандартизация
• Статистика
• Строительство
• Технологии
• Торговля
• Транспорт
• Фармакология
• Физика
• Физиология
• Философия
• Финансы
• Химия
• Хозяйство
• Черчение
• Экология
• Экономика
• Электроника
• Электротехника
• Энергетика

Зертханалық жұмыс №6

Қ АЗАҚ СТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘ НЕ Ғ ЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

Қ. И. Сә тбаев атындағ ы Қ азақ Ұ лттық Техникалық Университеті

«Ең бек жә не тіршілік қ ауіпсіздігі» кафедрасы

Зертханалық жұ мыс №6

Тақ ырыбы: «Белсенді жолмен ө ртті сө ндіру»

Оқ ытушы_______________

ғ ыл. атағ ы

_______________________

 «___»____________2006 ж

Студент________________

Мамандығ ы_____________

Тобы                       

Алматы 2006

Жұ мыстың мақ саты: студенттерге белсенді жолдармен ө рт сө ндіру қ ұ ралдары туралы негізгі ұ ғ ымдармен таныстыру жә не олар туралы пайда болатын сұ рақ тарғ а тә жірибе жү зінде жауап беру.

КІРІСПЕ

Ө ндіріс объектілерінің ө ртке қ арсы қ орғ анысы - жаң а мекемелерді жобалағ анда инженерлі-техникалық жә не ұ йдымдастырушылық шаралар кешені болып табылады. Осылайша, ө ндірістегі ө рттік қ ауіпсіздік, ө рттің алдын алу шараларымен жә не ө рттің шығ у ошағ ынан белсенді қ орғ ану ә рекеттері арқ ылы жү зеге асады.

Еліміздегі халық шаруашылығ ының белсенді дамуы, ө неркә сіптің жаң а салаларының жә не материалдардың пайда болуы, ө рт қ ауіпсіздігінің алдына кө птеген жаң а талаптарды қ ойды, сонымен қ атар, жаң а ө ртке қ арсы техникалардың пайда болуына ү лес қ осты.

Соң ғ ы жылдары ө рт қ ауіпсіздігі саласы жаң а, осы заманғ а сай жабдық тармен (автоцистерналар, автоcорғ ыштар, кө піршік генераторлары, мотопомпалар, ө рт сө ндіру қ ұ ралдары жә не т. б. ) қ амтамасыз етілді. Автоматтық ө рт сө ндіру қ ұ ралдары мен дабылдары қ олданылып жү р. Айтылғ андардың барлығ ы осы ә дістемелік нұ сқ ауда кө рініс тапты.

1 Ө РТ СӨ НДІРУДІҢ ХИМИЯЛЫҚ Қ Ұ РАЛДАРЫ

Ө рт сө ндірудің кең тарағ ан қ ұ ралдары болып: кө мірқ ышқ ылы, сулағ ыштар, химиялық жә не ауалық -химиялық кө бік, галойдталғ ан кө мірсутектер, тү йіршікті қ оспалар, бромэтилды қ осылыстар, СО₂, инертті газдар жә не т. б. табылады. Осы аталғ ан ө рт сө ндіру қ ұ ралдары келесі тү рлерге жіктеледі: суытатын жә не оқ шаулайтын, яғ ни жану аймағ ына оттегінің тү суін кө бік қ абатын жабу немесе қ ұ рғ ақ тү йіршіктерді себу арқ ылы оқ шаулау жү ргізіледі. Электр ө ткізгіштігіне қ арай: электр ө ткізетіндер (кө бік, су, бу) жә не электр ө ткізбейтіндер (тү йіршіктер мен кейбір газ тү рлері) болып бө лінеді. Уыттылығ ы жағ ынан: уытты еместер (су, кө бік, тү йіршіктер), орташа уыттылар (кө мірқ ышқ ылы жә не азот) жә не уыттылар (бромэтилды қ оспалар, фреондар) болып бө лінеді.

Ө ртті сө ндіру тә жірибесінде ә ртү рлі сулағ ыштар, кө біктер, инертті газдар мен механикалық қ ұ ралдар кең ауқ ымды қ олданысқ а ие.

