КІРІСПЕ. НЕГІЗГІ БӨЛІМ

КІРІСПЕ

Ұ лы Отан соғ ысының аяқ талғ анына 75 жылдан асты. Кең ес Одағ ы қ ұ рамындағ ы республикалар соғ ыстан демографиялық жә не ә леуметтік-экономикалық жағ ынан ә бден азып-тозып ә лжуаз болып шық ты. Сталинград, Ленинград, Киев, Минск сияқ ты қ алалар жер мен жексен етіліп, қ ирандылары ғ ана қ алғ ан еді. Экономикалық қ иындық тар жұ мыс қ олының жетіспеуіне байланысты кү рделене тү сті жә не ә р тү рлі салаларда жұ мыс тежеуілдеді. Соғ ыстың сұ рапыл жылдарында еліміз 30 млн-ғ а жуық халқ ынан айырылғ аны белгілі, одан да кө п болуы мү мкін. Ө ндірістегі жетіспейтін, қ аң ырап қ алғ ан жү мыс кү шінің орнын толтыру ү шін КСРО билігі Қ ызыл Армия қ атарынан ірі кө лемдегі демобилизация жү ргізді. Бірінші демобилизация 1945 жылы шілде-қ ыркү йек айларында ө ткізілген. Алғ ашқ ы болып қ атардағ ы жауынгерлер жә не жасы келіп қ алғ ан кіші офицерлер, инженер, мұ ғ алім, агроном сынды кә сіби мамандар демобилизацияланды. 1945-1946 жылдары аралығ ында армия қ атарындағ ылардың жалпы саны 8, 5 млн-ғ а азайды. Қ азақ стандағ ы тек қ ана ә скери тапсырыстар орындағ ан кө птеген зауыттар бейбітшілік уақ ытында тұ рмысқ а қ ажет ө німдер шығ аруғ а ден қ ойды. Дегенмен, зұ лмат соғ ыстың орны толмас зардабы Қ азақ станғ а ауыр тиді. Мә селен: зауыттарда, фабрикаларда жә не ауыл шаруашылығ ында жұ мыс кү ші жетіспеді. Бұ л жағ дай бірнеше себептермен байланысты еді. Соғ ыс жылдарында Қ азақ станғ а қ оныс аударғ ан мамандардың кө пшілігі туғ ан жерлеріне кайтты. Кө птеген Қ азақ стандық тар майданда қ аза тапты жә не соғ ыстан оралмады, із-тү ссіз жоғ алып кетті. 1930-1934 жылдардағ ы қ арапайым халық ты мә жбү рлеп ұ жымдастыру кезең індегі жаппай қ оныс аударуы, кө ші-қ он ү рдісі сондай-ақ республиканың ауыл шаруашылық аудандарының жартысына жуығ ының қ ойша қ ырылуына алып келген аштық салдары айқ ын сезілді. Зауыт жә не фабрика жү мысшыларының мамандану дә режесі, жалпы алғ анда, жоғ ары болмады. Жетіспейтін жү мыс кү шінің орнын толтыру ү шін республикада жер-жерлерден ең бек ресурстары мектептері мен училищелері қ ұ рыла бастады. Жұ мыс кү шінің орны Қ ызыл Армия сапынан демобилизацияланғ ан ә скерлер, сондай ақ фашистік тұ тқ ыннан оралғ ан репатрианттар есебінен толығ ып отырды. Осы уақ ыт ішінде соғ ыстың демографиялық жә не ә леуметтік салдары орасан зор еді. Соғ ысқ а қ атысқ ан буын демографиялық тең сіздікті қ алыптастырды. Қ алыптасқ ан гендерлік тең герімсіздік жалғ ыз басты ә йелдер ү лесінің кү рт ө суіне себеп болды. Неке нарығ ында ер адамдарды жетіспеушілігі, айтарлық тай некеден тыс туылғ андардың ү лесі артты. Соғ ыс жыл сайынғ ы туу санының тербеліс циклын бастады, олар ә лі де жалғ асуда.

Соғ ыс нә тижесінде ұ рпақ тар санының циклдік ауытқ уы, ең бекке қ абілетті халық пен демографиялық жү ктеменің толқ ын тә різді серпінін, ең бек нарығ ының жұ мыс істеуі жә не экономикалық жә не ә леуметтік бағ дарламаларды іске асырылуы тө мендеді. Соғ ыс ү лкен, бұ рын-соң ды болмағ ан демографиялық жә не шығ ындар ә келді. Тікелей адам шығ ынын бағ алау оң ай емес. Соғ ыс жү ріп жатқ анда, шығ ындарды мұ қ ият есепке алу мү мкін болмады (дегенмен есепке алу жү ргізілген). Ол кең ес басшылығ ына тым қ ызығ ушылық танытпады жә не соғ ыстан кейін-керісінше сенімді бағ алаудан аулақ болуғ а тырысты. Бұ л тақ ырып кө пшілікті алаң датты, бағ алау тө ң ірегіндегі пікірталастар ә лі кү нге дейін бас тартпайды жә не бұ л даулардың соң ғ ы нү ктесі ешқ ашан қ ойылмайды. Ө зімнің зерттеуімде соғ ыстың демографиялық салдарын кө рсетуге тырысамын. Ә скери шығ ындар туралы кең ә дебиеттер бар. Ал жалпы халық тың демографиясына тигізген ә сері туралы мә ліметтер жеткіліксіз.

НЕГІЗГІ БӨ ЛІМ

12 3 4 5 6 Следующая ⇒