Эклиметр

Эклиметр

Эклиметр (гр. ekklino- қ абыл алмай, metreo — ө лшеймін) — 1) Жер бетіндегі жә не жер асты тау кен қ азбаларындағ ы сызық тың ең істік бұ рыштарын ө лшеуге арналғ ан қ олайлы қ алталық аспап. Бір жақ ты тиелген лимбі, лимб ү шін тоқ тау қ ұ рылғ ысы жә не қ имасы тік бү рышты кө здеу тү тігімен бекітілген кө ру саң ылауы бар дө ң гелек жабық қ орап тү рінде жасалғ ан Брандис эклиметрі қ олданылады. Оның кө з диоптрында есептеу лупасы, ал қ ораптың бү йір бетінде ә р тү рлі ең істік бұ рыштар кезіндегі 10-ғ а еселі ұ зындық тардың горизонталь қ ашық тығ ының кестесі салынғ ан; 2) магнит нұ сқ арының сү мбісінде тербелетін маятниктік тіктеуіш жә не жартылай шең бер шкаласы ретінде жасалғ ан тау-кен компасының қ ұ рамбө лігі. Ол компас қ орабы ішінде немесе горизонталь осінде еркін ілінген, бір жақ ты тиелген лимб тү рінде орналастырылғ ан. Кейбір компастар типінде эклиметр тоқ тау қ ұ рылғ ысымен жабдық талғ ан.

Нивелир

Нивелир - екі нү кте биіктіктерінің айырмашылығ ын анық тауғ а арналғ ан геодезиялық аспап; кө лденең нысаналау сә улесі мен осы нү ктелерде тік орнатылғ ан рейка кө мегімен қ олданылады.

Қ ұ ралымының негізгі типтері бойынша нивелирлерді цилиндрлік дең гейлі нивелир жә не компенсаторлы нивелир деп екі топқ а бө леді, соң ғ ыларында нысаналау сызығ ы горизонталь жағ дайғ а автоматты тү рде келтіріледі. Дә лдігі жө нінен нивелирлер, негізінен, І жә не ІІ класты нивелирлеуге арналғ ан ө те дә л, ІІІ жә не ІV класты нивелирлеуге арналғ ан дә л нивелирлер, зерттеу жә не қ ұ рылыс жұ мыстарына арналғ ан техникалық нивелирлер деп бө лінеді. Н-05 — оптикалық микрометрлік жоғ ары дә лдікті нивелир, биік айырымды 1 км-лік екі мә рте жү рісте 0, 5 мм-ден арпайтын орташа квадраттық қ ателікпен анық тауғ а арналғ ан. Н-3, Н-3К, Н-3Л нивелирлері — дә л, 1 км екі мә рте жү рісте биік айырымды 3 мм-ден аспайтын орташа квадраттық қ ателікпен анық тауғ а арналғ ан, дә л аспаптар. Инженерлік-геодезиялық зерттеулерде, ІІІ жә не ІV кластық нивелирлеу кезінде қ олданылады. Н-10, 2Н-10Л, Н-10К, Н-10КЛ нивелирлері — 1 км-лік екі мә рте жү рісте биік айырымды 10 мм-ден аспайтын орташа квадраттық қ ателікпен анық тауғ а арналғ ан техникалық нивелирлер. Олар қ ұ рылыста, инженерлік-геодезиялық зерттеулерде жә не топографиялық тү сірістердебиіктік шама негіздерімен қ амтамасыз ету ү шін қ олданылады. Қ азіргі кездегі нивелир аспаптарында дү рбінің осін горизонталь жағ дайғ а келтіру дең гейі арқ ылы тексеріледі немесе авторедукциялық компенсаторлар арқ ылы ө здігінен жасалады. ^[1] Қ алаларды пландауда, темір жолдар салуда, су жү ретін трубаларды жү ргізуде де ниверлеудің маң ызы ө те кү шті. Ниверлеу кө п ең бек сің іруді керек қ ылатын жұ мыс, сол себепті бұ л жұ мыс автоматтандырылды.

⇐ Предыдущая 1 234 Следующая ⇒