Сулағ ыштар жанатын нә рселердің (резең ке, кө мір шаң ы, шымтезек, талшық ты жабдық тар жә не т. б. ) суланғ ыштығ ын жақ сарту ү шін қ олданылады. Бұ л жерге сабынды, синтетикалық қ оспаларды, амилсульфаттарды, алкилсульфонаттарды жатқ ызуғ а болады.

Кө бік – жылуды аз ө ткізетін, қ озғ алмалы, жылуды сә улелендіру ә сері бар, тү тіндеудің тығ ыздығ ын тө мендететін, бірақ механикалық тө зімділігі тө мен қ асиеттерге ие.

Кө біктер – химиялық, ауа-механикалық жә не жоғ ары еселі болып бө лінеді.

Химиялық кө бікті ө рттің шығ у кө зіне жіберу алдында ерітінділерді (сілтілік жә не қ ышқ ылдық ) араластыру немесе судың ағ ынымен кө біктенетін тү йіршіктерді (кө бік тү зуші) араластыру арқ ылы алады. Кө бікті тү йіршік – кү кірт қ ышқ ылдық аммоний мен натрий бикарбонатының, кө біктендіргіштер мен судың қ оспалары. 1 кг тү йіршік пен 10 литр судан 40-60 литрғ а дейін кө бік алуғ а болады. ПО-1 ПГП тү йіршіктерінен алғ ан кө біктермен – мұ най ө німдерін; спирттер мен ацетондарды, ішіне 2% сабын қ осылғ ан ПГПС тү йіршіктерімен ө шіреді. Химиялық кө бік жану аймағ ында оттегі мө лшерін 14% дейін азайтады, жабдық тардың беттерін жауып, оларды от жалынынан оқ шаулайды, суытып, жануды тоқ татады.

Ауа-механикалық кө біктерді ауа-кө бікті оқ панның кө мегімен, суды қ ысылғ ан ауамен жә не кө бік тү згішпен араластыру арқ ылы алады. Ауа қ ысымына жә не кө бік тү згіштердің қ асиеттеріне байланысты орта жә не жоғ ары еселі кө біктерді алуғ а болады. Кө бік еселігі – кө бік кө лемінің, ө зі алынатын барлық сұ йық тардың кө леміне қ атынасы. 5-100 еселікті кө біктер аз жә не орта еселіліктілерге, ал 100-ден жоғ арылары жоғ ары еселіліктілерге жатады.

Жоғ ары еселі кө біктерді, қ ысылғ ан ауа мен су қ оспасын жә не кө бік тү згішті араластыру нә тижесінде, ү здіксіз кө біктің пайда болуы ә серінен алады. Едә уір жоғ ары еселі (1000-ғ а дейін) кө бікті алу ү шін атмосферадан алынатын ауадан басқ а, қ осымша ауа (немесе инертті газ) пайдаланылады. Жоғ ары еселі кө біктің ө ртті сө ндіру қ абілеті басу ә серіне негізделген, себебі ө рт ошағ ына кө біктің тү суі кезінде ол оның бү кіл ауданын жабады.

Инертті газдар (азот, аргон, гелий, тү тіндік немесе ө ң делген газдар) газды-дә некерлеу жұ мыстарын жү ргізу кезінде қ ұ ралдар мен жабдық тарды толтыру ү шін қ олданылады.

Механикалық қ ұ ралдар (брезент, киіз, қ ұ м, топырақ ) жанатын заттар ысып ү лгермеген жағ дайда, яғ ни жанудың бас кезінде қ олданылады.

Ө ртті химиялық қ ұ ралдармен сө ндіру ү шін ә ртү рлі қ ол ө рт сө ндіргіштері, сонымен бірге жылжымалы жә не стационарлы ө ртті сө ндіру қ ондырғ ылары пайдаланылады.

2 Қ ОЛМЕН СӨ НДІРУГЕ АРНАЛҒ АН Ө РТ СӨ НДІРГІШТЕР

Жанудың бастапқ ы кезең інде ө ртті сө ндіруге арналғ ан қ ұ ралдар.

