Құрастырушы

Қ ұ растырушы бірнеше объектік модульді операциялық жү йе жү ктегенннен кейін компьютерде тікелей орындалу ү шін мына тө менднгі схемада кө рсетілгендей даяр жү ктелетін бір модуль етіп қ ұ растырады.

А объектік модуль

Қ ұ растырушы

Объектік

модульдерді

қ ұ растыру

Жү ктелетін модуль

Компьютерде

орындауғ а

дайын, машина

тілдегі программа

Мұ ндай қ ұ растырудың қ ажеттілігін ә рбір объектік модульде берілген модульге тә уелсіз трансляцияланғ ан немесе стандартты бағ ының қ ы программалар кітапханасында сақ талатын басқ а объектік модульге ө тудің барлығ ымен қ амтамасыз етіледі.

Қ ұ растырушы ә рбір машина командасының жә не деректердің ә р бір элементтің операциялық жү йедегі ө з орнын анық тайды жә не модульдердің бірімен-бірінің қ атынас жасауын қ амтамасыз етеді.

Жө ндеуші

Пайдаланушы қ ұ рғ ан программадағ ы қ ателіктерді іздеуді жә не жө ндеуді тездетіп қ ысқ арту ү шін программалау жү йесінің қ ұ рамына жө ндеуші деп аталатын программа ендірілген.

Ә рбір жө ндеуші программа нақ тылы программалау тілінде жазылғ ан программамен бірігіп жұ мыс істеуге бағ дарланғ ан. Ол программадағ ы айнымалы мә ндерінің ө згерістерін қ арап шығ уғ а, программаның орындалуын оперативті басқ аруғ а, программаның орындалыушы операторын баспағ а шығ аруғ а, сонымен бірге басқ а да қ ателіктерді іздеуді диалог режімінде жү зеге асыруғ а арналғ ан программалық қ ұ ралдарды береді.

Компьютердің оперативті жадына машина тіліндегі программа жү ктеліп, компьютер оны орындауды бастағ аннан кейін ғ ана компьютерде тікелей есеп шығ ару басталады. Машина тіліндегі программаның жұ мысқ а жарамды артық нұ сқ асы онда жіберілген қ ателіктерді тауып жө ндейтін жө ндеушіден ө ткеннен кейін ғ ана алынады.

Пайдаланушы модуліндегі қ ателіктерді екі тү рге бө луге болады:

· синтаксистік (пайдаланып отырғ ан программалау тілінің синтаксисі бойынша жіберуге болмайтын модуль мә ніндегі қ ұ рылымдар);

· мазмұ ндық (арифметикалық ө рнектердегі дұ рыс қ ойылмағ ан жақ шалар, есептелу процесіндегі тармақ талу шарттарының дұ рыс тұ жырымдалмауы, циклдің қ айталану санының дұ рыс берілмеуі т. с. с. ).

Мазмұ нындағ ы қ ателіктер шын мә нінде автор ойлағ ан алгоритмді емес, программада басқ а бір алгоритмнің орындалуына алып келеді.

Синтаксистік қ ателерді мә тінді синтаксистік талдау кезең інде транслятор анық тайды жә не мә тіннен табылғ ан қ ателіктің орнымен сипатын кө рсететін диагностикалық хабар береді.

Мазмұ нындағ ы қ ателіктерді анық тау ү шін жоғ арыда айтылғ андай тест қ олданылады.

Программаны жө ндеу процесі кезінде программалаушығ а аралық нә тижелерді беру қ ажет немесе кейбір командалардың орындалуының дұ рыстығ ын тексеру керек. Бұ л ү шін программалау жү йесіндегі қ ызмет етуші жө ндеушіні жұ мысқ а қ осу керек. Программалаушы жө ндеушіге тапсырма даярлау ү шін арнайы тіл жасалады. Жө ндеуші бұ л тапсырмаларды компьютердің кө мегімен орындайды. Ол жө нделіп жатқ ан программаның машиналық командалардың орындалуын қ амтамасыз етуі жә не бақ ылау нү ктелерінен ө туін қ адағ алауы тиіс.

Бақ ылау нү ктесі–бұ л мына тө мендегідей қ осымша ә рекеттер жасау керектігін білдіретін прогрммадағ ы нү кте:

· аралық нә тижелерді баспағ а шығ ару;

· прогрмманың кезектегі бө лігіне қ ажетті бастапқ ы деректерді беру;

· прогрммада қ арастырғ ан командалардың орындалу реттілігін ө згерту т. с. с.

Егер кезектегі орындағ ан (немесе орындалуғ а тиісті) команда бақ ылау нү ктелерінің бірі болса, онда жө ндеуші жө нделіп жатқ ан прогрмманың орындалуын ү зеді жә не осы бақ ылау нү ктесі ү шін берілген жө ндеу ә рекеттерін жү зеге асырады.

Жө ндеуші екі бө лімнен тұ рады;

· қ айталаушы;

· ө ң деуші.

Қ айталаушы программа жө нделіп жатқ ан программаның командаларын кезекпеннен алып орындайды, бірақ олардың ә рқ айсысы орындалып болғ аннан кейін, жө ндеушінің екінші бө лігі ө ң деуші программағ а ө туді жү зеге асырады. Бұ л программа таң далынып алынғ ан командада жө ндеу ү шін кө рсетілген тапсырма бақ ылау нү ктесінің бірі не немесе жоқ па? соны тағ айындайды. Егер бақ ылау нү ктесі болса, онда ө ң деуші программа осы нү кте ү шін берілген ө ң деу ә рекеттерінің орындалуын қ амтамасыз етеді жә не бұ дан соң қ айталаушы программағ а қ айта оралу жү зеге асырылады. Жө ндеуші жө нделетін тапсырма синтаксисінің дұ рыстығ ын алдын ала тексереді. Синтаксистік қ атесі бар тапсырмаларды жө ндеуші орындамайды, оғ ан сә йкес хабарларды баспағ а шығ арумен шектеледі.

Компьютерде программаны орындауғ а даярлаудың танымал схемасы (келесі 80-ші бетте) мына тө менгідей болады. Программаны даярлау мә тін редакторын пайдаланып орындалатын бастапқ ы модуль файлын қ ұ рып қ алыптастырудан басталады. Бұ дан соң бастапқ ы модульді компилятордың немесе ассемблердің кө мегімен тарнсляциялау орындалады. Трансляциялаудың нә тижесінде басқ а объектік модульдермен бірге қ ұ растырушы бір жү ктелетін модульге біріктіретін объектік модуль файлы пайда болады. Пайдаланушының командасы бойынша монитор жү ктелетін модульді операциялау жү йеге орналастырады жә не оның орындалуын қ амтамасыз етеді.