ОХП-10 типті химиялық кө бікті ө рт сө ндіргіштер қ атты жә не сұ йық заттарды сө ндіруге арналғ ан. Олар 5-ке тең еселікпен ә сер етеді, ұ зақ тығ ы 60 секундқ а жақ ын. Баллондардың сиымдылығ ы - 8, 7 жә не 9 л. Осы ө рт сө ндіргіштердің заряды сілтілік жә не қ ышқ ылдық бө ліктерден тұ рады. Қ ыс мезгілінде ө рт сө ндіргіштер қ атып қ алмас ү шін, оның сілтілік бө лігіне этиленгликольді немесе рас кө біктендіргішін қ осады.

ОХП-10 ө ртсө ндіргіші (1-сурет) ішінде стақ ан орнатылғ ан (2), шойыннан пісірілген корпустан (1) тұ рады. Стақ ан кү кірт қ ышқ ылды темір тотығ ымен толтырылғ ан.

1-Сурет. ОХП-10 типті химиялық кө бікті ө ртсө ндіргіш.

Корпус мия экстракты бар екікө міртекті натрий қ ышқ ылының (сілті) қ оспасымен толтырылады. Тұ тқ аны (3) 180°-қ а бұ рғ ан кезде, соташық (4) резенке тығ ынды жоғ ары кө тереді де, тү бін жоғ ары қ аратып аударғ анда қ ышқ ылдық жә не сілтілік бө ліктері араласады. Нә тижесінде, кө міртек қ ос тотығ ы кө бік тү рінде тү зіліп, шашырау арқ ылы жану ошағ ына бағ ытталады. Ағ ынның ұ зындығ ы 8 м жетеді. Қ ышқ ылдық пен сілтілік бө ліктерінің араласуы нә тижесінде келесі ә рекеттесу жү реді:

Fe₂(SO₄)₃+6NaHCO₃ = 2Fe(OH)₃+3Na₂SO₄+6CO₂

Ө рт сө ндіргіштің корпусы бір жылдан кейін 25 % мө лшерде, 2 жылдан кейін 50 %, 3 жылдан кейін 100 % 2 МПа қ ысымда зерттеуден ө теді. Жылына бір рет зарядталынып тұ рады.

ОХП-10 ө рт сө ндіргіші оң ай жанғ ыш, жанатын сұ йық тарды жә не қ атты заттырдың кө бін сө ндіруге арналғ ан. ОХП-10 ө рт сө ндіргішін сумен араласатын сұ йық тарды сө ндіру ү шін қ олданғ анда оның ә сері болмайды, кө біктің қ асиеттері ө згереді. Химиялық кө бікті қ ұ нды заттарды сө ндіру ү шін пайдаланбағ ан абзал, оның ә серінен олар бү лінеді. Кө біктік ө рт сө ндіргіштердің кө біктерінің ток ө ткізу қ абілеті болғ андық тан, электр қ ұ рылғ ыларын сө ндіру ү шін де пайдаланылмайды.

ОВП-5 жә не ОВП-10 типті (2-сурет) қ олмен сондіруге арналғ ан ауа-кө бікті ө рт сө ндіргіштердің, сиымдылығ ы 5 жә не 10 л сә йкес 5% кө біктү зуші қ оспамен толтырылғ ан сұ йық қ оймасы бар.

2-сурет. ОВП-10 типті қ олмен сө ндіруге арналғ ан ауа-кө бікті ө ртсө ндіргіш

Балонның (2) қ ысу тұ тқ асын (3) бұ рғ ан кезде кө міртек қ ос тотық ты кө бік cұ птама (4) арқ ылы жоғ ары еселік қ оспа шашырайды. Ө рт сө ндіргіштің жұ мыс істеу уақ ыты 20 секунд, ағ ын ұ зындығ ы 4-5 м дейін жетеді.

Ө рт сө ндіргіштің заряды химиялық бейтарап. Соның негізінде алынғ ан жоғ арғ ы еселі кө бік те ө рт сө ндірілгеннен кейін жоғ алады. Сол себепті ө рт сө ндіргіштің айналадағ ы заттарғ а зиянды ә сері жоқ. Мұ ндай ө рт сө ндіргіштерді электроқ ондырғ ыларды, сілтілік металдар мен заттарды сө ндіру ү шін қ олданбайды.

Кішігірім ө рттердің барлық тү рін сө ндіруде қ олданылатын, сиымдылығ ы 2, 5 жә не 8 л тең ОУ-2, ОУ-5 жә не ОУ-8 (3-сурет) қ олмен сө ндіруге арналғ ан кө мірқ ышқ ыл ө рт сө ндіргіштері. Бұ л ө рт сө ндіргіштер қ ысым вентилінің маховикті айналдыруы арқ ылы іске қ осылады. Қ ар тә різді кө мірқ ышқ ыл ағ ыны 2 м қ ашық тық қ а 30-40 секунд уақ ыт ішінде ә сер етеді. Балондағ ы кө мірқ ышқ ыл сұ йығ ы 6 мПа қ ысымда болады да, тұ тқ аның вентилін ашқ анда ондағ ы қ ысым 0, 98*10⁵ Па дейін тө мендейді. Нә тижесінде сұ йық кө мірқ ышқ ыл температураның тө менгі кө рсеткішінде газ тә різді кү йге ө теді. Сондық тан ө рт сө ндіру қ ұ ралдарымен жұ мыс істегенде сақ болу керек.

3-сурет. ОУ-2 қ олмен сө ндіретін кө мірқ ышқ ыл ө рт сө ндіргіш

Кө мірқ ышқ ыл ө рт сө ндіргіштерді таразығ а тарту арқ ылы тексеруден ө ткізеді. Егер салмағ ы 6, 25 (ОУ-2); 13, 35 (ОУ-5) жә не 19, 7 (ОУ-8) кг аз болса, оларды зарядтау қ ажет.

Кө мірқ ышқ ыл материалдарды бү лдірмейтіндіктен, оларды қ ұ нды заттарды жә не кітап сақ тау орындарын сө ндіру ү шін пайдаланады. Ал ток ө ткізбеуіне байланысты (380 В дейін) электр қ ұ рылғ ыларын сө ндіруде қ олданады.

ОУБ-3а, ОУБ-7а (4-сурет) кө мірқ ышқ ыл-бромэтил ө рт сө ндіргіштері, 3, 2 жә не 7, 4 л сиымдылық ты шойын баллонан тұ рады, оның ішінде 97% бромды этил мен 3% сұ йық кө мірқ ышқ ылы болады. Ерітінді 0, 843 мПа қ ысымда болады. Вентильді ашу кезінде шығ ару тү тігінен бұ лт тә різді ө рт сө ндіру заты шашырайды. Ө рт сө ндіргіштің жұ мыс істеу уақ ыты 40 секунд, ағ ын ұ зындығ ы 4-5 м дейін жетеді. Олар қ атты, сұ йық жанғ ыш жә не электр қ ұ рылғ ыларын сө ндіру ү шін қ олданылады.

. 4-сурет. ОУБ-7 кө мір қ ышқ ыл – бромэтил ө рт сө ндіргіші

Тү йіршікті ОПС-10 (5-сурет) ө рт сө ндіргіші кальциланғ ан қ ұ рғ ақ тү йіршікпен толтырылғ ан, сиымдылығ ы 10 л баллоннан (1) тұ рады.

5-сурет. Тү йіршікті ОПС-10 ө рт сө ндіргіші

Корпусқ а 15 МПа қ ысымдағ ы инертті газ (азот) толтырылғ ан баллон бекітілген.

Вентилді ашу кезінде газ кү шімен тү йіршік шлангқ а (3) итеріледі де, раструб (4) арқ ылы ө ртке шашыратылады. Іс-ә рекет ұ зақ тығ ы шамамен 30 с.

Тү йіршікті ө рт сө ндіргіштер кішігірім жану аймағ ына: автотранспорт, электр қ ұ рылғ ылар (100В дейін), сілтілік металдар (Na, К), ағ аш, пластмасса жә не т. с. с. қ олданылады.

Ө ндіріс ғ имараттарының ә ртү рлі жү йелерінде қ олданылатын ө рт сө ндіргіштердің қ ажетті саны келесі формуламен анық талады:

N₀= M₀* S,

мұ нда, S – ғ имараттың ауданы, м²; M₀ – 1-кестеде келтірілген нормаланғ ан ө рт сө ндіргіштердің саны.

1-кесте. Қ олмен сө ндіруге арналғ ан ө рт сө ндіргіштердің сипаттамалары.